Урда Африка (улас) хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Инфобокс улас
| conventional_long_name  = Урда Африкын Бүгэдэ </br>Найрамдаха Улас
| common_name             = 
| native_name             = {{collapsible list
  | titlestyle = background:transparent;text-align:center;line-height:normal;font-size;90%
  | title = 10 бусад албан нэрэнүүд<ref name="constitution">{{cite book|url=https://www.concourt.org.za/images/phocadownload/the_text/english-2013.pdf|title=The Constitution of the Republic of South Africa|publisher=Constitutional Court of South Africa|year=2013|edition=2013 English version}}</ref>
  | <center>{{Infobox
 | subbox=yes
 | bodystyle=font-size:77%;font-weight:normal;
 | rowclass1 = mergedrow
 | label1 = [[Зулу хэлэн|Зулу]]:
 | data1 = {{lang|zu|iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika}}
 | rowclass2 = mergedrow
 | label2 = [[Коса хэлэн|Коса]]:
 | data2 = {{lang|xh|iRiphablikhi yoMzantsi-Afrika}}
 | rowclass3 = mergedrow
 | label3 = [[Африкаанс]]:
 | data3 = {{lang|af|Republiek van Suid-Afrika}}
 | rowclass4 = mergedrow
 | label4 = [[Хойто Сото хэлэн|Педи]]:
 | data4 = {{lang|nso|Repabliki ya Afrika-Borwa}}
 | rowclass5 = mergedrow
 | label5 = [[Тсвана хэлэн|Тсвана]]:
 | data5 = {{lang|tn|Rephaboliki ya Aforika Borwa}}
 | rowclass6 = mergedrow
 | label6 = [[Сото хэлэн|Урда&nbsp;Сото]]:
 | data6 = {{lang|st|Rephaboliki ya Afrika Borwa}}
 | rowclass7 = mergedrow
 | label7 = [[Тсонга хэлэн|Тсонга]]:
 | data7 = {{lang|ts|Riphabliki ya Afrika Dzonga}}
 | rowclass8 = mergedrow
 | label8 = [[Свати хэлэн|Свати]]:
 | data8 = {{lang|ss|iRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika}}
 | rowclass9 = mergedrow
 | label9 = [[Венда хэлэн|Венда]]:
 | data9 = {{lang|ve|Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe}}
 | rowclass10 = mergedrow
 | label10 = [[Урда Ндебеле хэлэн|Урда&nbsp;Ндебеле]]:
 | data10 = {{lang|nr|iRiphabliki yeSewula Afrika}}
}}</center>
}}
| image_flag              = Flag of South Africa.svg
| alt_flag=
| flag2_border=
| flag_type               = {{nowrap|[[Урда Африка уласай туг|Түрын туг]]}}
| image_coat              = Coat of arms of South Africa (heraldic).svg
| alt_coat=
| symbol_type             = {{nowrap|[[Урда Африка уласай һүлдэ|Түрын һүлдэ]]}}
| national_motto          = <center>"{{lang|xam|ǃke e꞉ ǀxarra ǁke}}"&nbsp;([[Цъхам хэлэн|Цъхам]])<br />"[[Элдэб зон нэгэдхэнэ]]"</center>
| national_anthem         = "[[Урда Африкын Түрын Дуулал]]" <div style="padding-top:0.5em;" class="center">[[File:South Africa National Anthem.ogg]]</div>
| image_map               = {{Switcher|[[File:South Africa (orthographic projection).svg|frameless]]|Show globe|[[File:Location South Africa AU Africa.svg|upright=1.15|frameless]]|Show map of Africa|default=1}}
| map_caption             = 
| image_map2              = 
| capital                 = [[Претори]] (захиргаан)<ref name="Britannica South Africa">{{cite web |title=South Africa {{!}} History, Capital, Flag, Map, Population, & Facts |url=https://www.britannica.com/place/South-Africa |website=Encyclopedia Britannica |access-date=15 June 2020 |language=en}}</ref></br>[[Кейптаун]] </br>(хуули тогтоохо)<ref name="Britannica South Africa" /></br>[[Блумфонтейн]] </br>(сүүд)<ref name="Britannica South Africa" /><ref name="South Africa at a glance | South African Government">{{cite web |title=South Africa at a glance {{!}} South African Government |url=https://www.gov.za/about-sa/south-africa-glance |website=www.gov.za |access-date=18 June 2020}}</ref>
| largest_city            = {{nowrap|[[Йоханнесбург]]<ref>{{cite web |url=http://www.citypopulation.de/World.html |title=Principal Agglomerations of the World |publisher=Citypopulation.de |access-date=30 October 2011}}</ref><!--end nowrap:-->}}
| population_estimate     = 60,142,978<ref>{{Cite web|url=http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022021.pdf|title=Mid-year population estimates|date=19 July 2021|publisher=Statistics South Africa|access-date=19 July 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190729223342/http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022019.pdf|archive-date=29 July 2019}}</ref>
| population_census       = 51,770,560<ref name=cib11/>{{rp|18}}
| population_estimate_year= 2021 
| population_estimate_rank= 23
| population_census_year  = 2011
| population_density_km2  = 42.4
| population_density_sq_mi=
| population_density_rank = 169
| ethnic_groups_year      = 2019<ref>{{Cite web|url=http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022019.pdf|title=Mid-year population estimates|date=29 July 2019|publisher=Statistics South Africa|access-date=29 July 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190729223342/http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022019.pdf|archive-date=29 July 2019}}</ref>
| official_languages      = '''[[Урда Африкын Хэлэнүүд|11 хэлэнүүд]]'''<ref name="constitution" />
{{plainlist |
* [[Англи хэлэнэй Урда Африка вариант|Англи]]
* [[Зулу хэлэн|Зулу]]
* [[Коса хэлэн|Коса]]
* [[Африкаанс]]
* [[Хойто Сото хэлэн|Сепеди]]
* [[Тсвана хэлэн|Сетсвана]]
