Арал тэнгис
| Арал нуур | |
|---|---|
 2000-2009 оной хоорондо абтаһан дахуул зурагууд | |
| Координатууд | 41°40′N 50°40′E / 41.667°N 50.667°EКоординат: 41°40′N 50°40′E / 41.667°N 50.667°E |
| Маяг | Дабһатай нуур |
| Шудхан юумэн | Сырдарья, Амударья |
| Һабын оронууд | Казахстан, Узбекистан |
| Гадаргуугай дэбисхэр | 8300[1] км2 |
| Уһанай багтаса | 1500—2000 км3< |
| Һууринууд | Аральск, Муйнак, Казахдарья |
Арал тэнгис (хас. Арал теңізі, монгол: Арал тэнгис, ород: Аральскοе мοре, узбегээр Orol dengizi) гээшэ Түб Азида, Казахстан, Узбекистан хоёр уласай хоорондо оршохо, тэнгис нэрэтэй эхэ газарай дундын нуур юм. Уг тэнгис нэгэ га талмайда мянган ба энэһээ олон аралтай ушарһаа уг нэрые абанхай. 1960-аад онһоо эхилэн Арал тэнгис маша хурдан шэргэжэ эхилһэниинь хуушан Зүблэлтэ холбоото уласай үедэ, Арал тэнгистэ шудхадаг Амударья, Сырдарья мүрэнэй голдорилые хубилжа урасхаһантай холбоотой юм.
1960 ондо 68,000 км² талмайтай, 1100 км³ уһанай нөөсэтэй байһан уг тэнгисэй уһанай ниитэ эзэлхүүнэй 80%-нь шэргэжэ, уһаар бүрихэгдэдэг байһан гадаргуугай 60%-нь хуурай болоһон байна. 1998 оной байдалаар тэнгисэй гадаргуугай талмай 28,687 км², 2004 ондо 17,160 км² боложо багадхаһан ба 1960-аад ондо 10 гр/л байһан уһанай дабһажалта, мүн үедэ 45 гр/л боложо нэмэгдэбэ. Орос, Казахстан, Узбекистан болон ОУХН-ын холбогдохо байгуулгын оролсоотойгоор Арал тэнгис, тэрэнэй һаба газарые хамгаалха, нүхэн һэргээхэ арга хэмжээе 2010-2015 хоорондо эхинэй шатанда хэрэгжүүлхээр болоо. Шэнжэлэгшэдэй үзэжэ байдагаар Амударья, Сырдарья мүрэнэй голдорилые һэргээн урасхаһаншье уһанай нюруунь наанадажа хоер зуун жэлэй һүүлдэ хуушан хэбэндээ ороно, тэрэнэй ай һаба газарай экологи нүхэн һэргэхэгүй, хэтэрхэй оройтоһон арга хэмжээ гээд үзэжэ байна.
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ Данные 2015 г. Аральское море
- ↑ van der Leeden, Troise, and Todd, eds., The Water Encyclopedia. Second Edition. Chelsea, MI: Lewis Publishers, 1990, p. 196.
