Дезоксирибонуклеинай хүшэл: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
2 мүр: 2 мүр:
'''Дезоксирибонуклеинай хүшэл''' (ДНХ) гээшэ мэдэгдэжэ бай бүхы [[махабад|амиды махабадуудай]] ургалта хүгжэлтэ, ажаллалгада ашаглагдадаг [[генетикэ|генетикын]] заабаринуудые агуулһан [[нуклеинай хүшэл]] юм. Дезоксирибонуклеинай хүшэлэй [[молекула]]нуудай гол үүргэ удаан хугасаада [[Мэдээлэл|мэдээлэлые]] хадагалдаг ба энэнь [[эс]]эй бүрилдэхүүн хэһэгүүдые тухайлбал [[уураг]]ууд болон [[РНХ]]-эй молекулануудые угсарха заабаринуудые агуулдаг ушарһаа ДНХ-ые ехэбшэлэн барилгын план зурагуудай суглуулгатай адлидхадаг. Генетикын энэ мэдээлэлые агуулдаг ДНХ-эй хэһэгүүдые [[ген]] гэдэг. Гэхыдээ бусад ДНХ-эй дараалалнууд бүтэсын зорюулалтатай байдаг гү, али энэ генетикын мэдээлэлые хэрхэн ашаглахые зохисуулхада хэрэглэгдэдэг.
'''Дезоксирибонуклеинай хүшэл''' (ДНХ) гээшэ мэдэгдэжэ бай бүхы [[махабад|амиды махабадуудай]] ургалта хүгжэлтэ, ажаллалгада ашаглагдадаг [[генетикэ|генетикын]] заабаринуудые агуулһан [[нуклеинай хүшэл]] юм. Дезоксирибонуклеинай хүшэлэй [[молекула]]нуудай гол үүргэ удаан хугасаада [[Мэдээлэл|мэдээлэлые]] хадагалдаг ба энэнь [[эс]]эй бүрилдэхүүн хэһэгүүдые тухайлбал [[уураг]]ууд болон [[РНХ]]-эй молекулануудые угсарха заабаринуудые агуулдаг ушарһаа ДНХ-ые ехэбшэлэн барилгын план зурагуудай суглуулгатай адлидхадаг. Генетикын энэ мэдээлэлые агуулдаг ДНХ-эй хэһэгүүдые [[ген]] гэдэг. Гэхыдээ бусад ДНХ-эй дараалалнууд бүтэсын зорюулалтатай байдаг гү, али энэ генетикын мэдээлэлые хэрхэн ашаглахые зохисуулхада хэрэглэгдэдэг.


Химиин хубида ДНХ [[нуклеотид]] гэһэн энгын нэгэжэнүүдһээ бүридэһэн, [[эстер]]эй холбоогоор холбогдоһон саахар болон фосфатын нэгэдэлһээ бүридэһэн нюрган бүхы хоёр ута [[полимер]]һоо тогтодог. Эдэ хоёр хэлхеэ холбоон бэе бэетэйгээ параллел болобошье шэглэл эсэргүү оршодог. Саахар бүридэ дүрбэн түрэлэй молекулануудай нэгэ холбогдоһон байха ба эдые [[нуклеоһуури|һууринууд]] гэдэг. Гол нюргые дахан байрлаха эдэ дүрбэн һууриин дараалалынь мэдээлэлые кодлодог. Энэ мэдээлэлые [[генетик код]]ые ашаглан уншадаг. Генетик код протеинуудта байха [[аминохүшэл]]эй дараалалые тодорхойлжо үгэдэг. Кодые ДНХ-эй хэһэгүүдые холбогдохо нуклеинай хүшэл РНХ-рүү хуулбарилха замаар уншадаг. Энэ процессые генетик хүрбүүлэлгэ гэдэг. Тэдэ РНХ молекулануудай ехэнхи протеиниие ниилэгжүүлхэдэ ашаглагдадаг ба харин бусад бүтэсэнүүд болохо жэшээлбэл [[рибосома]] шууд ашаглагдадаг.
Химиин хубида ДНХ [[нуклеотид]] гэһэн энгын нэгэжэнүүдһээ бүридэһэн, [[эстер]]эй холбоогоор холбогдоһон саахар болон фосфатын нэгэдэлһээ бүридэһэн нюрган бүхы хоёр ута [[полимер]]һоо тогтодог. Эдэ хоёр хэлхеэ холбоон бэе бэетэйгээ параллел болобошье шэглэл эсэргүү оршодог. Саахар бүридэ дүрбэн түрэлэй молекулануудай нэгэ холбогдоһон байха ба эдые [[нуклеоһуури|һууринууд]] гэдэг. Гол нюргые дахан байрлаха эдэ дүрбэн һууриин дараалалынь мэдээлэлые кодлодог. Энэ мэдээлэлые [[генетик код]]ые ашаглан уншадаг. Генетик код протеинуудта байха [[аминохүшэл]]эй дараалалые тодорхойлжо үгэдэг. Кодые ДНХ-эй хэһэгүүдые холбогдохо нуклеинай хүшэл РНХ руу хуулбарилха замаар уншадаг. Энэ процессые генетик хүрбүүлэлгэ гэдэг. Тэдэ РНХ молекулануудай ехэнхи протеиниие ниилэгжүүлхэдэ ашаглагдадаг ба харин бусад бүтэсэнүүд болохо жэшээлбэл [[рибосома]] шууд ашаглагдадаг.