* [[Сото хэлэн|Сесото]]
* [[Тсонга хэлэн|Тсонга]]
* [[Свати хэлэн|сиСвати]] 
* [[Венда хэлэн|Тсхивенда]]
* [[Урда Ндебеле хэлэн|исиНдебеле]]
}}<br/>{{collapsible list
|titlestyle = background:transparent;text-align:left;padding-left:0.5em;font-size:100%;<!--size of [show]/[hide] link-->
 |liststyle = text-align:left;white-space:nowrap;
|title=Тусхай статустай </br>хэлэнүүд<ref name="constitution.1.6">ch.1, s.6</ref>|[[Кхое хэлэнүүд]]| [[Нама хэлэн|Нама]] | [[Койсан хэлэнүүд]]|[[Урда Африкын Зангалгын Хэлэн]]|[[Германи хэлэн|Германи]]|[[Грек хэлэн|Грек]]|[[Гуджарати хэлэн|Гуджарати]]| [[Хинди хэлэн|Хинди]]| [[Португал хэлэн|Португал]]|[[Телугу хэлэн|Телугу]]|[[Тамил хэлэн|Тамил]]|[[Урду хэлэн|Урду]]| [[Араб хэлэн|Араб]] | [[Иврит]]| [[Самгарди хэлэн|Санскрит]]}}
| regional_languages=
| languages2_type=
| languages2=
| ethnic_groups           = {{nowrap|80.7% [[Урда Африкын Банту хүнүүд|Африка]]}} </br>8.8% Холимог </br>7.9% [[Урда Африкадахи Сагаанхүнүүд|Сагаан]] </br>2.6% [[Урда Африкын Ази хүнүүд|Ази]] 
| religion                = 78.0% [[Христосой шажан|Христос]] </br>10.9% Шажангүй </br>4.4% [[Африкын заншашаһан шажанууд|Заншашаһан </br>этигэлүүд]] </br>1.6% [[Лалын шажан|Лалын]] </br>1.0% [[Энэдхэгэй шажан|Индуизм]] </br>2.7% Бусад </br>1.4% Мэдэгдээгүй
| religion_year           = 2016
| religion_ref            = <ref>{{Cite web|url=https://www.datafirst.uct.ac.za/dataportal/index.php/catalog/611|title=South Africa – Community Survey 2016|website=www.datafirst.uct.ac.za|access-date=25 November 2018}}</ref>
| demonym                 = 
| government_type         = [[Нэгэдэмэл улас|Нэгэдэмэл]] нэгэ </br>намын [[парламентай систем|Парламентай]] </br>[[Бүгэдэ Найрамдаха Улас|Бүгэдэ Найрамдаха </br>Улас]]
| leader_title1           = [[Урда Африка уласай Юрэнхылэгшэ|Юрэнхылэгшэ]]
| leader_name1            = [[Сирил Рамафоса]]
| leader_title2           = [[Урда Африка уласай Вицэ-Юрэнхылэгшэ|Вицэ-Юрэнхылэгшэ]]
| leader_name2            = [[Дэвид Мабуза]]
| legislature             = [[Урда Африкын Парламент|Парламент]]
| upper_house             = [[Провинциин Үндэһэнэй Зүблэл|Үндэһэнэй Зүблэл]]
| lower_house             = [[Урда Африкын Үндэһэнэй Ассамблей|Үндэһэнэй Ассамблей]]
| sovereignty_type        = Түүхэ
| sovereignty_note        = 
| established_event1      = [[Урда Африкын Холбоон|Холбоон]]
| established_date1       = 1910 оной 5 һарын 31
| established_event2      = [[1931 оной Вестминстерэй тогтоол|Өөрын захиргаан]]
| established_date2       = 1931 оной 12 һарын 11
| established_event3      = [[1960 оной Урда Африкын бүгэдэ найрамдаха уласай референдум|БНУ]]
| established_date3       = 1961 оной 5 һарын 31
| established_event4      = [[1994 оной Урда Африкын парламентын һунгуули|Демократизаци]]
| established_date4       = 1994 оной 4 һарын 27
| established_event5      = [[Урда Африкын Үндэһэн Хуули|Мүнөөнэй </br>Үндэһэн Хуули]]
| established_date5       = 1997 оной 2 һарын 4
| area_km2                = 1,221,037
| area_footnote=
| area_rank               = 24
| area_sq_mi              = 471,443
| percent_water           = 0.380
| GDP_PPP                 = {{increase}} $748 тэрбум<ref name="IMF 2020">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=199,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=World Economic Outlook Database, October 2020|publisher=[[International Monetary Fund]]|access-date=21 March 2021}}</ref>
| GDP_PPP_year                = 2021
| GDP_PPP_rank                = 32
| GDP_PPP_per_capita          = {{increase}} $12,351<ref name="IMF 2020"/>
| GDP_PPP_per_capita_rank     = 96
| GDP_nominal                 = {{increase}} $317 тэрбум<ref name="IMF 2020"/>
| GDP_nominal_year            = 2021
| GDP_nominal_rank            = 35
| GDP_nominal_per_capita      = {{increase}} $5,236<ref name="IMF 2020"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 89
| Gini                        = 63.0 <!--number only-->
| Gini_year                   = 2014
| Gini_change                 = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref                    =<ref name="wb-gini">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=ZA |title=Gini Index |publisher=World Bank |access-date=25 September 2018}}</ref>
| Gini_rank                   = <!-- 2nd --><!-- hid rank as source not clear -->
| HDI                         = 0.709 <!--number only-->
| HDI_year                    = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change                  = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                     = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=December 15, 2020|access-date=December 15, 2020}}</ref>
| HDI_rank                    = 114
| currency                    = [[Урда Африкын рэнд]]</br>
| currency_code               = ZAR
| time_zone               = [[Урда Африкын Стандарт Саг|SAST]]
| utc_offset              = +2
| utc_offset_DST=
| DST_note=
| time_zone_DST=
| antipodes=
| date_format             = 
| drives_on               = 
| calling_code            = [[+27]]
| iso3166code=ZA
| cctld                   = [[.za]]
|today=}}

