Түүхэ

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ

Буряад Республикын түүхэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Эртнээс нааш Монгол угсааны нүүдэлчид оршин сууж ирсэн тус нутаг 1206 онд байгуулагдсан Ехэ Монгол Уласынь бүрэлдэхүүнд багтаж байв.

16-р зууны үеэс алт, ангийн арьсаар баялаг тус нутагт Хаант Ород Уласын худалдаачид, цэргүүд суурьшиж эхэлсэн аж. Ородууд 1666 онд Үдэ голын хөндийд цайз барьж, Дээд Үд гү, али Верхне-Удинск хэмээн нэрлэсэн нь хожмын Улаан-Үдэ хот бөгөөд тэр үеэс тус бүс нутгийн төв болсон юм. 1689 онд Манж Чин гүрэн, Хаант Оросын хооронд байгуулсан Нерчинскийн гэрээ ёсоор албан ёсоор Ородын мэдэлд шилжсэн байна.

Хожим 1917 оны Октябрийн хувьсгалын дараа нэг хэсэг цагаан арми болон Жибэн улсад эзлэгдэж байсан бөгөөд 1920 онд Алс Дорнодын Бүгд Найрамдах Улас Дээд Үдэд нийслэлтэйгээр оршин тогтнож байв. 1922 онд Зөвлөлт Холбоот Уласад нэгтгэгдсэний дараа 1923 онд Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Буряад Монгол Улас болон зохион байгуулагдсан юм. 1958 онд тус уласынь нэрнээс Монгол гэдэг үгийг хасчээ.

1991 оны 5 сарын 27-нд Бүгд Найрамдах Буряад Улас болгож нэрээ өөрчилсөн тус улс нь мөн оны 12 сарын 25-нд ЗХУ задрахад ОХУ-ын бүрэлдэхүүнд үлдэж, 1994 онд түүхэндээ анх удаа ардчилсан замаар ерөнхийлөгчөө сонгоход Леонид Потапов тус улсын ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон байна.

Буряад-Монгол ороной түүхэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Байгалай урда бэеын газар дайда эртэ урдын сагһаа Түб Аазиин түүхэ, соёлтой гээшэ. Энэ хизаарай улад зон хэдэн мянган жэл соо түби дэлхэйн энэ хубида болоһон гайхамшагта үйлэ хэрэгүүдые үзэһэн байна. Байгалай үмэнэхын газарай тон урда холын түүхын һонирхолтой намтар Хүннүгэй (хуннугай) үедэ байгаа (энэ хадаа Эброопын литээр Ⅰ зуун жэлэй һүүл Ⅲ зуун жэлэй мүн лэ һүүлэй үе байгаа) Хүннүгэй гүрэн түрэдэ олон ондoo гарбалтан байгаа.

Монголын түүхэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Гол үгүүлэл: Монголын түүхэ

Эрт дээр үеэс өнөөгийн Монгол уласай бэлчээрийн нүүдэлчид амьдарч байсан ба хааяа нэгдэж томохон улс гүрнүүдийг байгуулж байжээ. Эдгээрээс анхных нь болох Хүннү гүрэн нь МЭӨ 209 онд Модун шаньюйгаар удирдуулан төрт улс үүсгэсэн юм. Энэ гүрэн нь богино хугацааны дотор Цинь уласад аюул учруулсан хамгийн гол хүчин болж, улмаар Цагаан хэрэмэн баригдах шалтгаан нь болсон. Цагаан хэрэм нь өөрөө жанжин Мэнь Тианы үед 300,000 цэргээр хамгаалагдаж байв. Хүннүгийн дараа Сяньби, Жужан улас, Муюн, Тоба зэргэ эртний Монголчуудын байгуулсан улсууд оршиж явсаар 6-р зуунд Түрэгүүдэд дарагдаж, 8-р зууны үед Уйгурнууд залгамжлан улс байгуулж, түүний дараа Киданууд залгамжилсан байна. 10-р зуунаас эхлэн зэргэцсэн олон аймгууд байгуулагдсан бөгөөд, 1182-1206 онуудад Чингис хааны Хамаг Монголын ханлигт бүгд нэгтгэгдэж, Ехэ Монгол Улас байгуулагдсан.