Перейти к содержанию

Гастроэнтерит

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Үбшэнүүдэй уласхоорондын бүлэглэһэн xубаарилга (МКБ-10; ICD-10)
A02.0 Сальмоноллёзой энтерит
A08.0 Ротавирусай энтерит
A09 Халдабарита гастроэнтерит ба колит
J10.8 Ондоо элирхылэлтэй хэжэг, вирус тодорхойлһон
J11.8 Ондоо элирхылэлтэй хэжэг, вирус тодорхойлһонгүй
K52 Халдабаригүй гастроэнтерит ба колит
ICD-10 онлайн (2019 оной ДБЭЭЗ-ын хубилбари)

Гастроэнтерит гү, али халдабарита һуулгалта гээшэ хотые ба нарин гэдэһые нүлөөлдэг гэдэһэ доторой үрбисэл юм.[1] Шэнжэ тэмдэгүүдынь диарей (һуулгаха), бөөжэхэ ба хэбэлэй хэһэгээр үбдэхэ юм.[2] Баһал халууржа, эршэм хүсэгүйдэжэ ба шэнгэн алдажа болоно.[3][4] Энэнь хоёр һараһаа бага хугасаа үргэлжэнэ.[1] «Хотодын хэжэг» ходо нэрлэдэгшье һаа, тус үбшэн хэжэгтэй ямаршье холбоогүй .[5]

Вирусай, нянгай, паразит ба мөөгэнсэрэй халдабари гастроэнтеритые ушаруулжа болоно.[3][6] Эгээн ходонь вирусаар ушаруулагдана.[6] Хүүгэдтэ ротавирус хадаа эгээн хүнды үбшэнэй ушар мүн.[7] Наһаа хүсэһэн хүнүүдтэ, норовирус ба Campylobacter түгээмэл ушар байна.[8][9] Зохидгүй бэлдэгдэһэн хоолые эдеэһэнэй, бузарааһан уһа ууһанай гү, али халдабари абаһан хүнтэй холбоо бариһанай ушар бии боложо байна.[3] Диагнозые баталхын тулада шэнжэлэлгэ хэхэ хэрэггүй.[3]

Үбшэниие һэргылхын тулада мылэтэйгээр гар угааха, сэбэр уһан ууха, хүнэй хог хаяагдалые зүб аргаар усадхаха ба һүнэй холисооор хүхүүлхэ хэрэгтэй.[3] Хүүгэдтэ ротавирус вакцина үгэхэ зүблэжэ байна.[3][7] Эмнэлхэдэ нилээн уһа ууха хэрэгтэй.[3] Бага болон дунда зэргын тохёолдолдо реһидрациин шээдэл уужа болоно (уһа, дабһан, саахарай холимог).[3] Хүнды тохёолдолдо, һудаһаар шэнгэн ундалуулна.[3] Хотодо зонидровани хэжэ болоно.[10] Цинк нэмэлтые хүүгэдтэ зүблэжэ байна.[3] Антибиотик юрэнхыдөө хэрэггүй байна.[11]

2015 ондо гастроэнтеритэй хоёр миллиард тохёолдолнууд 1,3 сая үхэлнүүдтэ хүргэбэ.[12][13] Хүүгэд ба хүгжэдэг дэлхэйн арад зон олоор үбдэбэ.[14] 2011 ондо, 5-һаа багатайшуулда 1,7 миллиард тохёолдолнууд 700 000 үхэлнүүдтэ хүргэбэ.[15] Хүгжэдэг дэлхэйдэ хоёрһоо багатай хүүгэд жэл бүри зургаан удаа дээшэ үбдэнэ.[16] Наһаа хүсэһэн хүнүүдтэ зариманиинь иммунитет бии болоно.[17]

Шэнжэ шанар ба шэнжэ тэмдэгүүд

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Гастроэнтеридэй шэнжэ шанар ба шэнжэ тэмдэгүүд иимэ.[18]

Бактериин ба вирусай этиологитой

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  • Ротавирус гастроэнтерит (хүүгэд): эхин үедэ хүйтэ абалгын шэнжэ тэмдэгтэй, һүүлдэнь 2-3 хоног бөөжэхэ, 3-5 хоног диарей абаха.
  • Норовирус гастроэнтерит (наһаа хүсэһэн зон): 1-3 хоног бөөжэхэ, диарей абаха, хэбэл үбдэхын һүүлээр өөр һайжаруулха.
  • Сальмоноллёз: 6-72 саг инкубациин хугасаанай һүүлдэ бөөжэхэ, диарей абаха, халуурхын дараа һайжаруулха.
  • Vibrio-энтерит хүнэһэнэй хорлолго: бузарааһан уһа ууһаар 2-48 сагай һүүлдэ диарей. Диилэнхидээ эмнэхэгүйгөөр эдэгэхэ.
  • Стафилококк хүнэһэнэй хорлолго: 1-8 сагай инкубациин хугасаа үнгэрһэн һүүлдэ хүнды бөөжэхэ, дотор муудаха, диарей. 1-3 хоног һүүлдэ өөр һайжаруулха.

