Нүүрһэн уһан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
1 мүр: 1 мүр:
[[Файл:Lactose.svg|thumb|right|310px|[[Лактозо|лактозын]] томьёо]]
'''Нүүрһэн-уһан''' ('''сахарнууд''', сахаридууд) — нэгэ карбонил бүлэгтэй хэдэн гидроксил бүлэгтэй [[органик нэгэдэл|органик нэгэдэлнүүд]] юм. Нүүрһэн-уһаниинь [[нүүрһэнтүрэгшэ]], [[уһантүрэгшэ]], [[хүшэлтүрэгшэ|хүшэлтүрэгшые]] найрлагаадаа агуулһан органик нэгэдэл юм.
'''Нүүрһэн-уһан''' ('''сахарнууд''', сахаридууд) — нэгэ карбонил бүлэгтэй хэдэн гидроксил бүлэгтэй [[органик нэгэдэл|органик нэгэдэлнүүд]] юм. Нүүрһэн-уһаниинь [[нүүрһэнтүрэгшэ]], [[уһантүрэгшэ]], [[хүшэлтүрэгшэ|хүшэлтүрэгшые]] найрлагаадаа агуулһан органик нэгэдэл юм.


24 мүр: 25 мүр:


== Нүүрһэн-уһанай ангилал ==
== Нүүрһэн-уһанай ангилал ==
Юрэнхы томьёо: <math>C_n (H_2 O)_n</math>
Юрэнхы томьёо: <math>\mathsf{C_n (H_2 O)_n}</math>
* Моносахарид гидролиздо орохогүй энгын нүүрһэн-уһан (глюкозо);
* '''Моносахарид''' гидролиздо орохогүй энгын нүүрһэн-уһан (глюкозо);
* Дисахаридынь гидролиздо орожо 2 моносахарид үүдхэнэ (сахарозо);
* '''Дисахаридынь''' гидролиздо орожо 2 моносахарид үүдхэнэ (сахарозо);
* Олигосахаридынь 4-10 моносахаридтай
* '''Олигосахаридынь''' 4-10 моносахаридтай
* Полисахаридынь 10-һаа дээшэ моносахаридтай
* '''Полисахаридынь''' 10-һаа дээшэ моносахаридтай


{{1000 үгүүлэл}}
{{1000 үгүүлэл}}

11:31, 26 таба һара 2014-нэй һанал

лактозын томьёо

Нүүрһэн-уһан (сахарнууд, сахаридууд) — нэгэ карбонил бүлэгтэй хэдэн гидроксил бүлэгтэй органик нэгэдэлнүүд юм. Нүүрһэн-уһаниинь нүүрһэнтүрэгшэ, уһантүрэгшэ, хүшэлтүрэгшые найрлагаадаа агуулһан органик нэгэдэл юм.

Нүүрһэн-уһаниинь бүтэсын болон физиологиин шухала ажа холбогдолтой нэгэдэл болоод түүниин биологиин үүргэнь маша ехэ. Иимэ: 1. Энергиин эхэ булаг болодог ба 1 г нүүрһэн-уһан задархад 4,1 ккал энерги үүдэдэг. 2. Шаардалгатай үедэ хэрэгтэй нөөсэ тэжээлэйн үүргэ гүйсэдхэдэг. 3. ДНХ, РНХ, уургын найрлага, ходоодоной шүүһэн, салсалиг шингэнэй найрлагада орожо бүтэсые бүридүүлдэг.

Нүүрһэн-уһанай хүнэй бэедэ үүргэнүүд бүтэсын тулгуури нэгэжэ, энергиин эхэ үүдэбэри, биосинтезэй эхэ бодос юм.

Байгаали дээрэ 3-7 шэрхэг С-атом агуулһан нүүрһэн-уһанууд ехэ тархана. Ехэнхи нүүрһэн-уһые “оза” түгэсхэлөөрынь танижа болоно.

Хүнһэнэй үнэтэ шанараарынь:

  • Шэмэгдэдэг (моносахарид, дисахарид, сардуул ба гликоген)
  • Шэмэгдэдэггүй (целлюлозо, гемицеллюлозо, инсулин, пектин)

Моносахаридһаа бусад шэмэгддэг нүүрһэн-уһан хоол болбосоруулха замда задаржа глюкозо үүдхэхэ, өөхэн тоһодо хубирха гү, али гликоген байдалаар нөөсэлэгдэнэ. Глюкозонь хүнэй махабадай энергиин хэрэгсээе хангажа шуһаар эргэлдэжэ байдаг нүүрһэн-уһан ба хэбэй хэмжээгээрээ 80-120мг/% байдаг.

Биосинтез

Ногоон ургамалда наранай гэрэлэй үйлэшэлэлээр нүүрһэнтүрэгшын диоксид болон уһанһаа фотосинтезээр үүдхэгдэдэг ниилэмэл органик нэгэдэл юм.

Глюкозын эһэлдэлтээр сүлөөлэгдэһэн энерги аденозин трифосфат (АТР) боложо хуримталагдана.

Нүүрһэн-уһанай ангилал

Юрэнхы томьёо:

  • Моносахарид гидролиздо орохогүй энгын нүүрһэн-уһан (глюкозо);
  • Дисахаридынь гидролиздо орожо 2 моносахарид үүдхэнэ (сахарозо);
  • Олигосахаридынь 4-10 моносахаридтай
  • Полисахаридынь 10-һаа дээшэ моносахаридтай