Хүйтэн дайн

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Баруун талаһаа абагдаһан Берлинэй ханын зураг.

Хүйтэн дайн гэдэгынь дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үеһөө эхитэй, дэлхэйн хоёрдугаар дайнай дараа үргэлжэлһэн олон уласай улас түрын үйлэ ябаса болоод энэнь СССР-эй тэригүүлһэн социалис (ниигэмэй) журам, АНУ тэригүүтэй капиталис (хүрэнгэтэй) журамай хоорондын үзэл һурталай зүршэлдөөн байба. Хүйтэн дайные 1940 оной дунда үеһөө эхилэн, Зүблэлтэ Холбоое задартал 1990-ээд оны эхин үеэ хүрэтэр үргэлжэлһэн гэжэ үзэдэг.

Хүйтэн дайн гэжэ нэрлэхэ болоһониинь энэ дайниинь үмэнэхи саг үенүүд шэнги талануудынь шууд хоорондоо зэбсэг барин нүүр тулан дайтахагүй харин өөр арга замаар, сэрэгэй эбсэл байгуулжа, тагнуул, үзэл һурталай тэмсэл үрнүүлхэ замаар тулалдан, зүршэлдэн тэмсэлдэһэнһээ иин нэрлэхэ болоо. Хэдыгээр ЗХУ болон холбоотоной улас оронууд хоорондоо улас түрын хүрээндэ тохиролсон нацис Германида эсэргүү дэлхэйн хоёрдугаар дайнда хамтаран тэмсэһэншье тэдэнэй хоорондо үзэл һурталай томло зүршэл байгаань дайн дууһаха дүхэхэ туһам улам бүри тодорхой боложо байба. Энэнь дайн дууһаһаны дараа улам бүри үл гаража ерэһэн.

Хүйтэн дайнай үедэ олон уласай нүхэсэл байдал зарим үедэ ехэд хурсадан зарим үедэ тайбшаран харисангы энхын байдалтай боложо байба. Тухайлбал 1948-1949 оной Берлинэй бүһэлэлтэ, 1950-1953 оной Солонгосой дайн, 1961 оной Берлинэй химарал, 1959-1975 оны Вьетнамай дайн, 1979-1989 оной Афганистанай дайн, 1962 оной Кубын пуужингэй химарал зэрэгынь хүйтэн дайнай үеын халуун сэгүүд боложо байба. Хүйтэн дайнай үедэ ехэ гүрэнүүд хоорондоо шууд нюур тулан байлдахагүй байһаниинь тэдэгээрэй сүмын зэбсэгэй хүсэн шадабхи, хэрбээ сүмын дайн болобол тэндэһээ илагша үлдэхэгүй тухай сүмын дайнай онол зэрэгһээ боложо байба. 1980-аад оной һүүл үеһөө хүйтэн дайнай уур амисхал харисангы зөөлэрһэн. Михаил Горбачёв СССР-дэ өөршэлэлтэ шэнэшэлэлтэ, үл тодо байдал үрнүүлжэ эхилһэн ба Зүблэлтэ Холбоо 1991 ондо задарһанаар хүйтэн дайн түгэсхэл болоһон. Зүблэлтэ Холбоо оршон тогтоножо байһан жэлнүүдтэ зүблэлтэжүүлхэ үзэл һуртал болон социализмын нүлөө, стратегиин зорилгын үүдэнһөө зүблэлтын зэбсэгтэ хүсэнэй сэрэгэй ангинууд монголдо удаа дараа байрлажа байһан байна.

Зүүлтэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]