Улаан-Үдэ: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
15 мүр: | 15 мүр: | ||
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нэгэжэ = [[Ородой Холбооной Уласай Бүгэдэ Найрамдаха Уласууд|БНУ]] |
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нэгэжэ = [[Ородой Холбооной Уласай Бүгэдэ Найрамдаха Уласууд|БНУ]] |
||
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нютаг = [[Файл:.png|22px]] '''Улаан Үдэ''' |
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нютаг = [[Файл:.png|22px]] '''Улаан Үдэ''' |
||
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нэгэжэ = |
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нэгэжэ = Хороо (3) |
||
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нютаг = |
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нютаг = Нэрэ бүхы гурбан хороотой. |
||
|гурбадугаар_зэрэгэй_нэгэжэ = |
|гурбадугаар_зэрэгэй_нэгэжэ = |
||
|гурбадугаар_зэрэгэй_нютаг = |
|гурбадугаар_зэрэгэй_нютаг = |
||
53 мүр: | 53 мүр: | ||
Хотын эзэлхэ талмай — 347.6 дүрбэлжэн модо (км²). 2011 ондо байдалаар 404 мянган хүн ажаhуудаг.<ref name="тооллого2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1404.htm Города с численностью постоянного населения от 250 тыс. до 500 тыс. человек]</ref> [[Ород улас]]ай хотонуудай хэмжээндэ харисуулабал, 45-дахи hуурида болно. |
Хотын эзэлхэ талмай — 347.6 дүрбэлжэн модо (км²). 2011 ондо байдалаар 404 мянган хүн ажаhуудаг.<ref name="тооллого2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1404.htm Города с численностью постоянного населения от 250 тыс. до 500 тыс. человек]</ref> [[Ород улас]]ай хотонуудай хэмжээндэ харисуулабал, 45-дахи hуурида болно. |
||
Улаан Үдэ дотор гурбан |
Улаан Үдэ дотор гурбан хороонууд бии: Соведэй, Түмэр замай ба Октябриин. Хотын түб [[Сэлэнгэ мүрэн]]эй баруун эрьедэ байна. Энэ хадаа хотын эгээл һайхан газар гээшэ. |
||
* Зүблэлтын хороо ({{lang-ru|Советский район}}) |
|||
* Соведэй дүүргэ |
|||
* Түмэр замай |
* Түмэр замай хороо ({{lang-ru|Железнодорожный район}}) |
||
* Октябриин |
* Октябриин хороо ({{lang-ru|Октябрьский район}}) |
||
Хотын дарга (хотын захиргаанай толгойлогшо) — Александр Голков [[2012 он]]ой декабрь һарада дарга болобо. |
Хотын дарга (хотын захиргаанай толгойлогшо) — Александр Голков [[2012 он]]ой декабрь һарада дарга болобо. |
||
62 мүр: | 62 мүр: | ||
== Түүхэ == |
== Түүхэ == |
||
Улаан Үдэ хото [[1666]] ондо хасагуудаар байгуулагдаһан юм. Тэрэ түрүүн Дээдэ Үдэ гэжэ нэрэтэй байһан. [[1934]] ондо Улаан Үдэ гэжэ нэрэлэгдээ. Энэ үедэ ехэ барилга эхилһэн байна. 1934 ондо Вагон Заһалгын завод, нэгэдэхи ТЭЦ, 1935 ондо Заудинскын гурил-талханай комбинат, шэлэй завод, 1936 ондо мяханай комбинат баригдаһан юм. Һүүлдэнь онгосо бүтээлгын завод, |
Улаан Үдэ хото [[1666]] ондо хасагуудаар байгуулагдаһан юм. Тэрэ түрүүн Дээдэ Үдэ гэжэ нэрэтэй байһан. [[1934]] ондо Улаан Үдэ гэжэ нэрэлэгдээ. Энэ үедэ ехэ барилга эхилһэн байна. 1934 ондо Вагон Заһалгын завод, нэгэдэхи ТЭЦ, 1935 ондо Заудинскын гурил-талханай комбинат, шэлэй завод, 1936 ондо мяханай комбинат баригдаһан юм. Һүүлдэнь онгосо бүтээлгын завод, «Электромашина», «Теплоприбор», прибор хэдэг завод, нарин сэмбын комбинат хүдэлжэ эхилээ. |
