Амазон мүрэн: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Новая страница: «{{Сүнхэрэг | river_name = Амазон мүрэн | image = 250px | caption = Амазон мүрэнэ…» |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
| 17 мүр: | 17 мүр: | ||
[[Индиан]]шууд Амазоные "Паран-Тинг" гэжэ нэрэлдэгиинь Голуудай хатан хаан гэһэн удхатай ажа. Үнэхээр энэ мүрэн бүхэ талаарань абаад үзэһэн манай гарагай хамагай агуу ехэ мүрэн бэлэй. |
[[Индиан]]шууд Амазоные "Паран-Тинг" гэжэ нэрэлдэгиинь Голуудай хатан хаан гэһэн удхатай ажа. Үнэхээр энэ мүрэн бүхэ талаарань абаад үзэһэн манай гарагай хамагай агуу ехэ мүрэн бэлэй. |
||
== Газар зүй == |
|||
Манай гарагай голуудай далай тэнгистэ абаашажа юүлдэг бүхэ уһанай дүрбэнэй нэгые Амазон мүрэн гансаараа бүрдүүлдэг. Түүнэй талбайн хэмжээ 7 сая гаруй хабтагай дүрбэлжэн км байдагиинь [[Австрали]]ин эхэ газарые бүхэлдэнь буюу [[АНУ]] мэтын уласые багтаахаар ажа һэн. Адаг оршомоороо Амазон мүрэнэй үргэниинь 200 гаруй км бүгөөд гүниинь 100 м хүрэдэг. [[Перу]]гай [[Икитом]] хотын хабисаа адагаасаа 3500 км зайтай хэһэгтэ голын гүниинь 20 м элүүтэй байдаг болохоор тэнгисэй хүлгүүдшье хүрэжэ ошодог. |
|||
Амазон мүрэн [[экватор]]ай дагуу урдадаг болохоор халуун ороной уһархаг бороо хойто тала бүмбэрсэгтэ (3—9-р һарада) нэгэ боло зүүн эрэг дээрэ, эсэбэл урда тала бүмбэрсэгтэ (10—4-р һарада) баруун эрэг дээрэ ехээр орожо уһаар байнга тэтгэжэ байдаг болохоор энэ мүрэн тиимэ ехэ уһатай байдаг. |
|||
Амазон мүрэнэй эхэ хаана байдагые һаяханые хүртэл нарын мэдэдэггүй байгаа. Түүндэ шудхадаг хоёр гол шудхалангай нэгэ болохо [[Укаяли мүрэн]]тэйгөө ниилээд 6565 км газар урһадаг болохоор зуу гаруй км элүү утатай [[Нил мүрэн|Нил мүрэнэй]] дараа хоёрдугаарта орожо голуудай хатан хаан боложо байгаа юм. Гэбэшье 1995 ондо зохёон байгуулагдаһан олон уласай һудалгаанай багынхан Укаяли голоор үгэһэн эхиндэнь хүрэжэ уг голынь Апуримак болон Урубамби хэмээхэ хоёр гол ниилһэнһээ үүдэһэные мэдэбэ. Һудалаашад Апуримак голын эхиндэ хүрэһэнээр Апуримак-Укаяли-Амазон гэһэн абарга томо уһан һүлжээнэй уртань 7025 км гэжэ тодорхойлбо. Тиимэ болохоор манай гарагай хамагай урта мүрэн боложо байгаа юм. Гэтэл Нил болон түүндэ шудхадаг [[Сагаан Нил]], [[Альберт Нил]], [[Виктори Нил]], [[Виктори нуур|Виктори]] болон Кагера нууруудай урта ниилээд бараг гурбан зуун километрээр богони ажа. |
|||
Амазон мүрэн 500 гаруй шудхалантай. Тэдыгээрһээ 17-нь 1800-3500 километрай уртатай байдаг. Амазон мүрэнэй тээжэ абаажадаг ехэ уһан шудхадаг хэһэгһээ абахуулаад тэнгисэй 400 км хэһэгэй уһые сэнгэг болгодог. |
|||
Амазон мүрэнэй адагта байдаг [[Маражо арал]] боло манай дэлхэй дээрэхи хамагай томо гол дээрэхи арал юм. Түүнэй талбайнь 48 мянган хабатагай дүрбэлжэн км буюу [[Швейцари]] болон [[Нидерланд]]ын нютагуудһаа томо ба арал тэрэ аяараа [[Болгар]]иин газар нютагай хэмжээнһээ элүү хэмжээтэй байдаг. |
|||
Укаяли болон Мараньон голууд ниилһэнэй дараажаһаа Амазон нэрэтэй болодог. Энэ хоёр шудхалан хоёул [[Андуудай нюруу]]нһаа эхэ абан урдаһаар понго хэмээхи хадархаг хабасалые туулан тэгшэ талада хүрэдэг. |
|||
== Зүүлтэ == |
== Зүүлтэ == |
||
18:45, 4 хоёр һара 2014-нэй һанал
| Амазон мүрэн | |
|---|---|
.jpg) Амазон мүрэнэй Нара оролгоноор Летисия, Колумби | |
 Амазон мүрэн хамагай ута мүрэн юм | |
| Шудхан юумэн | Укаяли, Журуа, Пурус, Мадейра, Тапажос, Шингу, Токантинс (баруун); Наппо, Иса, Жапура, Риу-Негру (зүүн) |
| Эхин | Андууд |
| Урдан гаралга | Атлантик далай |
| Сүнхэрэгэй һаба | 7 180 000 км2 |
| Һабын оронууд |
.svg){kind=small} Перу,  Колумби,  Бразил |
| Эгээн утань | ~6992 км |
| Гадаргуугай үндэрынь | Эхин: 5,170 м |
| Урьһаса | 220 000 м³/с[1] |
Амазон мүрэн (португалаар Rio Amazonas, Испани: Río Amazonas) — Урда Америкада оршохо, урьһасын хэмжээгээрээ дэлхэйн хамагай томо мүрэн юм.
