Бүгэдэ Найрамдаха Монгол Арад Улас

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Бүгэдэ Найрамдаха Монгол Арад Улас

Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс
Социалист Бүгэдэ Найрамдаха Улас

1924 оной 11 һарын 26 — 1992 оной 2 һарын 12



БНМАУ-ай түрын далбаа БНМАУ-ай түрын һүлдэ
Дуулал
БНМАУ-ай Түрын Дуулал

БНМАУ
Ниислэл Улаан Баатар
Ехэ хотонууд Улаан Баатар, Эрдэнэт, Дархан
Хэлэн(үүд) Монгол
Мүнгэн тэмдэгтэ Дүхэриг
Газар нютаг 1 564 116 км²
Хүн зон 2 сая (1989 ондо)
Засаглалай хэлбэри Социалист Бүгэдэ Найрамдаха Улас
Зарим баримта дээрэ үндэһэлһэн тэргүүн
 - 1924 Балингийн Цэрэндорж
 - 1924—1927 Пэлжидийн Гэндэн
 - 1929-1930 Хорлоогийн Чойбалсан
 - 1936—1939 Дансранбилэгийн Догсом
 - 1940—1951 Гончигийн Бумцэнд
 - 1954—1972 Жамсрангийн Самбуу
 - 1974—1984 Юмжаагийн Цэдэнбал
 - 1990—1992 Пунсалмаагийн Очирбат
Телефоной код 976
Сагай бүһэ +7 … +8

Бүгэдэ Найрамдаха Монгол Арад Улас боло 1924-1992 он хүртлэхэ Монгол уласай нэрэ юм. Энэ үедэ Монгол уласай түрэ ниигэмэй тогтолсоо ниигэм журамай ниигэмые дамжаһан. 1989 оной һүүлэһээ эхэлэн Монгол улас Арадшалһан ниигэмые зарлан тунхаглажа, 1992 ондо баталһан шэнэ Үндэһэн хуулиар "Бүгэдэ Найрамдаха" нэрээ халажа Монгол Улас болоһон.

Түүхэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Бүгэдэ Найрамдаха Монгол Арад Улас Зүблэлтэ Холбоотой маша нарын харилсаатай байжээ. 1920 ба 30-аад оной үедэ Зүблэлтэ нүлөөлэлые эсэргүүсэжэ, илүү тусгаар тогтониһон байдалые дэмжэжэ байһан Догсомын Бодоо, Солийн Данзан нара эрхэ мэдэлэй түлөөхэ тэмсэлдэ хохирогшо боложо алагдэжээ. 1928 ондр Хорлоогийн Чойбалсан удирдагша боложээ. Тэрээр хубиин үмшые хураажа, шажанда дайсагнажа, 1937 онһоо эхэлүүлһэн Ехэ Хэлмэгдүүлэлтэдэ 30,000 гаруй хүн алагдажээ.

БНМАУ Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үедэ Зүблэлтэ Холбоондо тусаламжа илэгээжэ байһан ба 1939 оной Халхын Голой дайнд Зүблэлтэ Холбоо, Монголой хамтарһан хүшин Японой армие ялажээ. Энэ байлдаанай үрэ дүндэ ЗХУ Японтой түбые сахиха гэрээнд гарын үзэг зуржээ. Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай һүүлын үдэрүүдэдэ БНМАУ ЗХУ-тай хамта Япондо дайн зарлаһан байна. 1945 ондо Иосиф Сталин, Чан Кайши нара Японой эсэрэг хоорондоо холбоо тогтоожо, энэ үедэ Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Улас Монголой тусгаар тогтонолые хүлээн зүбшөөршээ. Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Арад Улас байгуулагдахад 1949 оной 10 һарын 6-нд дахин бэе бэеэ хүлээн зүбшөөршээ.

1952 оной 1 һарын 26-нд Хорлоогийн Чойбалсан Москва хотодо наһа барахад Юмжаагийн Цэдэнбалда эрхэ мэдэл шэлжэбэ. Энэ үеһэ харисангуй тайбан байдал үрнэхэ боложээ. 1961 ондор Нэгэдэмэл Үндэhэнэй Байгуулгын гишүүн боложол, баруун зүгэй орнуудтай дипломат харилсаа тогтоохо боложээ. Харин аад яага энэ үедэ гү, али 1960-аад онһоо ЗХУ-БНХАУ хоорондын харилсаа тасарша Монгол ЗХУ-тай нэгэ тала болжээ. Ингэснээр Зүблэлтэ Холбооной нүлөө ехэсэшээ. Монголой эдэй засаг 60-аад онһоо эршимтэй хүгжэжэ бүхэ ниитээрээ бэшэг үзэгдэ тайлагдаһан Азиин анханай улас боложээ. 1984 ондо Цэдэнбал Москвада айлшилжа байхад түүны эсэрэг эргэлтэ гарша Жамбын Батмөнхые Монголой удирдагшаар һонгожээ.

Түрын тэргүүнүүд[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Үүргэ гүйсэдхэгшэ түрын тэргүүн[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Уласай Ехэ Хуралай дарга[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Уласай Бага Хуралай Тэргүүлэгшэдын дарга[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Уласай Ехэ Хуралай Тэргүүлэгшэдын дарга (1960 оной 7 һарын 7-һоо Арадай Ехэ Хурал)[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Юрэнхылэгшэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Аймагуудта хубаалга[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

БНМАУ-ай газар 18 аймагуудта болон хоёр хотонууд (Улаан Баатар ба Дархан[1]) хубаагдаһан байхаа:

Аймаг Газар нютаг,
мянг. км²
Аймагай түб
Архангай 55 Цэцэрлэг
Баян Үлэгэй 46 Үлэгэй
Баянхонгор 116 Баянхонгор
Булган 49 Булган
Гоби-Алтай 142 Алтай
Дороногоби 111 Сайншанд
Доронодо 122 Чойбалсан
Дундагоби 78 Мандалгоби
Забхан 82 Уляаһатай
Үбэрхангай 63 Арбайхээр
Үмэнэгоби 165 Далан-Дзадагад
Сүхэбаатар 82 Баруун-Урт
Сэлэнгэ 43 Сүхэбаатар
Түб 81 Зуунмодо
Убһэ аймак 69 Улаангом
Хобдо 76 Хобдо (хото)
Хүбсэгүл 101 Мүрэн
Хэнтэй 82 Үндэр Хаан
Улаан Баатар 2
Дархан 0,2

Зүүлтэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

  1. Большая советская энциклопедия/Монгольская Народная Республика