||
== Шэнжэлхэ |
== Шэнжэлхэ эрдэм ухаан == |
||
Улаан Үдэ |
Улаан Үдэ — томо соёлой ба [[шэнжэлхэ ухаан]]ай түб болоно. Эндэ [[Буряад шэнжэлхэ ухаанай түб]]; табан дээдэ һургуулинууд: [[Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуули]], [[Зүүн Шэбэрэй гүрэнэй хүтэлэлгын ба технологиин дээдэ һургуули]], [[Буддын шажанай дээдэ һургуули]], [[Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын академи]], [[Зүүн Шэбэрэй гүрэнэй соёлой академи]]. |
||
Мүнөө Улаан Үдэдэ 39570 һурагшадай һураха 52 һургуули, 15430 хүнэй һурадаг 16 тусхай дунда һургуули ажаллана. Эдээнэй очно ба заочно таһагуудта 1620 оюутад һурана. |
Мүнөө Улаан Үдэдэ 39570 һурагшадай һураха 52 һургуули, 15430 хүнэй һурадаг 16 тусхай дунда һургуули ажаллана. Эдээнэй очно ба заочно таһагуудта 1620 оюутад һурана. |
||
== Соёл == |
== Соёл == |
||
=== Театрууд === |
|||
=== Театрнууд === |
|||
Улаан Үдэ ниислэл хотодо [[Г. Ц. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ буряад гүрэнэй академическа Дуури болон Баледэй театр|Дуури болон Баледэй]], Х.Н. |
Улаан Үдэ ниислэл хотодо [[Г. Ц. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ буряад гүрэнэй академическа Дуури болон Баледэй театр|Дуури болон Баледэй]], Х. Н. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын (1932), Н. А. Бестужевэй нэрэмжэтэ ород драмын, залуушуулай, Нелли Дугаржабонай нэрэмжэтэ пластическа драмын театрнууд, дуу хатарай «Байгал» ансамбль, филармони (1938) болон олон музейнүүд амжалтатай ажаллана. Улаан Үдэдэ олон кинотеатрнууд харагшадые урин байдаг, тэдэниие нэрлэбэл: «Еврозона», «People’s Cinema», «Capital Cinema», «RGB Cinema (Пионер)» гэхэ мэтэ. Һүүлэй жэлнүүдтэ кинотеатрууд гоё, мүнөө үеын түхэлтэй болонхой. «Октябрь», «Прогресс», «Дружба», «Эрдэм», «Фабрика кино», «Сагаан Морин», «Савва», «Планета 3000», «Восток» гэhэн кинотеатрнууд олон жэл соо хүдэлөөд мүнөө хаагдаhан байна. |
||
=== Музейнүүд === |
=== Музейнүүд === |
||
Музейнүүдэй эгээн мэдээжэнь хадаа түүхын, уран зурагай, геологическэ, байгаалин болон этнографическа музейнүүд болоно. Олон музейнүүдэй нэгэн эгээл мэдээжэ Буряадай Байгалай зүүн захын арадуудай этнографическа музей болоно. Тус музей нэрэдээ таарамаар гоё һайхан газарта хүхэ номин тэнгэри доро нэмжын оршодог юм. |
Музейнүүдэй эгээн мэдээжэнь хадаа түүхын, уран зурагай, геологическэ, байгаалин болон этнографическа музейнүүд болоно. Олон музейнүүдэй нэгэн эгээл мэдээжэ Буряадай Байгалай зүүн захын арадуудай этнографическа музей болоно. Тус музей нэрэдээ таарамаар гоё һайхан газарта хүхэ номин тэнгэри доро нэмжын оршодог юм. |
||
=== Бусад === |
=== Бусад === |
||
Тиихэдэ хэдэн гоё мэдээжэ зочид буудалнууд айлшадые угтадаг: |
Тиихэдэ хэдэн гоё мэдээжэ зочид буудалнууд айлшадые угтадаг: «Бурятия», «Гэсэр», «Баргажан», «Сагаан Морин», «Байгал», «Одон» гэхэ мэтэ. Мүнөө худалдаа наймаанай байранууд олоор баригдана, нэрлэбэл, «Большой», «Сагаан Морин», «Түмэр Морин», «Туяа», «Заря» болон «Galaxy», «Capitall Mall», «Пионер», «Еврозона», «People’s Park» гэһэн худалдаа-сэнгэлтын түбүүд нээгдэнхэй. |
||
== Хүн ама == |
