Зэд
Харагдаса
Зэд (Cu) | |
---|---|
Атомай дугаар | 29 |
Атомай масса | 63.546 г/моль |
Үнгэ | Ягаабтар туяатай алталаг шара |
Электроной бүридэл | [Ar] 3d10 4s1 |
Бүрхөөл дэхи электроной тоо |
2, 8, 18, 1 |
Бодос зүйн шэнжэ шанар | |
Бодосой түлэб | Хатуу |
Нягта | 8,96 г/см³ |
Хайлаха температура | (1084.62 °C, 1984.32 °F), 1357.77 K |
Бусалха температура | (2562 °C, 4643 °F), 2835 K |
Хайлалтын хубиин дулаан | 13.26 кЖ/моль |
Ууршалтын хубиин дулаан | 300.4 кЖ/моль |
Дулаан багтаамжа | (25 °C) 24.440 кЖ/(моль·K) |
Атомай шэнжэ шанар | |
Орондо тороной бүтэсэ (Сингони) |
Таладаа түбтэй куб |
Эһэлдэлтын зэрэг | 2, 1 |
Ионизациин энерги (эхинэй электроноор) |
745.5 кЖ/моль |
Атомай радиус | 135 пм |
Ковалентай радиус | 138 пм |
Cu | 29 |
63,546 | |
[Ar] 3d104s1 | |
Зэд |
Хадамал | |
---|---|
Монгол үзэгээр | |
буряад кирилл. | Зэд |
монгол кирилл. | Зэс |
хальмаг кирилл. | Зес |
Зэд (лат. cuprum үгэһээ Cu гэжэ тэмдэглэгдэдэг), атомай дугаар 29, нэгэн түрэлэй химиин элемент юм. Зэд — бэлээр дабтагдадаг, улааншаг үнгэтэй, үнгэтэ уян металл.
Зэд зөөлэн металл болоод маша һайн сахилгаан дамжуулха шадбартай тула, сахилгаан болон дулаан дамжуулагша, барилгын материал, мүн түрэл бүриин хайлаша гарган абахад хэрэглэнэ.
Зэд дээдэ ургамал, амитанай маша шухала тэжээл болобош, ехэ хэмжээнэй зэд амитан, ургамлые хордуулна.
Хүмүүн зэдые 10,000 жэлэй үмэнэһөө хэрэглэжэ эхилһэн байна. Чили, АНУ зэргэ оронууд ехэхэн хэмжээнэй зэдэй нөөсэтэй болоод ехэбшэлэн ил уурхайһаа олборложо байна.
Гаргалга
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Зэдые зэдэй рудануудһаа болон минералуудһаа гаргална. Зэдэй гаргалгын гол арга — пирометаллурги, гидрометаллурги болон электролиз.
- Пирометаллургиин арга сульфидай рудануудһаа гаргалха болоно, (жээшэнь CuFeS2):
- Гидрометаллургиин арга — уһа холиһон хүхэрэй хүшэлдэ гү, али аммиагай хайламагда зэдэй минералуудай хайлуулга; абаһан хайламагһаа зэдые түмэрөөр гаргана:
- Зэдэй (II) сульфатай хайламагай электролиз:
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- National Pollutant Inventory - Copper and compounds fact sheet Архивировалһан 2 гурба һара 2008 оной.
- Copper Resource Page. Includes 12 PDF files detailing the material properties of various kinds of copper, as well as various guides and tools for the copper industry.
- The Copper Development Association has an extensive site of properties and uses of copper; it also maintains a web site dedicated to brass, a copper alloy.
Менделеевэй химиин элементнүүдэй үелхэ системэ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|