Масса хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Хэмжэгдэхүүн
| name    = Масса
| image = [[File:Standard kilogram, 2.jpg|150px]]
| caption = [[Килограмм]]ай эталон
| symbols      = <math>M, m</math>
| unit          = [[килограмм]]
| baseunits         = [[грамм]]
}}
{{Һунгадаг механика}}
'''Масса''' ({{lang-el|μᾶζα}} гэхэһээ гаралтай) гэжэ [[бодос зүй|физикын]] [[шэнжэлхэ ухаан]]да алибаа бодосой гурбан шэнжэ шанарай (инерциал масс, эдибхэтэй [[гравитаци]]ин масса, эдибхэгүй [[гравитаци]]ин масса) али нэгые тодорхойлдог [[хэмжэгдэхүүн]] юм. Үдэр тутамай [[амидарал]]да ехэнхидээ масса гэхые [[жэн]] гэдэгтэй эжэл удхаар абадагшье шэнжэлхэ ухаанда хоёр өөр шэнжэ шанар болоно.

Алибаа бэеын инерциал массань [[хүсэн]]эй үйлэшэлэл доорохи түүниин [[хурдадхал]] юм. [[Ньютоной хуулинууд|Ньютоной хоёрдугаар хуули]] ёһоор <math>m</math> массатай бэеэ <math>F</math> хүсэнэй үйлэшэлэл дооро оруулбал <math>a</math> хурдадхалые <math>\frac{F}{m}</math> [[томьёо]]гоор үгэнэ.

Үүнһээ гадна бэеын массань түүнэй үүдхэһэн гү, али үйлэшэлэл дооро ороһон [[татаха хүсэн]]эй хэмжээ юм. <math>m_1</math> массатай эхинэй бэеэ <math>m_2</math> хоёрдугаар бэесэ <math>r</math> зайда байралуулбал эхинэй бэень дараахи хэмжээтэй <math>F</math> таталсаха хүсэнэй үйлэшэлэл дооро ородог

:<math> F = G\,\frac{m_1 m_2}{r^2} \,</math>

үүндэ <math>G</math> нь 6.67 × 10<sup>−11</sup> кг<sup>−1</sup> м<sup>3</sup> с<sup>−2</sup> хэмжээтэй [[гравитациин тогтомол]]. Энэ хэмжээе заримдаа гравитациин масса гэхэ болоод илгаха шаардалгатай үедэ <math>M</math>-р эдибхэтэй гравитациин массые, <math>m</math>-р эдибхэгүй гравитациин массые тэмдэглэнэ. 17-р зуунһаа хойшо хэһэн олон туршалтуудай үрэ дүндэ инерциал ба гравитациин массань эжэл болохонь тогтоогдоһон болоод энэ [[харисангы юрэнхы онол]]ой [[эквивалентын заршам]]да тусгагдана.

[[Харисангы тусхай онол]]оор тухайн бэеын масса ба энергиин холбоое үзүүлдэг (<math>E = mc^{2}</math>). Энэ холбооной үрэ дүндэ алибаа бөөмсүүдэй ниитэ массань тус тусын бөөмсын массануудай ниилбэри массаһаа ехэ гү, али бага байжа болодог.

[[Дэлхэйн]] гадарга дээрэ бэеын <math>W</math> [[жэн]]иинь массатай дарааха холбоотой

:<math>W = mg \,</math>

үүндэ ''g'' нь 9.81 м с<sup>2</sup> хэмжээтэй дэлхэйн татаха хүсэнэй уламаар үүдэхэ хүндын хүсэнэй хурдадхал. Бэеын жэниинь түүниин оршонһоо хамаардаг бол массань үгы. Жэшээлбэл 50 [[килограмм]] массатай бэе дэлхэй дээрэ 491 [[ньютон (нэгэжэ)|ньютон]] жэнтэй бол [[һара]] дээрэ энэ бэе юрэдөөл 81.5 ньютон жэнтэй, харин массань өөршэлэгдөөгүй байна.

{{1000 үгүүлэл}}