== Хүн ама == |
||
82 мүр: | 84 мүр: | ||
|+ Хүн ама |
|+ Хүн ама |
||
|- |
|- |
||
!Жэл||1835||1851||1882||1890||1897||1915||1917||1923||1926||1931||1989||2002||2005||2009||2010||2013||2014||2015 |
!Жэл||1835||1851||1882||1890||1897||1915||1917||1923||1926||1931||1989||2002||2005||2009||2010||2013||2014||2015 — төлөвлөгөө||2017 — төлөвлөгөө |
||
|- |
|- |
||
|Хүн||3544||3746||4130||5223||8086||17 |
|Хүн||3544||3746||4130||5223||8086||17 200||21 582||22 401||33 713||41 770||351 806||359 400||352 600||340 200||377 100||416 079||421453||440 130||480 560 |
||
|} |
|} |
||
== Хотын |
== Хотын хороо болон һууринууд == |
||
{| class="standard" |
{| class="standard" |
||
! style="background:#efefef;" | |
! style="background:#efefef;" | |
||
146 мүр: | 148 мүр: | ||
Image:Новый офисный центр у рынка. 07.2009.jpg|"Еврозона" гэжэ худалдаа-сэнгэлтын болон ажаллалгын түб |
Image:Новый офисный центр у рынка. 07.2009.jpg|"Еврозона" гэжэ худалдаа-сэнгэлтын болон ажаллалгын түб |
||
Image:Центр Улан-Удэ.JPG|Улаан Үдын түб |
Image:Центр Улан-Удэ.JPG|Улаан Үдын түб |
||
Image:Октябрьский район (Улан-Удэ).jpg|Октябриин |
Image:Октябрьский район (Улан-Удэ).jpg|Октябриин хороо |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
09:28, 9 арбан хоёр һара 2015-нэй һанал
Улаан Үдэ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠦᠳᠡ |
|||
---|---|---|---|
— бүгэдэ найрамдаха уласһаа захирха хото — | |||
Орос: Улан-Удэ | |||
Улаан Үдэ | |||
|
|||
Буряад орон дахи Улаан Үдэ хото | |||
Улас орон | ОХУ | ||
БНУ | Файл:.png Улаан Үдэ | ||
Хороо (3) | Нэрэ бүхы гурбан хороотой. | ||
Газар нютаг | 347,6 км² | ||
Газарай байса | д.т.д. 500 м | ||
Хүн зон | 2013 ондо 416 079 хүн | ||
Хүн зон (бүүг.) | 416 079 хүн | ||
Арад түмэн | 73.1% - ород, 21.4% - буряад | ||
Нютагай олон | Улаан Үдынхин, Улаан Үдынхид | ||
1666 он | Ород сэрэгын үбэлжөө боһоһон | ||
Хотын дарга | Александр Голков | ||
Сагай бүһэ | Эрхүүгэй саг | ||
Телефоной_код | +7 3012 | ||
Шууданай индекс | 6700xx | ||
Автомашин | 03 | ||
Сахим газар | [1] (ородоор) |
Улаан Yдэ (ᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠦᠳᠡ; Орос: Ула́н-Удэ́) — Буряад Уласай ниислэл хото.
1934 он болотор Дээдэ Үдэ (Орос: Верхнеу́динск) гэдэг нэрэтэй байһан. 1666 ондо Үдэ голой Байгалда шууд ородог Сэлэнгэ мүрэнтэй ниилэһэн (Батарейн хапсагай дээрэ) газарта бии болоһон түүхэтэй. Одоо тус хотодо 400 мянга гаран зон амидардаг (2012).
Байгалһаа зүүн-урагшаа 130 модоор холо, Сэлэнгэ Үдэ хоёрой үлзүүр дээрэ байдаг.
Хотын эзэлхэ талмай — 347.6 дүрбэлжэн модо (км²). 2011 ондо байдалаар 404 мянган хүн ажаhуудаг.[1] Ород уласай хотонуудай хэмжээндэ харисуулабал, 45-дахи hуурида болно.
Улаан Үдэ дотор гурбан хороонууд бии: Соведэй, Түмэр замай ба Октябриин. Хотын түб Сэлэнгэ мүрэнэй баруун эрьедэ байна. Энэ хадаа хотын эгээл һайхан газар гээшэ.
- Зүблэлтын хороо (Орос: Советский район)
- Түмэр замай хороо (Орос: Железнодорожный район)
- Октябриин хороо (Орос: Октябрьский район)
Хотын дарга (хотын захиргаанай толгойлогшо) — Александр Голков 2012 оной декабрь һарада дарга болобо. Хотын захирагша (сити менеджер) — Зандра Сангадиев.
