Экологи
Экологи (грек: οἶκος — гэр ба грек: λόγος — эрдэм, ухаан) — байгаали болон тэрэнэй хүнүүдтэй харилсаан тухай эрдэм ухаан юм[1]. Баруун эрдэм ухаанда экологи гэһэн нэрэ томьёо «Махабадай юрэнхы морфологи» («Generelle Morphologie der Organismen») гэжэ номдоо герман эрдэмтэн Эрнст Һеккель оруулһан байна. Мүнөө сагта экологи байгаалиин харуултай холбоотой байна, ондогоор хэлэбэл, экологи гансал биологиин нэгэ һалбари эрдэм ухаан бэшэ аад, ниигэмэй асуудалые адли хамаржа нэгэдэмэл эрдэм ухаан болонхой. Тиимэшье һаа, экологи эрдэм ухаан хубида ямаршье зан түлэбэй талаархи зорилгогүй байна.[2]
Экологиин үндэһэ һууринь байгаалиин түүхэ болоно. Хүн түрэлхитэнэй уг яахадаа, хэзээ ангуушад болоһон, таряалангай хубисхалай һүүлдэ яажа мал ба таряа ургаһан гэхэ мэтэ байгаалиин түүхэ тухай мэдээсэлые хэрэгтэй байгаа.[1] МЭҮ 4 зуун жэлдэ Аристотелиин «Амитадай түүхэдэ» (грек: Τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν, лата: Historia Animālium) хулгана сагсаа гаймшаг тухай тайлбари үгэжэ туршаба. Хорлогшо амитадые үгы болгохын түлөө арга һанаһан эртын грек ба римэйхидэй һанаһанһаа тоогой ухаан ба байгалиин түүхые хэрэглэжэ мүнөө үеын экологи бии болобо. 1668 ондо Антони ван Левенһук математикын тоололгоор сохо үдэхэ хурданиие гаргажа, хоёр илааһан гурбан һарын хугасаанда 750,000 оршом илааһан гаргажа шадана гэжэ тоосоолбо.[1] 1798 оной эхиндэ демограф Томас Мальтус «Популяци тухай бэшэгээ» (Essay on Population) ниитэлһэн. Тус ном Дарвинай онолые байгаалиин шалгаралай онолдо нүлөөлжэ эволюци онолдо хүгжэбэ. Ургамалай эколог Йоһаннес Эугениус Варминг синэкологидэ маша ехэ нүлөө үзүүлжэ, популяци ба биоценоз тухай үргэжүүлһэн асуудалнуудые хүлеэн зүбшөөрһэн 1900-аад оной үедэ экологи эрдэм ухаанай замналые бии болгобо.[1]
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
|
«Экологи» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |