Эрдэм ухаан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

← Урид хэгдэһэн заһабари Удаадахи заһабари →

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ

Шугам түхэлтэй

10:46, 20 арбан нэгэ һара 2013-нэй һанал

Шэнжэлхэ ухаан (Эрдэм ухаан, scientia гэһэн латин үгэнһээ угтай) гэдэг шэнжэлхэ ухаанай һудалгаанай арга дээрэ тулгуурлаһан мэдэлэгэй согсо, өөрөөр хэлэбэл һудалгаанай үрэ дүнгээрэ гараган абаһан, зохёон байгуулалтанда оруулаһан мэдэлэг юм.^[1]^[2] Шинжлэх ухаан гэдэгт, зарим тохиолдолд хэрэглээний шинжлэх ухааныг (applied science) оруулдаггүй байна.

Шэнжэлхэ ухааные 2 үндэһэн томо бүлэгтэ хубаажа болоно.

Байгаалиин шэнжэлхэ ухаан - энэни байгаалиин алишьеһа үзэгдэлые һудаладаг (Биологи багтана) бүхэ түрэлэй шэнжэлхэ ухаанууд,
Ниигэмэй шэнжэлхэ ухаан - энэни хүн болон ниигэмэй юмһэ үзэгдэлүүдые һудаладаг шэнжэлхэ ухаанууд юм.

Зарим тохёолдолдо тоогой ухааные 3 дахи бүлэг буюу хиисбэр шэнжэлхэ ухаан (formal science) бологон ялгаха байдаг. Ушэр тоогой ухаан дэээр дуридаһан байгаалиин болон ниигэмэй шэнжэлхэ ухаануудын али алинтай түһэтэй болон ялгаатай талуудые агуулаһан байдаг байна.^[2] Хиисбэр шэнжэлхэ ухаанда статистика, логикын шэнжэлхэ ухаанууд эблүүлнэ. Хиисбэр шэнжэлхэ ухаанда гараһан томоохон ололтууд физика болон биологиин, химиин шэнжэлхэ ухаанд мүн томоохон дэбэшэл гарахада нүлөөлэнэ. Хиисбэр шэнжэлхэ ухаан таамаглал, онол, физикын хуулинуудай үндэһэ ^[3] болохо ба улмаар тэдэгээр байгаалиин болон ниигэмэй алишье үзэгдэлэй мүн шанарые нээхэ, илрүүлэхэ һуури болоно.

XVIII-XIX-р зуунһаа үмэнэхэ үедэ шэнжэлхэ ухаанай ухаан бодолгое гансахүү оюун ухаанай һэдэлтэ, дедуктив логикын захирамжаар тодорхойлдог байба.

Зүүлтэ

Гадаад холбооһо

Math and e-Science
NewScientist.com
Science and Technology Information
"GSCE Science textbook". Wikibooks.org
Bookshelf National Center for Biotechnology Information

[1] "science" defined by various dictionaries at "reference.com"

[Popper_3-2] 2,0 ^2,1 Загбар:Harvard citation

[Popper_79-3] Загбар:Harvard citation

[1]

[2]

[3]