Түүхэ
Улаан Үдэ хото 1666 ондо хасагуудаар байгуулагдаһан юм. Тэрэ түрүүн Дээдэ Үдэ гэжэ нэрэтэй байһан. 1934 ондо Улаан Үдэ гэжэ нэрэлэгдээ. Энэ үедэ ехэ барилга эхилһэн байна. 1934 ондо Вагон Заһалгын завод, нэгэдэхи ТЭЦ, 1935 ондо Заудинскын гурил-талханай комбинат, шэлэй завод, 1936 ондо мяханай комбинат баригдаһан юм. Һүүлдэнь онгосо бүтээлгын завод, «Электромашина», «Теплоприбор», прибор хэдэг завод, нарин сэмбын комбинат хүдэлжэ эхилээ.
Шэнжэлхэ эрдэм ухаан
Улаан Үдэ — томо соёлой ба шэнжэлхэ ухаанай түб болоно. Эндэ Буряад шэнжэлхэ ухаанай түб; табан дээдэ һургуулинууд: Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуули, Зүүн Шэбэрэй гүрэнэй хүтэлэлгын ба технологиин дээдэ һургуули, Буддын шажанай дээдэ һургуули, Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын академи, Зүүн Шэбэрэй гүрэнэй соёлой академи.
Мүнөө Улаан Үдэдэ 39570 һурагшадай һураха 52 һургуули, 15430 хүнэй һурадаг 16 тусхай дунда һургуули ажаллана. Эдээнэй очно ба заочно таһагуудта 1620 оюутад һурана.
Соёл
Театрнууд
Улаан Үдэ ниислэл хотодо Дуури болон Баледэй, Х. Н. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын (1932), Н. А. Бестужевэй нэрэмжэтэ ород драмын, залуушуулай, Нелли Дугаржабонай нэрэмжэтэ пластическа драмын театрнууд, дуу хатарай «Байгал» ансамбль, филармони (1938) болон олон музейнүүд амжалтатай ажаллана. Улаан Үдэдэ олон кинотеатрнууд харагшадые урин байдаг, тэдэниие нэрлэбэл: «Еврозона», «People’s Cinema», «Capital Cinema», «RGB Cinema (Пионер)» гэхэ мэтэ. Һүүлэй жэлнүүдтэ кинотеатрууд гоё, мүнөө үеын түхэлтэй болонхой. «Октябрь», «Прогресс», «Дружба», «Эрдэм», «Фабрика кино», «Сагаан Морин», «Савва», «Планета 3000», «Восток» гэhэн кинотеатрнууд олон жэл соо хүдэлөөд мүнөө хаагдаhан байна.
Музейнүүд
Музейнүүдэй эгээн мэдээжэнь хадаа түүхын, уран зурагай, геологическэ, байгаалин болон этнографическа музейнүүд болоно. Олон музейнүүдэй нэгэн эгээл мэдээжэ Буряадай Байгалай зүүн захын арадуудай этнографическа музей болоно. Тус музей нэрэдээ таарамаар гоё һайхан газарта хүхэ номин тэнгэри доро нэмжын оршодог юм.
Бусад
Тиихэдэ хэдэн гоё мэдээжэ зочид буудалнууд айлшадые угтадаг: «Бурятия», «Гэсэр», «Баргажан», «Сагаан Морин», «Байгал», «Одон» гэхэ мэтэ. Мүнөө худалдаа наймаанай байранууд олоор баригдана, нэрлэбэл, «Большой», «Сагаан Морин», «Түмэр Морин», «Туяа», «Заря» болон «Galaxy», «Capitall Mall», «Пионер», «Еврозона», «People’s Park» гэһэн худалдаа-сэнгэлтын түбүүд нээгдэнхэй.
Хүн ама
Жэл | 1835 | 1851 | 1882 | 1890 | 1897 | 1915 | 1917 | 1923 | 1926 | 1931 | 1989 | 2002 | 2005 | 2009 | 2010 | 2013 | 2014 | 2015 — төлөвлөгөө | 2017 — төлөвлөгөө |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Хүн | 3544 | 3746 | 4130 | 5223 | 8086 | 17 200 | 21 582 | 22 401 | 33 713 | 41 770 | 351 806 | 359 400 | 352 600 | 340 200 | 377 100 | 416 079 | 421453 | 440 130 | 480 560 |
Хотын хороо болон һууринууд
Зурагай цомог
-
"Наранай" гэhэн үндэр барилга
-
"Еврозона" гэжэ худалдаа-сэнгэлтын болон ажаллалгын түб
-
Улаан Үдын түб
-
Октябриин хороо
Зүүлтэ
Холбооһон
- Энэ хуудаһан Улаан-Үдэ гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
- Вэб сайт
- Улаан Үдын панорама