Башкирнууд хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Инфобокс үндэһэтэн
|group= Башкирнууд
|image= [[File:Bashkirs.jpg|250px]]
|image_caption‍=Башкирнууд
|pop = 2 сая тухай<ref name="perepis">{{cite web|author=Lewis, M. Paul (ed.)|year=2009|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bak|title=Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition.|publisher=Dallas, Tex.: SIL International.|accessdate=}}</ref>
|region1   = {{flagcountry|RUS}}:
* {{flagcountry|Bashkortostan}}
|pop1      = 1,584,554
|ref1      = <ref>{{cite web |url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls |title=ВПН-2010 |publisher=Perepis-2010.ru |date= |accessdate=2015-03-16 |archivedate=2013-12-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131204011922/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls }}</ref>
|region2   = {{flagcountry|Kazakhstan}}
|pop2      = 17,263
|ref2      = <ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/Нац%20состав.rar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511104653/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9D%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.rar |date=2011-05-11 }}  {{wayback|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/Нац%20состав.rar |date=20130914220455 }}</ref>
|languages= [[Башкир хэлэн|Башкир]], [[ород хэлэн]]<ref name="языки">{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-08.pdf |format=PDF |title=8. НАСЕЛЕНИЕ НАИБОЛЕЕ МНОГОЧИСЛЕННЫХ|publisher=Gks.ru |accessdate=2015-03-16}}</ref>
|related= 
|religions= [[Лалын шажан]]<ref name="encyclopedia">"[http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-3404100124.html Bashkortostan and Bashkirs]", Encyclopedia.com</ref><ref>"[http://knowledge.su/b/bashkiry Bashkirs]", Большая Российская Энциклопедия</ref>
}}
'''Башкирнууд '''({{Lang-ba|башҡорттар}}, ''başqorttar'' باشقۇرتتار; {{Lang-ru|башкиры}}, ''baškiry'') гээшэ [[Ураал уула|Ураал уулын]] баруун зүүн талаар, Зүүн Европа Хойто Азитай уулзадаг сэгтэ байрладаг [[Башкортостан|Башкортостанда]] ажаһуудаг тюрк арад түмэн юм. Башкирнуудай олон бүлэгүүд баһал [[Оросой холбоото улас|Оросой]] [[Татарстан]], [[Пермиин хизаар]], [[Челябинскын можо|Челябинскын]], [[Оренбургын можо|Оренбургын]], [[Тюмениин можо|Тюмениин]], [[Свердловскын можо|Свердловскын]], [[Курганай можо|Курганай]], [[Самарын можо|Самарын]] ба [[Саратовой можо|Саратовой можонуудта]], [[Казахстан]], [[Украина]], [[Узбекистан|Узбекистанда]] гэхэ мэтэ уласуудта ажаһууна.

Башкирнуудай ехэнхи хуби тюрк хэлэнүүдэй [[хибчаг хэлэнүүдэй бүл|хибчаг]] һалаада тогтодог [[Башкир хэлэн|башкир хэлээр]] дуугарна<ref name=autogenerated1>{{cite web|url=http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B8%D1%80%D1%8B|title=Башкиры|publisher=[[Вокруг света]]|accessdate=2015-03-27}}</ref>. Шажанай талаар башкирнууд диилэнхидэ [[ханафи һургуули|ханафи]] мазхабай [[суннизм|сунни]] [[Лалын шажан|лалын шажантан]].

== Түүхэ ==
Башкирнууд түрүүшынхиеэ Хитад [[Суй улас|Суй уласай]] «Суйн ном» (636 он) түүхын бэшэгтэ [[Гаоцзюйн]] 45 обог удам дунда һанагдана<ref>Вэй Чжэн. Хроника государства Суй. Пекин, Бона, 1958, Гл. 84, С 18б, 3.</ref>.

IX зуун жэлһээ хойшо [[Араб хэлэн|араб]] ба [[перс хэлэн|перс хэлэнэй]] бэшэгүүдтэ башкирнууд тухай хөөрэнэ. Саллам ат-Тарджуман (9 зуун); Ибн Фадлан, Аль-Масуди, ба Абу Зайд аль-Балхи (10 зуун); Саид Аль-Андалуси ба Мухаммед аль-Идриси (12 зуун); Ибн Саид ал-Магриби, Якут аль-Хамави ба Казвини (13 зуун); Аль-Димашки ба Абуль-Фида (14 зуун) башкирнууд тухай бэшэбэ<ref>{{Cite web |title=Республика Башкортостан. История |url=http://www.bashkortostan.ru/republic/history.php |accessdate=2016-10-26 |archivedate=2016-03-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160308181636/https://www.bashkortostan.ru/republic/history.php }}</ref>.

