Уушханай хадхаляа

Үбшэнүүдэй уласхоорондын бүлэглэһэн xубаарилга (МКБ-10; ICD-10)
J12	Вирусай гаргаһан уушханай хадхаляа, ангилалгүй
J13	Streptococcus pneumoniae гаргаһан уушханай хадхаляа
J14	Haemophilus influenzae гаргаһан уушханай хадхаляа
J15	Нянгай гаргаһан уушханай хадхаляа, ангилалгүй
J16	Бусад халдабаритай махабадай гаргаһан уушханай хадхаляа, ангилалгүй
J17*	Бусад үбшэндэ ангилагдаһан уушханай хадхаляа
J18	Уушханай хадхаляа, махабадынь тодорхойлһонгүй
P23	Түрэлхиин уушханай хадхаляа
ICD-10 онлайн (2019 оной ДБЭЭЗ-ын хубилбари)

Уушханай хадхаляа (ᠠᠭᠤᠰᠬᠢᠨ ᠤ ᠬᠠᠳᠬᠤᠯᠭ᠎ᠠ) гү, али пневмони (грек: πνευμονία) гээшэ уушханда шэдэрэл (үрбисэл, ᠥᠷᠪᠢᠰᠥᠯ) үүсхэхэ замаар элирдэг бүлэг үбшэн юм. Уушханай хадхаляаниие пневмококк, стафилококк, стрептококк, эдеэрүүлэгшэ хүхэ сабхансар зэргэ нян, А, В, С хэжэгэй вирус, эрьехэ хэжэгэй вирус, аденовирус ба мөөгэнсэрнүүд үүсхэдэг.

Юрэнхы

Эрьехэ хэжэгэй вирус, аденовирус ба мөөгэнсэрнүүд үүсхэдэг. Уламаар үбшэн үүсхэгшэһээн шалтагаалаад үбшэнэй ябасань илгаатай байдаг. Жэшээлхэдэ, стафилококкоор үүсхэгдэһэн хадхаляаниинь маша хүнды байдаг. Саашалаад, үбщэн үүсхэгшые даража, аюулгүй болгохо антибиотигуудай һунгалташье ондоо байна.

Шалтагаан

Уушханай хадхаляаниинь хүнды халдабарилна гэжэ бараг байдаггүй болон ябаса ямаршуу байхань гол түлэб тухайн хүнэй бэеын эсэргүүсэлһээ шалтагаалдаг. Гэбэшье һүүлэй үеын шэнжэлгээгээр хэжэгэй вирус хадхаляанай бактеридэ үртэмтэгы болгодогые тогтооһон байдаг. Иимэшье болохоор хэжэг һүүлдэ уушханай хадхаляа гараха аюул ямагта үндэр байдаг.

Ябаса

Баруун уушханай хадхаляаниие харуулдаг рентген зураг

Уушханай рентген зураг дээрэ харлаһан хэһэгүүд гарахань шэдэрэл гараһаниие харуулдаг. Антибиотигуудай зохёохоһоо урда уушханай хадхаляань үхэлдэнь хүргэхэнь үсөөнгүй байһан болон АНУ-да 1920—1930 онуудта эгээн олон хүнэй амиие абажа одоһон аймшагтай үбшэнөөр тодоржо болонхой. Гэбэшье һүүлшын жэлнүүдтэ диагностикын үлүү һайн арга, олон түрэлэй үйлэшэлгээтэй антибиотигуудтай болоһон тула уушханай хадхаляаһаа наһа барахань үсөөрһэн. Харамтай, уушханай хадхаляа гэжэ диагностировалагдаһан нэгэ хүнэй саана диагностировалагдаагүй хэдхэн хүн байжа байдаг гэһэн шудалгаа байдаг. Уушханай хадхаляан үүсхэгшэдынь олон янза байдаг талаар дээрэ үгүүлһэн. Гэбэшье үбшэн үүсхэгшэһээн үлэ хамаараад хадхаляанай үедэ уушханай агаараар дүүргэгдэг эдүүд гэмтэдэг. Тиимэһээ үүдэн агаараар орожо ерэжэ байгаа хүшэлтүрэгшэ шуһанда хангалтатай шэнгэжэ шадахаяа байдаг.

Эмшэлгэ

Юунай урда уушханай хадхаляа гэһэн диагнозые зүбхэн доторой эмшэн гү, али уушханай эмшэн табидаг гэдэгые анхааржа, өөрөө өөртөө диагноз табижа, элдэб эм таряа хэрэглэхэгүй байхые зүблэжэ байна. Уламаар эмшэлгые эмнэлгын газарта гү, али гэрээр хэхэ гү мүн зүбхэн эмшэн шиидэнэ. Эмшэлгые гэрээр хэхээр болоһон тохёолдолдо таһалгые байнга һалхилуулжа, шэнэ агаар оруулжа байха хэрэгтэй. Элүүр агаар амисхалха болон сэр хобхорхо ябасые һайжаруулжа, нойрые хэбиин болгодог. Энэһээ гадна хордолго тайлахын тулада хоногто 2,5-3 литр шэнгэн уужа, аниһан шүүһэн, нохойн хошуунай ханда уужа бэеын эсэргүүсэлээ һайжаруулха хэрэгтэй.

Уушханай хадхаляаниинь сээжэнэй залхаг халһанай шэдэрэл, эдеэтэ процессээр хүндэрһэн үедэ эмшэлгэ нилээд удаан үргэлжэлдэг тула тэбшээртэй байха хэрэгтэй. Дутуу эмшэлһэн хадхаляаниинь гуурһан хоолойн багтараа зэргэ носотой үбшэн үүсхэхэдэ хүргэжэ болзошогүйе анхаарха ёһотой.