'''Урда Африка''', албан ёһоор '''Урда Африкын Бүгэдэ Найрамдаха Улас''' ({{lang-af|Republiek van Suid-Afrika}}, {{lang-en|Republic of South Africa}}) — [[Африка|Африкын]] [[Урда Африка (нютаг)|урда үзүүрые]] эзэлэн оршохо [[улас]]. Урда Африкын эрьень 2,798 км үргэлжэлхэ болоод [[Атлантын далай|Атлантын]], [[Энэдхэгэй далай]]нуудтай хилэлнэ. Урда Африкын хойто талада [[Намиби]], [[Ботсвана]], [[Зимбабве]], [[Мозамбик]], [[Эсватини]] уласууд оршодог болон доторынь [[Лесото|Лесотын хаанта улас]] оршодог. 

Урда Африка хүн зонхи олон янза байдалаараа алдартай болон Үндэһэн Хуулидань 11 албан ёһоной хэлэниие зааһан байдаг. Албан ёһоной үйлэ хэрэг болон худалдаа, аралжаанда [[англи хэл]] эгээн ехэ хэрэглэгдэдэг болобошье гэртэ хөөрэлдэхэ хэлээрээ табадал жагсадаг. Урда Африкань [[Сагаан арһатан|сагаан]], энэдхэгхи, холимог шуһата хүн зоноороо Африкада тэргүүлдэг. Хэдыгээр хүн зонойхинь 79.5% [[хара арһатан|хара арһатай]] болобошье энэ ангилалда олон үндэһэтэн багтадаг. Албан ёһоной 11 хэлэнэй 9 Африкын хэлэнүүд юм. 2006 оной байдалаар Урда Африка хүн зониие 47.4 сая гэжэ тоособо.

