Перейти к содержанию

Махабхарата

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Гар бэшэмэлдэхи Курукшетрагай тулалдаанай зураг

Махабхарата (самгардяар महाभारत) бол Энэдхэгэй дэлхэйн уран зохёолой гайхамшагта бүтээл юм. Жэнхэни үйлэ ябадалыень шудалагшад МЭҮ 1500-аад оной үедэ болоһон гэжэ үзэдэг. Харин энэ үйлэ ябадалые МЭҮ VI—МЭҮ II-дугаар зуунай үедэ тэмдэглэһэн бололтой. Энэ сагһаа хойшо үргэжэжэ, одоо бидэнэй мэдэжэ байгаа хубилбари болобо. Түрүүшынхеэ 8800-аад шад шүлэгтэй зохёол байһан бол одоо буман шүлэгтэй, Махабхаратын гурбан хубилбари байна. Эхинэй хубилбаринь 8800, дэдынь 2400, гурбадахинь 10000 шад шүлэгһөө бүтэдэг. Монгол хэлэнээ үргэлжэлһэн үгээр найруулһан тобшо хубилбарииень оршуулһан юм.

Уула ехэ үльгэрнүүдэй дотор энэниие мэргэн арши Вьяс зохёоһон гэжэ гарадаг. Вьяс тухай домогто нэгэ загаһашан загаһан баряад гэдэһыень хагалжа үзэбэл хүбүүн, басаган хоёр гараа. Тэрэ загаһан бол бирманай хараал хүрэһэн хаанай гүнжэ байһан ажа. Загаһашан хоёр үхибүүдые Васу тэнгэридэ абаашажа үгтэл охинииень загаһашанай нэрэтэй гээд абаһангүй. Харин хүбүүень абажа гэнэ. Загаһашан охиниие хүмүүжэлһэн Садьявади гэдэг үзэсхэлэнтэ басаган болоо. Энэ басагатай Браашир арши ханилжа нэг хүбүүн түрэһэн Вьяс гэнэ. Вьяс Махабхаратые Жанамээжээя гэдэг хаанай тахилга дээрэ өөрынгөө шаби Вайшанбааянае хөөрэжэ үгэхые тушааба. Вайшанбааянай үгүүлһэн хубилбариие Наймишийн ойдо хүтэжэ Сүүда олон аршид үгүүлһэнээр Махабхарата түгэн дэлгэрһэн гэжэ үзэдэг.

Махабхаратада эртэнэй домогһоо эхилээд гүн ухаан, ёһо суртахуун, түрэ засаха гээд олон номые багтааһан ушар эртэнэй Энэдхэгэй амидаралай нэбтэрхы толиин шэнжэтэй болоод табадахи веда гэжэ нэрлэхэшье ябадал гаража бэлэй.

Уг тууляар хамагай гол Энэдхэгэй олон бишыхан аймаг уласай хоорондын таһаралтагүй дайн, аха дүүнэрэй дотор хаан шэрээ булаалдаха тэмсэлые жэгшэн үзүүлһэн ябадалынь нэлээд һургамжатай, үзэл һанаанай хубида гүн гүнзэгы болоһон юм.

Агуулга

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Махабхарата ниитэ арбан юһэн ботитой:

  1. Адипарва (Түрүүшын ном. Эндэ юртэмсын бии бололго, гол баатарнуудай гаралай талаар үгүүлнэ.)
  2. Сабхапарва (Суулган. Зохёолой гол баатарнууд болохо Панду, Каур удамайнхи хоорондоо дайсагнаха болоһон шалтагааниие үгүүлээд, Пандугайнхи хоёр удаа ойдо даяаншалан һууһан тухай гарана.)
  3. Араньякапарва (Ойдо. Аршинарай үгүүлһэн домог, түүхэ ородог.)
  4. Виратапарва (Вираад тухай. Арбан хоёр жэл сүлэлгэдэ һууһан Пандугайнхи хугасаа дууһаһан тухай гарадаг. Мүн Драубадида тохёолдоһон ябадалые үгүүлнэ.)
  5. Удьйогапарва (Хүгшэрэлгэ. Бүхэ болзолые Пандугайнхи бэелүүлһэншье Каурынхи нютаг оронииень үгэхые хүсөөгүй тула дайн хэхэ болоно.)
  6. Бхишмапарва (Бхишма тухай. Күрүгэй талада болоһон шэрүүн тулалдаанай эхинэй юһэн үдэрые Бхишма жанжан ударидаһан тула Панду талынхи хэсүүдэжэ арга бугаа хэрэглэнэ.)
  7. Дронапарва (Дроона тухай. Бхишмагай үхэлэй дараагаар Каурын сэрэгые Дроона жанжан толгойлхо болоһон тухай үгүүлдэг.)
  8. Карнапарва (Карна тухай. Дроонае алагдаһанай дараа Каурын сэрэгые Карна толгойлхо болоһон тухай үгүүлнэ.)
  9. Шальяпарва (Шаалья тухай. Карнагай дараа Шаалья сэрэгые жолоодожо бай байдал гарана.)
  10. Сауптикапарва (Һүниин добтолгоон. Панду аймагайхидые унтаагаарынь усадхаж, зүбхэн аха дүү табан ами гарана.)
  11. Стрипарва (Абгайшууд. Эмэгтэйшүүд алагдаһан баатарнуудай хойноһоо ёһолол хэнэ. Гандхара хатан уг дайниие зогсооһонгүй гэжэ Кришнае буруудхан хараадаг.)
  12. Шантипарва (Энхэ амгалан. Юдхиштра хаан боложо энхэ тайбан саг үеын тухай гарадаг.)
  13. Анушасанапарва (Зарлиг. Түрые жолоодохо тухай һургаал.)
  14. Ашвамедхикапарва (Морин тахилга. Юдхиштра хаан үмэнэхи гэмээ сайруулжа морин тахилга үйлэдэдэг.)
  15. Ашрамавасикапарва (Хатамжалагшад. Дхритараштра хаан хатадаа дагуулан ойдо хатамжалал хэхээр ябадаг.)
  16. Маусалапарва (Шиидэм. Гандхара хатанай хараал бэелжэ, Кришна обогойхи найрлажа байгаад муудалсан бэеһээ хүнөөһэн тухай.)
  17. Махапрастханикапарва (Ехэ аян. Юдхиштра хаан шэрээгээ Аржунай аша Парикшидтэ үгөөд дүүнэрэйнгээ хамта ойдо даяаншалхаар ябана. Гималайн уулые дабаха үедэ Юдхиштрагаһаа бусад үрэгдэнэ.)
  18. Сваргароханикапарва (Тэнгэридэ халиһан. Юдхиштраг Индра тэнгэри залаһан болобошье дүүнэрэйнгээ хойноһоо тамада ошоно. Тигээд сүм тэнгэридэ гаража жаргана.)
  19. Харивамшапарва (Хариванш. Энэ бол хожом нэмэһэн гэжэ үзэдэг боти юм. Парикшид хаан могойдо хорологдожо үхээд тэрэнэй хүбүүн Жанамээжээя хаан болоно.)

