Бээжэн хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Нютаг
|нэрэ                    = Бээжэн хото<br/>[[Файл:Begejing qota-13.PNG]]
|type       = түб засагай харьяатан хото
|албан_нэрэ =
|анхаарха_нэрэ           = {{lang-zho|北京市}}
|image_flag             = 
|flag_size              = 
|image_seal             = 
|seal_size              = 
|image_skyline          = Beijing montage.png
|image_map              = Beijing_in_China_(%2Ball_claims_hatched).svg
|map_caption            = Хитад орон дахи Бээжэн хотын нютаг
|улас_эсбэл                 = Улас орон
|али_улас_эсбэл             = {{flagicon|Хитад}}
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нэгэжэ    = Уласай хото
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нютаг   =  '''Бээжэн'''
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нэгэжэ   = Хошуун мэтэ
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нютаг  = [[Бээжэн#Засаг захиргаанай хубаари|Нэрэ бүхы 16 дүүргэ, 2 шянь]]
|гурбадугаар_зэрэгэй_нэгэжэ  = 
|гурбадугаар_зэрэгэй_нютаг = 
|нютагай_түбые_юу_гэхэ     = 
|нютагай_түб               = 
|газар_нютаг            = 16,808 км²
|газарай_байса            = д.т.д 43.5 м
|хүн_ама                 = 2010 ондо 17,311,896 хүн
|хүн_ама_үмэнэхэ           = 
|хүн_ама_тоол            = 
|хүн_ама_тоос            = 
|хүн_ама_бүүгэнэрэл       =  
|нягтрал            = 1182 хүн/км²
|арад_түмэн              = 96% - [[хитад үндэһэтэн|хитад]], 4% - бусад
|сугаараа               = Бээжэнгэйнхан
|даргые_юу_гэхэ          = [[Хитадай Эб Хамтын Нам|Намын]] дарга
|даргын_нэрэ             = Гуо Жинлон
|даргые_юу_гэхэ1          = Хотын дарга
|даргын_нэрэ1             = Ван Аньшунь
|түүхэн_он              = 1153 он
|түүхэн_үйлэ             = [[Алтан улас]]ай үедэ Жүндү хот
|түүхэн_он1             = 1267 он
|түүхэн_үйлэ1            = [[Юань улас]]ай үедэ Дайду хот
|түүхэн_он2             = 1368 он
|түүхэн_үйлэ2            = [[Мин улас]]ай үедэ Бэйпин хот
|түүхэн_он3             = 1403 он
|түүхэн_үйлэ3            = [[Чин улас]]ай үедэ Бээжэн хот
|түүхэн_он4             = 1928 он
|түүхэн_үйлэ4            = ДИУ-ын үедэ ахин Бэйпин хот
|түүхэн_он5             = 1949 он
|түүхэн_үйлэ5            = БНХАУ-ын үедэ ахин Бээжэн хот
|сагай_бүһэ             = Бээжэнгэй саг
|телефоной_код          = +57 10
|шууданай_индекс      = 100000 — 102600
|utc_offset             = +4
|автомашин_дугаар       = 京A, C, E, F, H<br/>京B (хүлэснэй унаа)<br/>京G (хотоһоо гадуур)<br/>京O (түрэ, сагдаа)
|website                = [http://www.beijing.gov.cn/ beijing.gov.cn] (хитадаар)
|тэмдэглэл              = 
}}
'''Бээжэн''' ({{lang-zho|北京}}  ''Běijīng'', «хойто ниислэл») — [[Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Арад Улас]]ай [[ниислэл]]; уласайнгаа [[улас түрэ]], [[соёл]], [[болобсрол]]ой түб;<ref name="columbia encyclopedia">{{cite encyclopedia
 |title=Beijing
 |url=http://www.encyclopedia.com/topic/Beijing.aspx
 |encyclopedia=[[The Columbia Encyclopedia]]
 |edition=6th
 |year=2008}}</ref> ямар нэгэн нэгжид ([[можо]] г.м) харьяалагддахгүй шууд [[Түбһөө захирагдаха хото|уласай дооро байдаг]] дүрбэн [[хото|хотын]] нэгэ.

Бээжэнгэй хүн зоной тоо хурсаар ургажа байгаа. 1953 онд 2.8 сая, 1982 онд 9.2 сая, 2000 онд 13.6 сая хүн амтай байсан бол 2010 онд 19.6 сая оршин суугчтай болсон.<ref name="Census2010">
{{cite web
  |url=http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm
  |title=Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census
  |publisher=[[National Bureau of Statistics of China]]
}}</ref> Энэни уласдаа [[Шанхай]]н дараа, дэлхэйдэ [[Дэлхэйн ехэ хотууд|эхэнэй 10]]-т багтаха ехэ тоо юм.