== Түүхэ ==
Мүнөөнэй Урда Африка нютагта оршон үеын хүнүүд 100,000 үлүү жэлэй турша оршон һууһан. Харин [[Һайн Найдалай хушуун]]аар үнгэрхэ замые оложо нээһэнээр [[Голландын Зүүн Энэдхэг Компани]] мүнөөнэй [[Кейптаун]] болохо газарта 1652 ондо амарха зогсоолые байгуулба. Кейптаун 1806 ондо [[Британи]]ин колони болоһтон байна. 1820-оод оной үедэ [[Европо]]шуудай һууришил улам тэлэһэн болоод тэрэнэй ушарынь [[Бурнууд]] (анханай Голландиин һуугшанар) болон Британишууд уласай хойто, зүүн хэһэгэй газарай болгон абаа. Үрэ дүндэ тэдэ болон нютагай унаган зон болохо Коса, Зулушууд хоорондо мүргэлдөөн бии болоһон байна. Хожомынь [[алмаз]] олдоһоноор Британи, Буршууд Урда Африка кристалл бодосой нөөсые өөртөө абаха гэжэ [[Англи-Бур дайн]] болобо. Хэдыгээр Буршууд илагдаһан болобошье 1910 ондо Британиин эрхэ мэдэл дооро Урда Африкада хизгаарлагдамал тусгаар тогтонолые үгэһэн байна. Британида эсэргүү бодолгонууд бүрин тусгаар тогтониһон дээрэ тулгуурилжа байһан болоод 1961 ондо Урда Африка бүгэдэ найрамдаха улас болоһон бэлэй. Иигээд тэригүүлэгшэ Үндэһэнэй нам [[апартеид]] гэжэ тусгаарлалтые зүбшөөрһэн хуулиие тогтообо. Гэбэш энэнь дотоодо, гадаадаһаа шүүмжэлэл хүртэжэ байһан болоод 1990 ондо хуушан юрэнхылэгшэ [[Фредерик Виллем де Клерк]] энэ хуулиие буулгажа эхилжэ, 1994 ондо анханай арадшалһан һунгуули ябагдаһан байна. Энэхүү һунгууляар [[Нельсон Мандела]] болон мүнөө ударидагша нам, [[Африкын Үндэһэнэй Конгресс]]ые эрхэ мэдэлдэ хүргэбэ.

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}

== Холбооһон ==
* [http://www.gov.za/ Сайт правительства ЮАР] {{ref-en}}
* [http://www.saembassy.ru/ Сайт посольства Южно-Африканской Республики в Российской Федерации]
* [http://www.vokrugsveta.ru/country/?vs=1&country_id=287 Всё о ЮАР] Подборка статей и сюжетов на сайте журнала «Вокруг Света»
* [http://www.velesova-sloboda.org/right/zhukov-aparteid.html Дмитрий Жуков. Апартеид. История режима] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130530094903/http://www.velesova-sloboda.org/right/zhukov-aparteid.html |date=2013-05-30 }}
* [http://proyuar.ru Про ЮАР] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100311051103/http://proyuar.ru/ |date=2010-03-11 }}
* [http://venus.unive.it/riccardozipoli/demo/galleries_collections.php?a=165&n=12&d=SOUTHAFRICA&pagine=1&paginazione=3 Фотогалерея]
* [http://www.capetownru.com/ ЮАР] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140829122043/http://capetownru.com/ |date=2014-08-29 }} Для путешественников
* Русскоязычный форум [http://talk.yuar.ru ЮАР]

{{Африка}}
{{1000 үгүүлэл}}

[[Категори:Африка]]