Эрдэм ухаан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
м Elvonudinium переименовал страницу Шэнжэлхэ ухаан в Эрдэм ухаан |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
1 мүр: | 1 мүр: | ||
[[Файл:Russian Academy of Sciences SPB.jpg|мини|справа|[[Санкт-Петербург]] хотодо [[Ородой Шэнжэлхэ ухаанай Академи]]ин байшан]] |
[[Файл:Russian Academy of Sciences SPB.jpg|мини|справа|[[Санкт-Петербург]] хотодо [[Ородой Шэнжэлхэ ухаанай Академи]]ин байшан]] |
||
''' |
'''Эрдэм ухаан''' ('''шэнжэлхэ ухаан''', ''scientia'' гэһэн [[Латин хэлэн|латин]] үгэнһээ угтай) гээшэ [[эрдэм ухаанай шудалалай арга]] дээрэ тулгуурлаһан мэдэлэгэй согсо, ондоогоор хэлэбэл [[шудалга|шудалгын]] үрэ дүнгээрээ гаргажа абаһан, зохёон байгуулалтада оруулһан мэдэлгэ юм.<ref>[http://dictionary.reference.com/search?q=science «science» defined by various dictionaries at «reference.com»]</ref><ref name="Popper 3">{{Harvard citation|Popper|1959|p=3}}</ref> Шэнжэлхэ эрдэм ухаан гэдэгтэ, зарим тохёолдолдо хэрэглээнэй шэнжэлхэ ухааные (applied science) оруулдаггүй байна. |
||
Шэнжэлхэ |
Шэнжэлхэ эрдэм ухааниие 2 үндэһэн томо бүлэгтэ хубаажа болоно. |
||
* [[Байгаалиин |
* [[Байгаалиин эрдэм ухаан]] — гээшэ байгаалиин алибаа юумэн үзэгдэлые шудалдаг ([[биологи]] багтана) бүхы түрэлэй шэнжэлхэ эрдэм ухаанууд, |
||
* [[Ниигэмэй |
* [[Ниигэмэй эрдэм ухаан]] — гээшэ [[хүн]] болон [[ниигэм]]эй юумэн үзэгдэлнүүдые шудалдаг шэнжэлхэ эрдэм ухаанууд юм. |
||
Зарим тохёолдолдо [[тоогой ухаан]] |
Зарим тохёолдолдо [[тоогой ухаан]]иие гурбадахи бүлэг гү, али хиисбэри (абстрактна) шэнжэлхэ эрдэм ухаан (formal science) болгожо илгаха байдаг. Ушарынь, тоогой ухаан дээрэ дурсаһан [[байгаалиин шэнжэлхэ ухаан|байгаалиин]] болон [[ниигэмэй шэнжэлхэ ухаан]]уудай али али адли болон илгаатай талануудые агуулһан байдаг байна.<ref name="Popper 3" /> Хиисбэри шэнжэлхэ эрдэм ухаанда [[статистика]], [[логика|логикын]] эрдэм ухаанууд эблүүлнэ. Хиисбэри шэнжэлхэ ухаанда гараһан томо ололтонууд [[физика]] болон [[биологи]]ин, [[хими]]ин эрдэм ухаанда мүн томо дэбжэлтэ гарахада нүлөөлнэ. Хиисбэри шэнжэлхэ ухаан [[таамаглал]], [[онол]], [[физикын хуулинууд]]ай үндэһэн<ref name="Popper 79">{{Harvard citation|Popper|1959|p=79}}</ref> болохо ба уламаар тэдэ [[байгаали]]ин болон [[ниигэм]]эй алишье үзэгдэлэй мүн шанарые нээхэ, элирүүлхэ һуури болоно. |
||
[[XVIII зуун|XVIII]]-[[XIX зуун|XIX]]-р зуунһаа |
[[XVIII зуун|XVIII]]-[[XIX зуун|XIX]]-р зуунһаа үмэнэхи үедэ эрдэм ухаанай ухаан бодолгые гансахүү оюун ухаанай һэдэлгэ, дедуктив логикын захирамжаар тодорхойлдог байба. |
||
==Зүүлтэ== |
== Зүүлтэ == |
||
{{Зүүлтэ}} |
{{Зүүлтэ}} |
||
18 мүр: | 18 мүр: | ||
* [http://www.newscientist.com/ NewScientist.com] |
* [http://www.newscientist.com/ NewScientist.com] |
||
* [http://www.sciam.com/ Science and Technology Information] |
* [http://www.sciam.com/ Science and Technology Information] |
||
* |
* «''[http://en.wikibooks.org/wiki/GCSE_Science GSCE Science textbook]''». Wikibooks.org |
||
* [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?CMD=search&DB=books Bookshelf] National Center for Biotechnology Information |
* [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?CMD=search&DB=books Bookshelf] National Center for Biotechnology Information |
||
13:01, 15 арбан хоёр һара 2015-нэй һанал
Эрдэм ухаан (шэнжэлхэ ухаан, scientia гэһэн латин үгэнһээ угтай) гээшэ эрдэм ухаанай шудалалай арга дээрэ тулгуурлаһан мэдэлэгэй согсо, ондоогоор хэлэбэл шудалгын үрэ дүнгээрээ гаргажа абаһан, зохёон байгуулалтада оруулһан мэдэлгэ юм.[1][2] Шэнжэлхэ эрдэм ухаан гэдэгтэ, зарим тохёолдолдо хэрэглээнэй шэнжэлхэ ухааные (applied science) оруулдаггүй байна.
Шэнжэлхэ эрдэм ухааниие 2 үндэһэн томо бүлэгтэ хубаажа болоно.
- Байгаалиин эрдэм ухаан — гээшэ байгаалиин алибаа юумэн үзэгдэлые шудалдаг (биологи багтана) бүхы түрэлэй шэнжэлхэ эрдэм ухаанууд,
- Ниигэмэй эрдэм ухаан — гээшэ хүн болон ниигэмэй юумэн үзэгдэлнүүдые шудалдаг шэнжэлхэ эрдэм ухаанууд юм.
Зарим тохёолдолдо тоогой ухааниие гурбадахи бүлэг гү, али хиисбэри (абстрактна) шэнжэлхэ эрдэм ухаан (formal science) болгожо илгаха байдаг. Ушарынь, тоогой ухаан дээрэ дурсаһан байгаалиин болон ниигэмэй шэнжэлхэ ухаануудай али али адли болон илгаатай талануудые агуулһан байдаг байна.[2] Хиисбэри шэнжэлхэ эрдэм ухаанда статистика, логикын эрдэм ухаанууд эблүүлнэ. Хиисбэри шэнжэлхэ ухаанда гараһан томо ололтонууд физика болон биологиин, химиин эрдэм ухаанда мүн томо дэбжэлтэ гарахада нүлөөлнэ. Хиисбэри шэнжэлхэ ухаан таамаглал, онол, физикын хуулинуудай үндэһэн[3] болохо ба уламаар тэдэ байгаалиин болон ниигэмэй алишье үзэгдэлэй мүн шанарые нээхэ, элирүүлхэ һуури болоно.
XVIII-XIX-р зуунһаа үмэнэхи үедэ эрдэм ухаанай ухаан бодолгые гансахүү оюун ухаанай һэдэлгэ, дедуктив логикын захирамжаар тодорхойлдог байба.
Зүүлтэ
Гадаад холбооһо
- Math and e-Science
- NewScientist.com
- Science and Technology Information
- «GSCE Science textbook». Wikibooks.org
- Bookshelf National Center for Biotechnology Information
Шэнжэлхэ Ухаан | ||||
|