Халдабарита этиологитой

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  • Гэдэһэнэй хүнэһэнэй хорлолго: 1-3 үдэрэй инкубациин хугасаа үнгэрһэн һүүлдэ уһа мэтээр бааха. Диилэнхидээ халууралтай, 3-7 хоног һүүлэ һайжаруулха.
  • Шигеллёз: 1-7 үдэрэй инкубациин хугасаа үнгэрһэн һүүлдэ шуһатай залхагаар бааха, халуурха, бөөжэхэ, хэбэл үбдэхэ шэнжэтэй.
  • Балнад: халдабари абахын һүүлдэ 1-2 долоо хоногой үнгэрһээр халуурха, хэбэл үбдэхэ, дэлюун ехэдхэхэ, дэмырхэ, делирий.

Экологиин ба генетикын этиологитой

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  • Үрбисэлтэ гэдэһэнэй үбшэн: Кроной үбшэн (үе үе болоод үзэгдэдэг диарей, халууралта), НЯК (дабтадаг шуһатай бааһан, диарей, гэдэһэ үбдэхэ).
  1. 1,0 1,1 (2015) Clinical infectious disease, Second. ISBN 9781107038912. 
  2. Singh, Amandeep (July 2010). «Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update». Pediatric Emergency Medicine Practice 7 (7).
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 (29 October 2013) «Management strategies in the treatment of neonatal and pediatric gastroenteritis.». Infection and Drug Resistance 6: 133–61. doi:10.2147/IDR.S12718. PMID 24194646.
  4. (2014) Ferri's Clinical Advisor 2015: 5 Books in 1. Elsevier Health Sciences. ISBN 9780323084307. 
  5. (2013) The microbial challenge : a public health perspective, 3rd, Burlington, Mass.: Jones & Bartlett Learning. ISBN 9781449673338. 
  6. 6,0 6,1 (2006) Textbook of therapeutics : drug and disease management, 8., Philadelphia, Pa. [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 9780781757348. 
  7. 7,0 7,1 (February 2012) «2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis». The Lancet Infectious Diseases 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330.
  8. (April 2011) «The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights». International Journal of Environmental Research and Public Health 8 (4): 1141–9. doi:10.3390/ijerph8041141. PMID 21695033.
  9. Man SM (December 2011). «The clinical importance of emerging Campylobacter species». Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology 8 (12): 669–85. doi:10.1038/nrgastro.2011.191. PMID 22025030.
  10. Webb, A (April 2005). «Acute gastroenteritis in children.». Australian Family Physician 34 (4): 227–31. PMID 15861741.
  11. (August 2015) «Therapy of acute gastroenteritis: role of antibiotics.». Clinical Microbiology and Infection 21 (8): 744–9. doi:10.1016/j.cmi.2015.03.002. PMID 25769427.
  12. (8 October 2016) «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.». Lancet 388 (10053): 1545–1602. PMID 27733282.
  13. (8 October 2016) «Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.». Lancet 388 (10053): 1459–1544. PMID 27733281.
  14. Webber, Roger (2009). Communicable disease epidemiology and control : a global perspective, 3rd, Wallingford, Oxfordshire: Cabi. ISBN 978-1-84593-504-7. 
  15. Walker, CL (Apr 20, 2013). «Global burden of childhood pneumonia and diarrhoea.». Lancet 381 (9875): 1405–16. doi:10.1016/S0140-6736(13)60222-6. PMID 23582727.
  16. (2010) “Chapter 93”, Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases, 7th, Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 0-443-06839-9. 
  17. (January 2011) «Viral gastroenteritis in adults». Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery 6 (1): 54–63. doi:10.2174/157489111794407877. PMID 21210762.
  18. Archive copy. the original on 2016-03-04 үдэрһөө архивлагдаһан. 2018-01-06 үдэртэ хандаһан.