Джайнай шажан
Джайнизм (санскр. जैन, jaina IAST < санскр. जिन, jina IAST, «илагша») — IX—VI зуун жэлдэ Энэдхэгтэ бии болоһон[2][3] эртын шажан һургаал; шажанай өөрын ёһоор джайнай шажан ходо байгаа[4][5][6]. Кшатрий Вардхамана гү, али Джина Махавира үндэһэлэгшээр гэжэ үзэнэ[7][8]. Джайнай шажан ахимса (бүхы амитанда бү хорохо) үзэлые һурана. Джайнай шажанай гүн ухаан ба практика һүнэһэниие һайжаруулжа бүхэниие мэдэхэ, шадаха баясхалантай байдалые хүрэхэ зорилго дээрэ тулгуурилна. Бүхы урда түрэлһээ үлэһэн бэеын гадарые дабажа нирваниие хүрэһэн һүнэһэниие джива гэдэг. Эртын сударнуудта джайнай шажаниие ходо джайн дарма гү, али шраман дарма гэнэ. Мүнөөдэр дэлхэйдэ джайн һүзэгтэд олон бэшэ нүлөө ехэтэй бүлгэмые бүридэнэ, Энэдхэгтэ 5—6 сая һүзэгтэдтэй[9][10].
Джайн номой сангууд хадаа Энэдхэгтэ эгээн эртэ[11].
Джайнууд гэгээрээлдэ хүрэхэ хамагай гол зам сүлөөлэлтэ (мокша, самгардяар मोक्ष) гэжэ үзэдэг байна. Энэниие махаврата гэжэ нэрлэдэг. Энэнэй удхань гайхамшагта сахил санбаар юм. Эндэ:
- Ахимса (хүсэрхэлэлдэ эсэргүү) - хүсэрхэлэлэй аргые хэрэглэхэһээ татгалзаха ушарынь хүнүүдтэ гай зоблон дахуулхагүй гэжэ үзэдэг байна. Энэнь сахил санбаарай һуури боложо үгэдэг юм. Энэнь дотороо һанаатай ба һанаатай буса гэмтэ хэрэг эгээн бага хэһэн, һанаатай буса гэмтэ хэрэгынь зарим тохёолдолдо хэхэһээ өөр аргагүй байдалда байһан байжа болоно. Энэнь ехэнхидээ бусадта хүндэдхэл үзүүлхэ гэжэ хэлэжэ болоно.
- Сатья (зүб шударга байдал) – хүндэ худал хэлэхэнь баһа нүгэлдэ тоосодог байна. Хэрбээ үнэниинь хүнүүдэй зэвүүсэлгэ, уур хилэн асарха абаһаа шэмээгүй байхань хамаагүй дээрэ байдаг гэжэ үзэдэг.
- Астейя (хулгайн гэмтэ хэрэггүй) – хүнэй дуратайяа бэлэглээгүй юушье байһан татгалзаха хэрэгтэй гэжэ һургадаг. Джайнизмда хүн бүри өөрын хэһэнэй хирээрээ хүртэдэг гэжэ һургадаг болон хүнэй юумэндэ зүбшөөрэлгэүй хүрэжэ болохогүй. Мүн джайнизмда хүн өөрынгөө арюун нангин хүдэлмэреэр өөртөө баялаг бүтээхэ ёһотой гэжэ үзэдэг. Баяшуудһаа болон хүрэнгэтэнүүдһээ эд зүйл хулгайлха үйлэдэлэй ямар нэгэ арга байһаншье эндэ ороно.
- Брахмачарья (ганса бэе амидарал) – хүлисэнгы тэсэбэритэйгээр мэдэрхыгээ ударидаха. Энэнэй гол зорилгонь өөрынгөө хүсэл һонирхолые илан диилэхэ болоод хүлисэнгы хүлеэсэтэй байха ябадал юм. Энэ һургаалда даган мүрдэгшэд эхэнэр гү, али нүхэрһөөн ондоо хүнтэй харилсаанда орожо болохогүй гэжэ һургадаг.
- Апариграха (хүрэнгэ мүнгэгүй) хүнүүдһөө хубиин хүрэнгэ болон эд хүрэнгын шуналые арилгаха һургаал юм. Амидарал дээрэ бүхы зүйл яг нэгэн хэбиин үргэлжэлдэггүй, байнга хубиһан хубиржа өөршэлэгдэжэ байдаг. Мүнөөдэр хэн нэгэндэ байһан эд хүрэнгэ, ерээдүйдэ ондоо хэн нэгэнэй гарта орожо болодог. Этигэгшэнэр өөһэдтөө һайхан амидаралай урам хайрладаг байна.
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ Jain Symbol.
- ↑ Helmuth von Glasenapp,Shridhar B. Shrotri. 1999.
- ↑ Dundas, Paul. 2002.
- ↑ Helmuth von Glasenapp,Shridhar B. Shrotri. 1999.
- ↑ Dundas, Paul. 2002.
- ↑ Varni, Jinendra; Ed. Prof.
- ↑ Joel Diederik Beversluis (2000) In: Sourcebook of the World’s Religions: An Interfaith Guide to Religion and Spirituality, New World Library : Novato, CA ISBN 1-57731-121-3 Originating on the Indian sub-continent, Jainism is one of the oldest religion of its homeland and indeed the world, having pre-historic origins before 3000 BCE and the propagation of Indo-Aryan culture…. p. 81
- ↑ Jainism by Mrs.
- ↑ Wolfram Alpha: Jainism : country, population, types, central figure, .[permanent dead link]
- ↑ Indian Census.
- ↑ The Jain Knowledge Warehouses: Traditional Libraries in India, John E. Cort, Journal of the American Oriental Society, Vol. 115, No. 1 (January — March, 1995), pp. 77-87
|
«Джайнай шажан» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |