Зүрхэн

1) Баруун тосгуур; 2) Зүүн тосгуур; 3) Дээдэ хүнды һудал; 4) Гол һудаһан; 5) Уушханай артери; 6) Уушханай һудалнууд; 7) Митраль гү, али зүүн 2 хабтаһата хабхалга; 8) Аортын тала һара хабхалга; 9) Зүүн тосгуур; 10) Баруун тосгуур; 11) Доодо хүнды һудал; 12) Баруун 3-н хабтаһата хабхалга; 13) Уушханай тала һара хабхалга

Зүрхэн (ᠵᠢᠷᠦᠬᠡ) бол шуһанай эрьелтэ нэгэн бүрилдэхүүн юм. Үрэ хүрбэлэй хүгжэлэй ябасада табан таһалгатай балсанлиг хүнды гуурһан хоолойн бүтэсэһөө зүрхэн хүгжэнэ. Зүрхэниинь шуһанай эрьелтэдэ шуһые шахаха гол үүргэтэй. Дээдэ болон доодо хүнды һудалаар ерэһэн һудаһан баруун тосгуурта орожо шудхана. Эндээһээ дистолиин үедэ баруун 3-н хабтаһата хабхалгаар дамжан баруун хобдолдо хүрнэ. Хобдолуудынь зүрхэнһөө шуһые гадагша артериин һудаһан уруу түгээнэ. Баруун хобдол уушхан руу шэглэһэн артери уруу, зүүн хобдол аорто гү, али гол һудаһан уруу шуһые шахана.

Бүридэл

Зүрхэниинь балсанлиг хүндытэй эрхэтэн юм. Өөрлүүгээ шудхаха венын һудаһаар орожо бай шуһые хүлээн абажа уламаар тэрэ шуһые артериин һудаһаар тараадаг болоно. Зүрхэнэй хүндынь дүрбэн таһалгатай, хоёр тосгуур, хоёр хобдолтой. Зүрхэниинь ойролсоогоор 260—340 г. хэмжээтэй. Хүнэй бэеын шэгнүүрэй 0,4 % зүрхэнэй шэгнүүр болоно. Зүрхэниинь 2 уушханай дунда, хүнды сээжэдэ, зүрхэнэй үнхэлсэг хальһаар хушагдан байрлаха ба утаараа 12-13, хүндэлэнгөөрөө 9-10,5 см. Зүрхэнэй орой зүүн тиишээгээ налуу ташуу, доошоо, урагшаа шэглэнэ. Зүрхэнэй оройнь үбсүүнэй зүүн эрмэгһээ 2 см оршом, 5-р хабирга хоорондын забһарай харалдаа байха ба энгынээр бол зүүн хүхэнэй тобшоной доохоно, эндэ 2 хабтаһата хабхалгын шааяаные дуулажа шагнана. Зүрхэнэй хана 4 дабхарһаа бүрилдэхэ болоод эдэнь эндокард, миокард, эпикард, перикард. Зүрхэниинь өөрөө өөрөөһөө сэрэл үүсхэхэ шадабаритай пейсмакер эсһээ тогтохо болоод энэнь зүрхэнэй тогтомол хэмэнэл гү, али сохилтые үүсхэдэг шухала эс юм. Хүнэй зүрхэнэй ниитэ шэгнүүрынь 250—300 болоод эрэ эмэ хүнэй зүрхэнэй шэгнүүрэй илгаа 50 гр байдаг.

Баруун болон зүүн титэм һудаһан бол зүрхэнэй тэжээгшэ һудаһанууд юм. Хүүгэд эхын хэбэлдэ бойжохо дунда үедэ гү, али 5 һаратай байхаһаа зүрхэниинь сохилжо эхилнэ. Хүнэй зүрхэн 1 минутада 75-80 сохихо болоод сохилхо бүридээ 300—350 грамм шуһан түгээхэ ба мүн хураана. Зүрхэн юрэдын тайбан ажаллажа байхадаа 1 минутада 5 литр шуһые шахажа шадаха ба харин хүнды хүдэлмэри хэжэ байха үедэ 4 дахин ехэ гү, али 20 литр шуһан шахажа шадана.

Үүргэ

Зүрхэнэй мүсэлиг — зүрхэнэй ажаллалга

Зүрхэниинь хүнэй түб эрхэтэн мүн. Тэрэ бүхыл эрхэтэнүүд, эсүүдтэ шаардалгатай тэжээлэй бодосууд болон хүшэлтүрэгшые хүргэдэг. Зүрхэниинь бараг дан ганса балсангуудһаа тогтохо ба наһанда хүрэһэн хүнэй зүрхэн 300 гр оршом хэмжээтэй, нюдарган хэмжээтэй. Зүрхэниинь бэе бэеһээ салангид хоёр хэһэгтэй (зүүн, баруун), тус бүринь хабхалга бүхы хоёр таһалгатай: дээдэ жаахан хэһэгые тосгуур, доодо томо хэһэгые хобдол гэнэ. Мүсэлигэй үеэр дүрбэн таһалга бүринь агшалтын шата (систол) болон һуларалтын шата (диастол)-ые дамжадаг. Таһалгануудай ажаллалга синус зангилаа гү, али зүрхэнэй өөрынхинь мэдэрэлэй тогтолсоогоор ябагдана. Агшалтын үеэр шуһанай һудаһуудта шуһан шахагдажа, бүхы организмаар зөөгдэдэг.

Холбооһон

• Энэ хуудаһан Зүрхэн гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
• Как работает сердце человека — Наглядный анимационный видеоролик
• Возбудимость сердечной мышцы, тетанус, закон Старлинга Архивировалһан 3 гурба һара 2019 оной.
• Сердце. Сердечно — сосудистая система Архивировалһан 12 хоёр һара 2009 оной. // Анатомия и физиология человека. Бийский лицей