== Нэрэ ==
Оршин сагта ямаршье хэлэн байһан энэ хотын нэрэ доорохо хоёрын нэгэндэ хамаарна.
#{{lang-en|Beijing}}, {{lang-kk|Бейжің}}, {{lang-ko|베이징}} ''be-i-jing'' гэхэ мэтээр жишээлжэ болохо [[хитад хэлэн]]эй [[Хойто Хитад хэлэн|умарда аялгууг]] баримталһан хэлбэр байдаг. 北京-г [[пинь-инь]] галиг (1982 онһоо)-аар ''Běijīng'' («хойто ниислэл») гэнэ. 北 ''běi'' - «хойто», 京 ''jīng'' - «ниислэл» гэхэ хоёр дүрһэ үзэг юм. Монгол хэлэнээ '''Бээжэн''',  [[Файл:Begejing-11.PNG|20px]] гэжэ хэбшин тогтоһон үүндэ багтана.
#{{lang-fr|Pékin}}, {{lang-ru|Пекин}}, {{lang-en|Peking}} гэхэ мэтэ адлихан 北京 гэжэ бэшэдэгшье урда нютагай аялгууда тулгуурилһан [[ДИУ]]-ын үедэ (1912 он) зохёогдоһон галигһаа тухайн хэлэндэ анха ороһоноороо үлэжэ хосорһон хэлбэри юм.

Дээрэхи оршон сагай нэрые олохоһоон урда олон нэрэтэй байһан. Уласай ниислэл болһон X зуунһаа эхилэн тоосоно. 938 онһоо [[Хитан улас]]ай 南京 ''Нань-жин'' «урда ниислэл», 1122 онһоо үсөөхи жэл [[Сүн улас]]ай 燕山 ''Янь-шан'', 1153 онһоо [[Алтан улас]]ай 中都 ''Жүндү'' «дунда ниислэл», 1271 онһоо [[Юань улас]]ай 大都 ''Да-ду'' «ехэ [[балгаһан]]/ниислэл» (монголшуудай хубида ''[[Дайду]]''<ref>Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank, in ''The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1994), p 454.</ref>). Энэ үедэ жуулшин [[Марко Поло]] хотын нэрые ''Cambuluc'' (магадгүй «[[хан]] балгаһа») гэжэ тэмдэглэһэн байдаг. Дээрэхэ нэрс сүм хитад [[ханзы]]нха тул шууд үнэмшихэд баһа лэ бэрхэ юм. 1368 онһоо 北平 ''Бэй-пин'' «хойтын амар түбшин», 1403 онһоо одоогынхоо нэрые [[Мин улас]], [[Чин улас]]ай үеые дамжин, 1928 онһоо ДИУ-ын үедэ дахин ''Бэйпин'' нэрэтэй болһон боло эсэстээ 1949 онһоо [[БНХАУ]] байгуулагдахад одоогынхоо нэрые эргэн оложээ.

