Перейти к содержанию

Халим

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Халим хэлбэритэн (Cetacea)
Далайда шумбажа Бүхэтэр халим
Далайда шумбажа Бүхэтэр халим
Биологиин классификаци
Аймаг: Амитан
Баг: Баг
Дэд баг: * †Эртын халим (Archaeoceti)[1]
  • Һахалта халим (Mysticeti)
  • Шүдэтэ халим (Odontoceti)

Халим (ᠬᠠᠯᠢᠮᠣ) — далай тэнгистэ оршохо нэгэн зүйл һүн тэжээлтэ амитан[2]. Бэеын хэлбэри загаһан мэтэ, далайн хүхэтэн маша томо амитан, буу загаһаншье гэдэг. Энэ баг дотороо 2 дэд багта хубаагдаха болоод 88 оршом зүйл бии.

Бусад хүхэтэн амитадай адли халим уушхаар агаар абажа хүшэлтүрэгшээр амисхалдаг, халуун шуһатай, үрэ зулзагаа хүхүүлжэ һүгөөр тэжээдэг болон маша бага хэмжээнэйшье гэһэн үһэн байдаг байна. Халимынь ээрүүл хэлбэриин бэетэй. Һэлюурынь хайбын һэлюур мэтэ хабтагай ба һүүл загаһанайхи шэнги хүндэлэн бэшэ, бодоо шэглэлдэ хүдэлэн урагшалха хүсэеэ абана. Арһан дороо зузаан өөхэн дабхаргатай ба энэнь энерги хадгалжа хуримталуулха, бэеын дулааниие хадагалха үүргые гүйсэдхэнэ. Халимай хүзүүнэй яһан үгы болоһоншье һээр нюрганай яһатай, мүн аарсагай яһанай ул мүр байдаг. Хүхэ толботой халим урид байһан болон одоо амидаржа бай хүхэтэнэй дотор хамагай томодо тоосогдоно. Утань 35 м, 150 т шэгнүүртэй юм. Халим түрэл зүйлһөө хамааран дундажаар 40-90 жэл наһална.

Халим агнуур (XIX зүүн)

Халим агнуур — xалим агнахада шаардагдаха хүн хүсэн, хүлэг онгосо, буу зэбсэг болон саашада тэрэнэй мяхан өөхэн бусад бүтээгдэхүүниие абажа дахин болбосоруулдаг үйлэдбэри, барилга байгууламжа юм.

Бүхы халим хэлбэритэнэй баг дотороо 2 дэд багта хубаагдана: шүдэгүй (һахалта) халимууд (Mysticeti) ба шүдэтэ халимууд (Odontoceti). Эдэ хоёр дэд багууд огсом дүрээр, досоохи бүридэлөөр, биологяар өөр өөр илгаатай. Хоюулан дэд багууд мүхэһэн Archaeoceti багһаа гараһан.

    • Шүдэгүй (һахалта) халим дэд баг (Mysticeti)
      • Мүлюу халим бүлэ (Balaenidae)
        • Гренланд халим (Balaena)
          • Гренланд халим, Balaena mysticetus
        • Урдахи халим (Eubalaena), 3 зүйлнүүд
      • Хушуута халим бүлэ (Balaenopteridae)
        • Balaenopterinae дэд бүлэ
          • Balaenoptera, 8 зүйлнүүд
        • Megapterinae дэд бүлэ
      • Боро халим бүлэ (Eschrichtiidae)
      • Neobalaenidae бүлэ
        • Одой мүлюу халим (Caperea)
          • Одой мүлюу халим (Caperea marginata)
    • Шүдэтэ халим дэд баг (Odontoceti)
  1. амитадай парафилитай баг
  2. О. Сүхбаатар (1997) Монгол хэлний харь үгийн толь. Улаанбаатар хото: ШУА-иин Хэлэн зохёолой хүреэлэн. 194 х.