Коми
| Оросой холбоото уласай нютаг можо
Коми Улас
Республика Коми Коми Республика
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
_-_Komi.svg)
Бүгэдэ Найрамдаха Коми Улас (ород: Республика Коми; коми: Коми Республика), заримдаа тобшоор Коми,[1], гээшэ Оросой холбоото уласай нэгэ нютаг можо болохо улас[2] юм. Хойто Ураалда, Баруун Хойто холбооной тойрог болон Хойто эдэй засагай бүһэдэ багтана. Ниислэл хото — Сыктывкар.
1921 оной 8 һарын 22-до Коми (Зырян) автономито можоор байгуулагдаба. 1936 оной 12 һарын 5 хойшо — Коми АССР болобо. 1991 оной 5 һарын 24 РСФСР-эй бүридэл соохи Зүблэлтэ Социалис Коми Улас болоо. 1993 оной 1 һарын 12-һоо хойшоо — Коми Улас.
Газар зүй
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Ураалай шэлэ нюруугай баруун талада, Зүүн Европын тэгшэ газарай зүүн хойто хэһэгтэ оршоно.
Нютаг дэбисхэрынь 415 900 км² хэмжээтэйһээ 70 үлүү процент тайга, 15 оршом процент намаг юм. Ураалай нюруугай хойто хэһэгэй 32 800 км²талмайе эзэлэн оршохо тундра Европын эгээн томо эртын ой болоод ЮНЕСКО-гой дэлхэй үбдэ бүридхэгдэһэн байдаг.
Хойто талаараа Ненецэй автономито тойрог, зүүн талаараа Ямал-Ненецэй автономито тойрог, Ханты-Мансиин автономито тойрог, Свердловскын можо, урда талаараа Пермиин хизаар, Кировой можо, баруун талаараа Архангельскын можотой хилэлнэ.
Печора мүрэн, Вычегда гол (Хойто Двина голой шудхалнууд тус нютаг можоор урдана.
Байгаалтиин баялиг
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Тус нютаг можын нютаг дэбисхэртэ шулуун нүүрһэн, газарай тоһон, байгаалиин хии, алтан, алмаазай ордо газарнууд бии.
Уларил
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- 1 һарын дундажа температура нютагай урда хэһэгээр −17℃, хойто хэһэгээр −20℃.
- 7 һарын дундажа температура нютагай урда хэһэгээр +15℃, хойто хэһэгээр +11℃.
- Жэлэй шииг нойтоной дундажа хэмжээ 625 мм.
Сагай бүһэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Коми Улас Москвагай сагай бүһэдэ байрлана. UTC-һаа +3:00 шэлжэлтэтэй. Оросто MSK гэжэ тэмдэглэгдэнэ.
Хүн зон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Хүн зониинь 2016 оной Оросой Госкомстатай мэдээгээр 856 831 байгаа. 2010 оной тоололгын мэдээгээр 901 189 байһанһаа ородууд 65,1 % тухай, угро-фин изагуурай коми-зырянууд 23,7 тухай процентые эзэлнэ. Мүн украиншууд (4,2 %), татарнууд (1,3 %), беларусууд (1,0 %), германшууд (0,6 %) ажаһууна. Ниитэ 381,626 үрхэтэй. Хүн зоной нягта һиирэг — 2.44 хүн/км². Албан ёһоной хэлэнүүдынь коми хэлэн ба ород хэлэн. Ажаһуугшадай ехэнхинь үнэн алдартанай шажан шүтэнэ.
Хүн зоной яһатан зүй:
| 1926 оной тоололго | 1939 оной тоололго | 1959 оной тоололго | 1970 оной тоололго | 1979 оной тоололго | 1989 оной тоололго | 2002 оной тоололго | 2010 оной тоололго[3] | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ород | 13 731 (6,6 %) | 70 226 (22,0 %) | 389 995 (48,4 %) | 512 203 (53,1 %) | 629 523 (56,7 %) | 721 780 (57,7 %) | 607 021 (59,6 %) | 555 963 (65,1 %) |
| Коми | 191 245 (92,2 %) | 231 301 (72,5 %) | 245 074 (30,4 %) | 276 178 (28,6 %) | 280 798 (25,3 %) | 291 542 (23,3 %) | 256 464 (25,2 %) | 202 348 (23,7 %) |
| Украин | 34 (0,0 %) | 6010 (1,9 %) | 80 132 (9,9 %) | 82 955 (8,6 %) | 94 154 (8,5 %) | 104 170 (8,3 %) | 62 115 (6,1 %) | 36 082 (4,2 %) |
| Татар | 32 (0,0 %) | 709 (0,2 %) | 8459 (1,0 %) | 11 906 (1,5 %) | 17 836 (1,6 %) | 25 980 (2,1 %) | 15 680 (1,5 %) | 10 779 (1,3 %) |
| Белорус | 11 (0,0 %) | 3323 (1,0 %) | 22 339 (2,8 %) | 24 706 (3,1 %) | 24 763 (2,2 %) | 26 730 (2,1 %) | 15 212 (1,5 %) | 8859 (1,0 %) |
| Герман | 15 (0,0 %) | 2617 (0,8 %) | 19 805 (2,5 %) | 14 647 (1,8 %) | 13 339 (1,2 %) | 12 866 (1,0 %) | 9246 (0,9 %) | 5441 (0,6 %) |
| Бусад | 2246 (1,1 %) | 4810 (1,5 %) | 40 395 (5,0 %) | 42 207 (4,4 %) | 49 948 (4,5 %) | 67 779 (5,4 %) | 52 936 (5,2 %) | 34 831 (2,7 %)[4] |
Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Энэ хуудаһан Коми гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
- ↑ Komi
- ↑ Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
- ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
- ↑ Тэрэнэй гадна 46 886 хүнэй яһатан тодорхойгүй