@@ 1 мүр: / 1 мүр: @@
-[[Файл:Russian Academy of Sciences SPB.jpg|мини|справа|[[Санкт-Петербург]] хотодо [[Ородой Шэнжэлэхэ ухаанай Академи]]ин байшан]]
+[[Файл:Russian Academy of Sciences SPB.jpg|мини|справа|[[Санкт-Петербург]] хотодо [[Ородой Шэнжэлхэ ухаанай Академи]]ин байшан]]
-'''Шэнжэлхэ ухаан''' ('''[[Эрдэм]] ухаан''', ''scientia'' гэһэн [[Латин хэлэн|латин]] үгэнһээ угтай) гэдэг [[шэнжэлэхэ ухаанай һудалгаанай арга]] дээрэ тулгуурлаһан мэдэлэгэй согсо, өөрөөр хэлэбэл [[һудалгаа|һудалгаанай]] үрэ дүнгээрэ гараган абаһан, зохёон байгуулалтанда оруулаһан мэдэлэг юм.<ref>[http://dictionary.reference.com/search?q=science "science" defined by various dictionaries at "reference.com"]</ref><ref name="Popper 3">{{Harvard citation|Popper|1959|p=3}}</ref> Шинжлэх ухаан гэдэгт, зарим тохиолдолд хэрэглээний шинжлэх ухааныг (applied science) оруулдаггүй байна.
+'''Шэнжэлхэ ухаан''' ('''[[Эрдэм]] ухаан''', ''scientia'' гэһэн [[Латин хэлэн|латин]] үгэнһээ угтай) гэдэг [[шэнжэлхэ ухаанай һудалгаанай арга]] дээрэ тулгуурлаһан мэдэлэгэй согсо, өөрөөр хэлэбэл [[һудалгаа|һудалгаанай]] үрэ дүнгээрэ гараган абаһан, зохёон байгуулалтанда оруулаһан мэдэлэг юм.<ref>[http://dictionary.reference.com/search?q=science "science" defined by various dictionaries at "reference.com"]</ref><ref name="Popper 3">{{Harvard citation|Popper|1959|p=3}}</ref> Шинжлэх ухаан гэдэгт, зарим тохиолдолд хэрэглээний шинжлэх ухааныг (applied science) оруулдаггүй байна.
-Шэнжэлэхэ ухааные 2 үндэһэн томо бүлэгтэ хубаажа болоно.
+Шэнжэлхэ ухааные 2 үндэһэн томо бүлэгтэ хубаажа болоно.
-* [[Байгаалиин шэнжэлхэ ухаан]] - энэни байгаалиин алишьеһа үзэгдэлые һудаладаг ([[Биологи]] багтана) бүхэ түрэлэй шэнжэлэхэ ухаанууд,
+* [[Байгаалиин шэнжэлхэ ухаан]] - энэни байгаалиин алишьеһа үзэгдэлые һудаладаг ([[Биологи]] багтана) бүхэ түрэлэй шэнжэлхэ ухаанууд,
-* [[Ниигэмэй шэнжэлхэ ухаан]] - энэни [[хүн]] болон [[ниигэм|ниигэмэй]] юмһэ үзэгдэлүүдые һудаладаг шэнжэлэхэ ухаанууд юм.
+* [[Ниигэмэй шэнжэлхэ ухаан]] - энэни [[хүн]] болон [[ниигэм|ниигэмэй]] юмһэ үзэгдэлүүдые һудаладаг шэнжэлхэ ухаанууд юм.
-Зарим тохёолдолдо [[тоогой ухаан]]ые 3 дахи бүлэг буюу хиисбэр шэнжэлэхэ ухаан (formal science) бологон ялгаха байдаг. Ушэр тоогой ухаан дэээр дуридаһан [[байгаалиин шэнжэлэхэ ухаан|байгаалиин]] болон [[ниигэмэй шэнжэлэхэ ухаан]]уудын али алинтай түһэтэй болон ялгаатай талуудые агуулаһан байдаг байна.<ref name="Popper 3" /> Хиисбэр шэнжэлэхэ ухаанда [[статистика]], [[логика|логикын]] шэнжэлэхэ ухаанууд эблүүлнэ. Хиисбэр шэнжэлэхэ ухаанда гараһан томоохон ололтууд [[физика]] болон [[биологи]]ин, [[хими]]ин шэнжэлэхэ ухаанд мүн томоохон дэбэшэл гарахада нүлөөлэнэ. Хиисбэр шэнжэлэхэ ухаан [[таамаглал]], [[онол]], [[физикын хуулинууд]]ай үндэһэ <ref name="Popper 79">{{Harvard citation|Popper|1959|p=79}}</ref> болохо ба улмаар тэдэгээр [[байгаали|байгаалиин]] болон [[ниигэм|ниигэмэй]] алишье үзэгдэлэй мүн шанарые нээхэ, илрүүлэхэ һуури болоно.
+Зарим тохёолдолдо [[тоогой ухаан]]ые 3 дахи бүлэг буюу хиисбэр шэнжэлхэ ухаан (formal science) бологон ялгаха байдаг. Ушэр тоогой ухаан дэээр дуридаһан [[байгаалиин шэнжэлхэ ухаан|байгаалиин]] болон [[ниигэмэй шэнжэлхэ ухаан]]уудын али алинтай түһэтэй болон ялгаатай талуудые агуулаһан байдаг байна.<ref name="Popper 3" /> Хиисбэр шэнжэлхэ ухаанда [[статистика]], [[логика|логикын]] шэнжэлхэ ухаанууд эблүүлнэ. Хиисбэр шэнжэлхэ ухаанда гараһан томоохон ололтууд [[физика]] болон [[биологи]]ин, [[хими]]ин шэнжэлхэ ухаанд мүн томоохон дэбэшэл гарахада нүлөөлэнэ. Хиисбэр шэнжэлхэ ухаан [[таамаглал]], [[онол]], [[физикын хуулинууд]]ай үндэһэ <ref name="Popper 79">{{Harvard citation|Popper|1959|p=79}}</ref> болохо ба улмаар тэдэгээр [[байгаали|байгаалиин]] болон [[ниигэм|ниигэмэй]] алишье үзэгдэлэй мүн шанарые нээхэ, илрүүлэхэ һуури болоно.
-[[XVIII зуун|XVIII]]-[[XIX зуун|XIX]]-р зуунһаа үмэнэхэ үедэ шэнжэлэхэ ухаанай ухаан бодолгое гансахүү оюун ухаанай һэдэлтэ, дедуктив логикын захирамжаар тодорхойлдог байба.
+[[XVIII зуун|XVIII]]-[[XIX зуун|XIX]]-р зуунһаа үмэнэхэ үедэ шэнжэлхэ ухаанай ухаан бодолгое гансахүү оюун ухаанай һэдэлтэ, дедуктив логикын захирамжаар тодорхойлдог байба.
 ==Зүүлтэ==