== Засаг захиргаанай хубаари ==

{| class="wikitable" style="text-align:right;"
|-
!Газарай зураг
! width="3"|
! дүүргэ/шянь
! [[Ханзы]]
! Хүн зон<br>(2010)<ref name="census2010">{{Cite web |title=北京市2010年第六次全国人口普查主要数据公报 |url=http://www.bjstats.gov.cn/xwgb/tjgb/pcgb/201105/t20110504_201363.htm |accessdate=2013-11-29 |archivedate=2011-10-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111004181046/http://www.bjstats.gov.cn/xwgb/tjgb/pcgb/201105/t20110504_201363.htm }}</ref>
!Талмай<br>(км²)
!Нягтарал<br>(нэгэжэ км²-т)
|-
|rowspan="17"|<div style="position: relative; font-size:75%">
[[File:ColorBeijingMapNew.png|350px|link=]]
{{Image label|x=50|y=40|text=Дунчен}}
{{Image label|x=10|y=60|text=Шичен}}
{{Image label|x=3|y=140|text=1. Шижиншань}}
{{Image label|x=175|y=229|text=Чаоян}}
{{Image label|x=137|y=216|text=Хайдянь}}
{{Image label|x=140|y=260|text=Фентай}}
{{Image label|x=134|y=240|text=1}}
{{Image label|x=063|y=230|text=Ментоугоу}}
{{Image label|x=060|y=270|text=Фаншань}}
{{Image label|x=210|y=260|text=Тунжоу}}
{{Image label|x=200|y=200|text=Шуньи}}
{{Image label|x=110|y=180|text=Чанпин}}
{{Image label|x=150|y=290|text=Дашин}}
{{Image label|x=280|y=170|text=Пингу}}
{{Image label|x=250|y=100|text=Миюнь}}
{{Image label|x=100|y=120|text=Янчин}}
{{Image label|x=180|y=135|text=Хуайроу}}
</div>
|-
|style = "background:#FFD350"|
|align="left"|Дунчен дүүргэ
|东城区|| 919,000 || 40.6 || 22,635
|-
|style = "background:#FFD350"|
|align="left"|Шичен дүүргэ||西城区|| 1,243,000 || 46.5 || 26,731
|-
|style = "background:#EAA397"|
|align="left"|Чаоян дүүргэ ||朝阳区|| 3,545,000 || 470.8 || 7,530
|-
|style = "background: #EAA397 "|
|align="left"|Хайдянь дүүргэ ||海淀区|| 3,281,000 || 426.0 || 7,702
|-
|style = "background: #EAA397 "|
|align="left"|Фентай дүүргэ||丰台区|| 2,112,000 || 304.2 || 6,943
|-
|style = "background: #EAA397"|
|align="left"|Шижиншань дүүргэ ||石景山区|| 616,000 || 89.8 || 6,860
|-
|style = "background: #979FEA "|
|align="left"|Тунжоу дүүргэ ||通州区|| 1,184,000 || 870.0 || 1,361
|-
|style = "background: #979FEA "|
|align="left"|Шуньи дүүргэ ||顺义区|| 877,000 || 980.0 || 895
|-
|style = "background: #979FEA "|
|align="left"|Чанпин дүүргэ ||昌平区|| 1,661,000 || 1,430.0 || 1,162
|-
|style = "background: #979FEA "|
|align="left"|Дашин дүүргэ ||大兴区|| 1,365,000 || 1,012.0 || 1,349
|-
|style = "background: #979FEA "|
|align="left"|Ментоугоу дүүргэ ||门头沟区|| 290,000 || 1,331.3 || 218
|-
|style = "background: #979FEA "|
|align="left"|Фаншань дүүргэ ||房山区|| 945,000 || 1,866.7 || 506
|-
|style = "background: #97EAA5 "|
|align="left"|Пингу дүүргэ ||平谷区|| 416,000 || 1,075.0 || 387
|-
|style = "background: #97EAA5 "|
|align="left"|Хуайроу дүүргэ ||怀柔区|| 373,000 || 2,557.3 || 146
|-
|style= "background: #97EAA5 "|
|align="left"|Миюнь шянь ||密云县 || 468,000 || 2,335.6 || 200
|-
|style = "background: #97EAA5 "|
|align="left"|Янчин шянь ||延庆县 || 317,000 || 1,980.0 || 160
|} '''Өнгө бүрийн тайлбар'''
*{{colorbox|#FFD350}} Хуучин цагт хэрмээр хүрээлэгдэж байсан, одоо 2-р [[тойруу]]гийн доторх хотын [[дүүргэ]]
*{{colorbox|#EAA397}} 2-р болон 5-р тойрогой дотор хотлодог барилгажаһан дүүргэ
*{{colorbox|#979FEA}} 6-р тойрогоор бүгжэлгэдэг үсөөн газараа барилгажаһан [[хотын заха|хотын захын]] дүүргэ
*{{colorbox|#97EAA5}} Хотоһоо алас дүүргэ, хүдөө газар гү, али [[сянь]] (шянь гэдэгые хитад [[хошуун]] гэжэ ойлгожо болоно)

== Зураг==
[[Файл:Panorama Beijing.jpg|700px|thumb|center|Бээжэн телевизийн цамхгаас авсан Бээжэн хотын дэлгэмэл зураг (2009)]]

<gallery>
File:Gugun panorama-2005-1.jpg
File:200401-beijing-tianan-square-overview.jpg
File:Panorama Beijing.jpg
File:Forbidden City1.JPG
</gallery>

== Мүн үзэхэ ==
* [[Бээжэнгэй олимп]]
* [[Хитад уласай 50 томо хото]]

== Мэдэгдсэн сурвалж ==
{{reflist}}

== Гадаада холбооһо ==
* [http://www.beijing.gov.cn/ Бээжэнгийн засгийн газрын сайт] ([[Хитад хэлэн|Хитад]])
* [http://www.ebeijing.gov.cn/ Бээжэнгийн засгийн газрын сайт] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100813221915/http://www.ebeijing.gov.cn/ |date=2010-08-13 }} ([[Англи хэлэн|Англи]])
* {{commons|北京|Бээжэн}}

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}

{{Хитадай хотонууд}}
{{Navboxes
|title = Бээжэнтэй холбоотой Үгүүлэлнүүд
|list =
{{Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Арад Уласай Можын-дэсэй нютагууд}}
{{Most populous cities in the People's Republic of China|class=nav}}
{{Азиин ниислэлнүүд}}
{{Museums in Beijing}}
{{Olympic Summer Games Host Cities}}
{{Paralympic Summer Games Host Cities}}
{{Olympic Winter Games Host Cities}}
{{Paralympic Winter Games Host Cities}}
{{Asian Games Host Cities}}
{{IAAF World Championships in Athletics Host cities}}
{{World's most populated urban areas}}
{{Megacities}}
}}

[[Категори:Хитадай хотонууд]]
[[Категори:Азиин ниислэлнүүд]]