Перейти к содержанию

Огторгойн хаяагай зүгүүд

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ

Огторгойн хаяагай зүгүүд гээшэ огторгойдо Наранай хүдэлөөнтэй харисуулан Дэлхэй дээрэхи навигациин дүрбэн гол зүг шэглэл.

Цыбиковой ном бэшэг соо иижэ бэшэжэ харуулһан: «Огторгойн хаяагай зүгүүд. Наранай үдэр түли байдаг зүгые үмэнэ буюу үдэр түлиин зүгые умара буюу һүни түлиин зүг гэнэ. Хүдэлмэри 2. Тэгшээ талмай дээрэ газарта эрид сэгээр гасуу (гадаһа) зоогоод тэрэ гасуугай һүүдэрые ажаглагты. Энэ хүдэлмэреэр үглөөгүүр эхилээд һүүдэрэй үзүүртэ гадаһа хадхажа байгаад, һүүдэрэй хаана тон богони болоһониие тэмдэглэгты. Тэмдэглэл. Хэрбээ хойто, урид буюу умара үмэнэ зүгые эндүүгүй олохые хүсэбэл дээрэ дурсагдаһан гасуугай гадуур дээһээр хэдэн дүхэреэн гортиг татагты. Гасуугай һүүдэрые ажаглажа байха яагуур үдэһөө уридын наранай һүүдэрэй нэгэ гортиг дээрэ тодоходо түүниие гадаһаар тэмдэглээд үдэһөө хойно һүүдэрэй мүн гортигто тодоһониие баһа нэгэ гадаһаар тэмдэглээд тэрэ хоёроор холбооһон шугам тэн хубаад мүн 1 гадаһа шаагаад. Гол гадаһа һүүлэй гадаһан хоёрой хууртанда нэгэ зуралга хэгты. Тэрэ зуралгые үдэр туйлын буюу үдэ наранай зуралга гэнэ. Хүдэлмэри 3. Газаахи талмай дээрэ үдэр туйлын буюу үдын шугам зураад түүгээр даажа умара зүг гаража байгаад нэгэ гараараа дурна (зүүн) нүгөө гараараа баруун (үрнэ) зүг заагты. Огторгойн хаяагай дүрбэн зүгһөө гадна хоорондонь дүрбэн зубхи байна. Эдэгээрые тосбори нэрлээд огторгойн хаяае бүхы зүг зубхиин тэмдэглэлгэтэеээ зуража сурагты. Энэ огторгойн хаяагай зүгүүд бидэнэй ажа оршоходо маша ехэ ушартай бай, үльгэрбэл гэр барихадаа хойто урид зүг хаана бэ гэжэ бодоно. Зуунда таанар өөр ажалһаа үльгэр абагты. Һүниин сагта замһаа төөрибэл хойто урид зүг хаана бэ гэжэ эн түрүүн олохые хэшээнэ.»[1]

  1. Г. Цыбиков (1928). Дэлхэйн байдал ба орон нютагые шэнжэлхэ тэргүүн дэбтэр (буряад хэлээр). Дээдэ-Үдэ хото: Буряад-Монгол эрдэмэй хороон, 10-11.