Нүүрһэн уһан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
1 мүр: | 1 мүр: | ||
[[Файл:Lactose.svg|thumb|right|310px|[[Лактозо|лактозын]] томьёо]] |
|||
'''Нүүрһэн-уһан''' ('''сахарнууд''', сахаридууд) — нэгэ карбонил бүлэгтэй хэдэн гидроксил бүлэгтэй [[органик нэгэдэл|органик нэгэдэлнүүд]] юм. Нүүрһэн-уһаниинь [[нүүрһэнтүрэгшэ]], [[уһантүрэгшэ]], [[хүшэлтүрэгшэ|хүшэлтүрэгшые]] найрлагаадаа агуулһан органик нэгэдэл юм. |
'''Нүүрһэн-уһан''' ('''сахарнууд''', сахаридууд) — нэгэ карбонил бүлэгтэй хэдэн гидроксил бүлэгтэй [[органик нэгэдэл|органик нэгэдэлнүүд]] юм. Нүүрһэн-уһаниинь [[нүүрһэнтүрэгшэ]], [[уһантүрэгшэ]], [[хүшэлтүрэгшэ|хүшэлтүрэгшые]] найрлагаадаа агуулһан органик нэгэдэл юм. |
||
24 мүр: | 25 мүр: | ||
== Нүүрһэн-уһанай ангилал == |
== Нүүрһэн-уһанай ангилал == |
||
Юрэнхы томьёо: <math>C_n (H_2 O)_n</math> |
Юрэнхы томьёо: <math>\mathsf{C_n (H_2 O)_n}</math> |
||
* Моносахарид гидролиздо орохогүй энгын нүүрһэн-уһан (глюкозо); |
* '''Моносахарид''' гидролиздо орохогүй энгын нүүрһэн-уһан (глюкозо); |
||
* Дисахаридынь гидролиздо орожо 2 моносахарид үүдхэнэ (сахарозо); |
* '''Дисахаридынь''' гидролиздо орожо 2 моносахарид үүдхэнэ (сахарозо); |
||
* Олигосахаридынь 4-10 моносахаридтай |
* '''Олигосахаридынь''' 4-10 моносахаридтай |
||
* Полисахаридынь 10-һаа дээшэ моносахаридтай |
* '''Полисахаридынь''' 10-һаа дээшэ моносахаридтай |
||
{{1000 үгүүлэл}} |
{{1000 үгүүлэл}} |
11:31, 26 таба һара 2014-нэй һанал
Нүүрһэн-уһан (сахарнууд, сахаридууд) — нэгэ карбонил бүлэгтэй хэдэн гидроксил бүлэгтэй органик нэгэдэлнүүд юм. Нүүрһэн-уһаниинь нүүрһэнтүрэгшэ, уһантүрэгшэ, хүшэлтүрэгшые найрлагаадаа агуулһан органик нэгэдэл юм.
Нүүрһэн-уһаниинь бүтэсын болон физиологиин шухала ажа холбогдолтой нэгэдэл болоод түүниин биологиин үүргэнь маша ехэ. Иимэ: 1. Энергиин эхэ булаг болодог ба 1 г нүүрһэн-уһан задархад 4,1 ккал энерги үүдэдэг. 2. Шаардалгатай үедэ хэрэгтэй нөөсэ тэжээлэйн үүргэ гүйсэдхэдэг. 3. ДНХ, РНХ, уургын найрлага, ходоодоной шүүһэн, салсалиг шингэнэй найрлагада орожо бүтэсые бүридүүлдэг.
Нүүрһэн-уһанай хүнэй бэедэ үүргэнүүд бүтэсын тулгуури нэгэжэ, энергиин эхэ үүдэбэри, биосинтезэй эхэ бодос юм.
Байгаали дээрэ 3-7 шэрхэг С-атом агуулһан нүүрһэн-уһанууд ехэ тархана. Ехэнхи нүүрһэн-уһые “оза” түгэсхэлөөрынь танижа болоно.
Хүнһэнэй үнэтэ шанараарынь:
- Шэмэгдэдэг (моносахарид, дисахарид, сардуул ба гликоген)
- Шэмэгдэдэггүй (целлюлозо, гемицеллюлозо, инсулин, пектин)
Моносахаридһаа бусад шэмэгддэг нүүрһэн-уһан хоол болбосоруулха замда задаржа глюкозо үүдхэхэ, өөхэн тоһодо хубирха гү, али гликоген байдалаар нөөсэлэгдэнэ. Глюкозонь хүнэй махабадай энергиин хэрэгсээе хангажа шуһаар эргэлдэжэ байдаг нүүрһэн-уһан ба хэбэй хэмжээгээрээ 80-120мг/% байдаг.
Биосинтез
Ногоон ургамалда наранай гэрэлэй үйлэшэлэлээр нүүрһэнтүрэгшын диоксид болон уһанһаа фотосинтезээр үүдхэгдэдэг ниилэмэл органик нэгэдэл юм.
Глюкозын эһэлдэлтээр сүлөөлэгдэһэн энерги аденозин трифосфат (АТР) боложо хуримталагдана.
Нүүрһэн-уһанай ангилал
Юрэнхы томьёо:
- Моносахарид гидролиздо орохогүй энгын нүүрһэн-уһан (глюкозо);
- Дисахаридынь гидролиздо орожо 2 моносахарид үүдхэнэ (сахарозо);
- Олигосахаридынь 4-10 моносахаридтай
- Полисахаридынь 10-һаа дээшэ моносахаридтай