X—XIII зуун жэлэй хоорондо башкирнуудай баруун тала [[Эжэл Булгар]]ай хэһэг байгаа. 1220 онһоо 1234 он хүрэтэр башкирнууд монголшуудые дайлажа, зүүн тээшэ Монголой добтолгонуудые буусажа баряа. Монгол-башкир дайн 14 жэл үргэлжэлһэн. XIII зуунда Башкиртостанай нютаг орон [[Ехэ Монгол Улас]]ай эзэлһэн. 

1236 оной хүрэтэр Башкортостанай нютаг орон [[Чингис хаан|Чингис хаанай]] [[Ехэ Монгол Улас|гүрэндэ]] оруулба. XIII ба XIV зуун жэлэй үедэ Башкортостан [[Алтан Ордон|Алтан Ордоной]] нэгэ хэһэг байгаа. [[Бата хаан|Бата хаанай]] дүү, Шибан, Ураал уулын зүүн талада байрладаг башкир нютагые хүртэбэ.

1557 ондо башкирнууд Оросой мэдэлдэ оробо. Үндэһэтэнэй ба богоолшолхо ноёрхолой ушар XVII-XVII зуун жэлэй Башкир буһалгаан боложо, башкирнууд [[1773—1775 оной Таряашадай дайн]]да хабаадалсаба. 1917 ондо [[Зүблэлтэ Орос|зүблэлтэ засаг]] һуулгагдаба. 1918 ондо [[сагаантан]]ай Уфын директориин засагай доро байгаа. 1919 оной 3 һарын 23-да РСФСР бүридэһэн Башкир АССР байгуулагдаба. 1992 оной 2 һарада Башкортостан Улас шэнээр нэрлэгдэбэ.

== Хүн зон зүй ==
[[Файл:Ареал расселения башкир в Волго-Уральском регионе. По данным Всероссийской переписи населения 2010 года.png|мини|2010 оны уласай тоололгын ёһоор [[Эжэл]]-[[Ураал|Ураалай]] бүһэ нютагта башкирнууд ажаһуудаг газар.]]
2009 оной Ethnologue мэдээнээр Башкир хүн зоной тоо 2 сая тухай хүн дунда 1,4 сая хүн тюрк хэлэнүүдэй хибчаг бүлэгтэ багтадаг [[Башкир хэлэн|башкир хэлээр]] хөөрэнэ. 2002 оной Бүхэоросой тоололгын ёһоор, [[Оросой холбоото улас|Оросой холбоото уласта]] 1,38 сая башкир хэлэгшэд ажаһууна. Башкирнуудай диилэнхи хуби башкир ба [[Ород хэлэн|ород хэлэнэй]] хоёр хэлэтэн.

2010 оной Бүхэоросой тоололгын ёһоор, [[Башкортостан|Башкортостанда]] 1 172 287 башкир яһатан байна (бүхэ арад түмэнэй 29,5%).

{|class="wikitable"
|+Хүн зоной тоололгын ёһоор башкирнуудай тоо:
!
!1897<ref>1897 оной тоололгын мэдээн Оросой эзэнтэ гүрэнэй ба Уфагай можын тоололгын дүн юм</ref>
!1926
!1939
!1959
!1970
!1979
!1989
!2002
!2010
|-
|[[Оросой эзэнтэ гүрэн]], [[СССР]]
|align=right| —
|align=right| 713 693
|align=right| 843 648
|align=right| 989 040
|align=right| 1 239 681
|align=right| 1 371 452
|align=right| 1 449 157
|align=right| —
|align=right| —
|-
|[[РСФСР]] [[СССР]], [[Оросой холбоото улас]]
|align=right| 1 321 363
|align=right| 712 366
|align=right| 824 679
|align=right| 953 801
|align=right| 1 180 913
|align=right| 1 290 994
|align=right| 1 345 273
|align=right| 1 673 389
|align=right| 1 584 554
|-
|[[Башкортостан|Башкир АССР]], [[Башкортостан|Башкортостан Улас]]
|align=right| 899 910
|align=right| 625 845
|align=right| 671 188
|align=right| 737 711
|align=right| 892 248
|align=right| 935 880
|align=right| 863 808
|align=right| 1 221 302
|align=right| 1 172 287
|}

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}

[[Категори:Башкортостан]]
[[Категори:Оросой арадууд]]
[[Категори:Ураалай арадууд]]