Эсэй дотор ДНХ [[хромосома]] гэгдэхэ бүтэсэнүүдтэ хубаагдаха ба эсэй доторхи хромосомануудай нэгэдэлынь [[геном]]ые бүтээдэг. Тэдэ хромосоманууд эсэй хубаагдалай үмэнэ хуулбарилжа хубаагдадаг. Энэ процессые ДНХ үржэхэ гэдэг. [[Эукариот|Эукариот организм]]ууд тухайлбал [[амитад]], [[ургамал]], [[мөөгэ]] зэргэ өөһэдын ДНХ-ые [[эсэй бөөм]] дотороо хадагалдаг бол харин [[Прокариот|Прокариот организм]]ууд тухайлбал бактериинхи эсэй [[цитоплазма]] дотороо байдаг. Хромосомануудай дотор [[хроматин]] протеинууд тухайлбал [[гистон]]ууд ДНХ-ые нягтаруулжа, зохёон байгуулдаг. Энэ бусад протеинуудтай харилсан үйлэшэлэлсэхые хинахада туһалдаг болон уламаар [[ген]]эй хүрбүүлэлгые хинадаг.
[[Категори:Биологи]]
[[Категори:Биологи]]
{{1000 үгүүлэл}}
{{1000 үгүүлэл}}

08:09, 12 арбан хоёр һара 2015-нэй һанал

ДНХ-эй хос спираль бүтэсэ

Дезоксирибонуклеинай хүшэл (ДНХ) гээшэ мэдэгдэжэ бай бүхы амиды махабадуудай ургалта хүгжэлтэ, ажаллалгада ашаглагдадаг генетикын заабаринуудые агуулһан нуклеинай хүшэл юм. Дезоксирибонуклеинай хүшэлэй молекулануудай гол үүргэ удаан хугасаада мэдээлэлые хадагалдаг ба энэнь эсэй бүрилдэхүүн хэһэгүүдые тухайлбал уурагууд болон РНХ-эй молекулануудые угсарха заабаринуудые агуулдаг ушарһаа ДНХ-ые ехэбшэлэн барилгын план зурагуудай суглуулгатай адлидхадаг. Генетикын энэ мэдээлэлые агуулдаг ДНХ-эй хэһэгүүдые ген гэдэг. Гэхыдээ бусад ДНХ-эй дараалалнууд бүтэсын зорюулалтатай байдаг гү, али энэ генетикын мэдээлэлые хэрхэн ашаглахые зохисуулхада хэрэглэгдэдэг.

Химиин хубида ДНХ нуклеотид гэһэн энгын нэгэжэнүүдһээ бүридэһэн, эстерэй холбоогоор холбогдоһон саахар болон фосфатын нэгэдэлһээ бүридэһэн нюрган бүхы хоёр ута полимерһоо тогтодог. Эдэ хоёр хэлхеэ холбоон бэе бэетэйгээ параллел болобошье шэглэл эсэргүү оршодог. Саахар бүридэ дүрбэн түрэлэй молекулануудай нэгэ холбогдоһон байха ба эдые һууринууд гэдэг. Гол нюргые дахан байрлаха эдэ дүрбэн һууриин дараалалынь мэдээлэлые кодлодог. Энэ мэдээлэлые генетик кодые ашаглан уншадаг. Генетик код протеинуудта байха аминохүшэлэй дараалалые тодорхойлжо үгэдэг. Кодые ДНХ-эй хэһэгүүдые холбогдохо нуклеинай хүшэл РНХ руу хуулбарилха замаар уншадаг. Энэ процессые генетик хүрбүүлэлгэ гэдэг. Тэдэ РНХ молекулануудай ехэнхи протеиниие ниилэгжүүлхэдэ ашаглагдадаг ба харин бусад бүтэсэнүүд болохо жэшээлбэл рибосома шууд ашаглагдадаг.

Эсэй дотор ДНХ хромосома гэгдэхэ бүтэсэнүүдтэ хубаагдаха ба эсэй доторхи хромосомануудай нэгэдэлынь геномые бүтээдэг. Тэдэ хромосоманууд эсэй хубаагдалай үмэнэ хуулбарилжа хубаагдадаг. Энэ процессые ДНХ үржэхэ гэдэг. Эукариот организмууд тухайлбал амитад, ургамал, мөөгэ зэргэ өөһэдын ДНХ-ые эсэй бөөм дотороо хадагалдаг бол харин Прокариот организмууд тухайлбал бактериинхи эсэй цитоплазма дотороо байдаг. Хромосомануудай дотор хроматин протеинууд тухайлбал гистонууд ДНХ-ые нягтаруулжа, зохёон байгуулдаг. Энэ бусад протеинуудтай харилсан үйлэшэлэлсэхые хинахада туһалдаг болон уламаар генэй хүрбүүлэлгые хинадаг.