Индианшууд Амазоные "Паран-Тинг" гэжэ нэрэлдэгиинь Голуудай хатан хаан гэһэн удхатай ажа. Үнэхээр энэ мүрэн бүхэ талаарань абаад үзэһэн манай гарагай хамагай агуу ехэ мүрэн бэлэй.
Газар зүй
Манай гарагай голуудай далай тэнгистэ абаашажа юүлдэг бүхэ уһанай дүрбэнэй нэгые Амазон мүрэн гансаараа бүрдүүлдэг. Түүнэй талбайн хэмжээ 7 сая гаруй хабтагай дүрбэлжэн км байдагиинь Австралиин эхэ газарые бүхэлдэнь буюу АНУ мэтын уласые багтаахаар ажа һэн. Адаг оршомоороо Амазон мүрэнэй үргэниинь 200 гаруй км бүгөөд гүниинь 100 м хүрэдэг. Перугай Икитом хотын хабисаа адагаасаа 3500 км зайтай хэһэгтэ голын гүниинь 20 м элүүтэй байдаг болохоор тэнгисэй хүлгүүдшье хүрэжэ ошодог.
Амазон мүрэн экваторай дагуу урдадаг болохоор халуун ороной уһархаг бороо хойто тала бүмбэрсэгтэ (3—9-р һарада) нэгэ боло зүүн эрэг дээрэ, эсэбэл урда тала бүмбэрсэгтэ (10—4-р һарада) баруун эрэг дээрэ ехээр орожо уһаар байнга тэтгэжэ байдаг болохоор энэ мүрэн тиимэ ехэ уһатай байдаг.
Амазон мүрэнэй эхэ хаана байдагые һаяханые хүртэл нарын мэдэдэггүй байгаа. Түүндэ шудхадаг хоёр гол шудхалангай нэгэ болохо Укаяли мүрэнтэйгөө ниилээд 6565 км газар урһадаг болохоор зуу гаруй км элүү утатай Нил мүрэнэй дараа хоёрдугаарта орожо голуудай хатан хаан боложо байгаа юм. Гэбэшье 1995 ондо зохёон байгуулагдаһан олон уласай һудалгаанай багынхан Укаяли голоор үгэһэн эхиндэнь хүрэжэ уг голынь Апуримак болон Урубамби хэмээхэ хоёр гол ниилһэнһээ үүдэһэные мэдэбэ. Һудалаашад Апуримак голын эхиндэ хүрэһэнээр Апуримак-Укаяли-Амазон гэһэн абарга томо уһан һүлжээнэй уртань 7025 км гэжэ тодорхойлбо. Тиимэ болохоор манай гарагай хамагай урта мүрэн боложо байгаа юм. Гэтэл Нил болон түүндэ шудхадаг Сагаан Нил, Альберт Нил, Виктори Нил, Виктори болон Кагера нууруудай урта ниилээд бараг гурбан зуун километрээр богони ажа.
Амазон мүрэн 500 гаруй шудхалантай. Тэдыгээрһээ 17-нь 1800-3500 километрай уртатай байдаг. Амазон мүрэнэй тээжэ абаажадаг ехэ уһан шудхадаг хэһэгһээ абахуулаад тэнгисэй 400 км хэһэгэй уһые сэнгэг болгодог.
Амазон мүрэнэй адагта байдаг Маражо арал боло манай дэлхэй дээрэхи хамагай томо гол дээрэхи арал юм. Түүнэй талбайнь 48 мянган хабатагай дүрбэлжэн км буюу Швейцари болон Нидерландын нютагуудһаа томо ба арал тэрэ аяараа Болгариин газар нютагай хэмжээнһээ элүү хэмжээтэй байдаг.
Укаяли болон Мараньон голууд ниилһэнэй дараажаһаа Амазон нэрэтэй болодог. Энэ хоёр шудхалан хоёул Андуудай нюруунһаа эхэ абан урдаһаар понго хэмээхи хадархаг хабасалые туулан тэгшэ талада хүрэдэг.
Зүүлтэ
- ↑ Seyler, Patrick; Laurence Maurice-Bourgoin, Jean Loup Guyot. Hydrological Control on the Temporal Variability of Trace Element Concentration in the Amazon River and its Main Tributaries. Geological Survey of Brazil (CPRM). 24 July 2010 үдэртэ хандаһан.
|
«Амазон мүрэн» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |