Литэ: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

← Урид хэгдэһэн заһабари Удаадахи заһабари →

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ

Шугам түхэлтэй

05:05, 7 арбан хоёр һара 2015-нэй һанал

Литэ (ᠯᠢᠲ < түбэдөөр ལོ་ཐོ) гү, али cагалбар, хуанли (ᠬᠤᠸᠠᠩᠯᠢ < хитадаар 皇曆) — ниигэм, шажан, худалдаа арилжаа, засаг захиргаанай зорюулалтаар үдэрнүүдые зохёон байгуулаха систем юм. Ингэхэйн тулд тодорхой саг хугаануудада нэрэ олгоно: хоног, долоо хоног, һара, жэл гэхэ мэтэ. Үдэрнүүдтэ үгэхэ нэрые огноо гэнэ. Литэ дахи үенүүд (жэл, һара г.м.) ехэнхидээ һара али наранай циклтэй синхронизировалагдаһан байдаг. Олон соёл эргэншэл, ниигэмүүд өөһэдэй хэрэгһээндээ тааруулан, (ехэнхидээ) өөр газарһаа гарал үүсэлтэй литэ дээрэ тулгуурилһан литэнүүд зохёоһон байдаг. Литэ хадаа hарын дүхэригэй хубилалтатай тааруулан зохёогдоhон байна.

Литэнь мүн он тоолол бэшэһэн түхөөрэмжые хэлэнэ. Энэнь саарһан дээрэ хэблэһэн, алишье компьютерэй программа байжа болоно.

Календарь гэдэг үгэнь латин хэлэнэй kalendae гэдэгһээ гаралтай болоод энэнь лата хэлээр һара бүрин эхинэй үдэрэй нэрэ байгаа.

Хуанли (хилбар ханзы: 皇历; уламжалалта ханзы: 皇曆; пиньин: huánglì) гэдэг үгэнь хитадаар «эзэн хаанай литэ» гэһэн үгэ болоод үдэр бүри тохёохо онсо шухала үйлэ ябадал, саг, зүгэ гэхэ мэтые заадаг байна.

Буряад-монголшууд абтаhан литэ 12 жэлтэй (хулгана, үхэр, бар, туулай, луу, могой, морин, хонин, бишэн, тахяа, нохой, гахай).

Холбооһон

Энэ хуудаһан Литэ гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

@@ 1 мүр: / 1 мүр: @@
 [[Файл:Hindu calendar 1871-72.jpg|мини|[[Хиндү шажан|Хиндү]] литэ]]
-'''Литэ''' ({{mongolUnicode|ᠯᠢᠲ|h}} < {{lang-bod|ལོ་ཐོ}}) гү, али '''cагалбар''', '''хуанли'''({{mongolUnicode|ᠬᠤᠸᠠᠩᠯᠢ|h}} < {{lang-zho|皇曆}}) — [[ниигэм]], [[шажан]], [[худалдаа арилжаа]], [[засаг захиргаа]]най зорюулалтаар үдэрнүүдые зохёон байгуулаха систем юм. Ингэхэйн тулд тодорхой саг хугаануудада нэрэ олгоно: [[хоног]], [[долоо хоног]], [[һара (тоолол)|һара]], [[жэл]] гэхэ мэтэ. Үдэрнүүдтэ үгэхэ нэрые огноо гэнэ. Литэ дахи үенүүд (жэл, һара г.м.) ехэнхидээ [[һара]] али [[наран]]ай циклтэй синхронизировалагдаһан байдаг. Олон соёл эргэншэл, ниигэмүүд өөһэдэй хэрэгһээндээ тааруулан, (ехэнхидээ) өөр газарһаа гарал үүсэлтэй литэ дээрэ тулгуурилһан литэнүүд зохёоһон байдаг. Литэ хадаа hарын дүхэригэй хубилалтатай тааруулан зохёогдоhон байна.
+'''Литэ''' ({{mongolUnicode|ᠯᠢᠲ|h}} < {{lang-bod|ལོ་ཐོ}}) гү, али '''cагалбар''', '''хуанли''' ({{mongolUnicode|ᠬᠤᠸᠠᠩᠯᠢ|h}} < {{lang-zho|皇曆}}) — [[ниигэм]], [[шажан]], [[худалдаа арилжаа]], [[засаг захиргаа]]най зорюулалтаар үдэрнүүдые зохёон байгуулаха систем юм. Ингэхэйн тулд тодорхой саг хугаануудада нэрэ олгоно: [[хоног]], [[долоо хоног]], [[һара (тоолол)|һара]], [[жэл]] гэхэ мэтэ. Үдэрнүүдтэ үгэхэ нэрые огноо гэнэ. Литэ дахи үенүүд (жэл, һара г.м.) ехэнхидээ [[һара]] али [[наран]]ай циклтэй синхронизировалагдаһан байдаг. Олон соёл эргэншэл, ниигэмүүд өөһэдэй хэрэгһээндээ тааруулан, (ехэнхидээ) өөр газарһаа гарал үүсэлтэй литэ дээрэ тулгуурилһан литэнүүд зохёоһон байдаг. Литэ хадаа hарын дүхэригэй хубилалтатай тааруулан зохёогдоhон байна.
 Литэнь мүн он тоолол бэшэһэн түхөөрэмжые хэлэнэ. Энэнь саарһан дээрэ хэблэһэн, алишье компьютерэй программа байжа болоно.