Ном зохёол

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Англяар
  • Brokington J. The Sanskrit Epics. Leiden-Boston, 1998
  • Dahlmann J. Das Mahabharata als Epos und Rechtsbuch. Berlin, 1895.
  • Dahlmann J. Genesis des Mahabharata. Berlin, 1899.
  • Goldman R. P. Gods, Priests and Warriors. The Bhrgus of the Mahabharata. N.Y., 1977.
  • Gonzalez-Reimann L. The Mahabharata and the Yugas. N.Y., 2002
  • Gupta S. P., Ramachandran K.S. Mahābhārata: Myth and Reality. Different views. Delhi, 1976.
  • Held G. J. The Mahābhārata. An Ethnological Study. London-Amsterdam, 1935.
  • Hiltebeitel A. The Ritual of Battle: Krishna in the Mahābhārata. Ithaca-London, 1976. 2nd ed. N.Y. 1990.
  • Hopkins E. W. Epic Mythology. Strassburg, 1915.
  • Hopkins E. W. The Great Epic of India. Its Character and Origin. N.Y. 1901.
  • Jacobi H. Mahabharata. Inhaltsangabe, Index und Concordanz der Calc. und Bomb. Ausgaben. Bonn, 1903.
  • Laine J. W. Visiong of God. Narratives of Theophany in the Mahābhārata. Vienna, 1989.
  • Patil N. B. Folklore in the Mahābhārata. Delhi, 1983.
  • Sharma R. K. Elements of Poetry in the Mahābhārata. Berkeley-L.A. 1964.
  • Sorensen S. An Index to the Names in the Mahabharata. Delhi, 1978.
  • Sukthankar Memorial Edition. Vol. I. Critical Studies in the Mahabharata. Poona, 1944.
  • Sukthankar V. S. On the Meaning of the Mahābhārata and its Critics. Bombay, 1957.
  • Sullivan Bruce M. Seer of the Fifth Veda. Krishna Dvaipāyana Vyāsa in the Mahābhārata. Delhi, 1999.
  • Sutton N. Religious Doctrines in the Mahābhārata. Delhi, 2000.
  • Tivari J. N. Disposal of the Dead in the Mahābhārata. Varanasi, 1979.
  • Vaidya C. V. The Mahābhārata: A Criticism. Bombay, 1929.
  • Yardi M. R. Epilogue of Mahabharata. Pune, 2001.
Ородоор
  • Гринцер П. А. «Махабхарата» и «Рамаяна». (Серия «Массовая историко-литературная библиотека»). М., Худож. лит. 1970. 96 стр. 8000 экз.
  • Гринцер П. А. Древнеиндийский эпос. Генезис и типология. (Серия «Исследования по фольклору и мифологии Востока»). М., Наука (ГРВЛ). 1974. 424 стр. 4800 экз.
  • Дандекар, Р. Н. «Махабхарата: её происхождение и развитие Архивировалһан 31 долоо һара 2021 оной.» в сборнике статей «От вед к индуизму. Эволюционирующая мифология». М., «Восточная литература» РАН ISBN 5-02-016607-3; 2002 г.
  • Ибрагимов А. Р. Образ Карны в Махабхарате. Разыскания о трагическом герое индийского эпоса. М., CK. 2009. 248 стр. 300 экз
  • Ибрагимов А. Р. Старый царь Махабхараты. Свобода выбора и судьбa в индийском эпосe. Монреаль, AGC. 2016. 464 стр.
  • Ибрагимов А. Р. Царицы Махабхараты. Роль женщины в индийском эпосе. СПб., СИ. 2022. 456 стр. 300 экз.
  • Невелева С. Л. Мифология древнеиндийского эпоса (Пантеон). (Серия "Исследования по фольклору и мифологии Востока). М., Наука (ГРВЛ). 1975. 120 стр. 5000 экз.
  • Невелева С. Л. Вопросы поэтики древнеиндийского эпоса: Эпитет и сравнение. Серия "Исследования по фольклору и мифологии Востока). М., Наука (ГРВЛ). 1979. 136 стр. 2150 экз.
  • Невелева С. Л. Махабхарата. Изучение древнеиндийского эпоса. М., Наука (ГРВЛ). 1991. 232 стр. 2500 экз.

Холбооһон

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Махабхарата&oldid=70935" хуудаһанһаа абтаһан