Нагиб Махфуз

Нагиб Махфуз
نجيب محفوظ
Ажал үйлэ:	зохёолшо
Түрэһэн үдэр:	1911 оной 12 һарын 11(1911-12-11)
Түрэһэн газар:	Каир
Эрхэтэнэй харьяалал:	Египетский хедиват[d]  Египетский султанат[d]  Королевство Египет[d]  Республика Египет[d]  Объединённая Арабская Республика[d]  Египет
Наһа бараһан үдэр:	2006 оной 8 һарын 30(2006-08-30) (94 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Каир
Шагнал:	Нобелиин удха зохёолой шагнал

Нагиб Махфуз (Араб: نجيب محفوظ, 11.12.1911, Каир — 30.08.2006, Каир), Египедэй арабай зохёолшо. Удха зохёолой Нобелиин шагналтан (1988). Буржуа бүлэдэ түрэһэн. Каирай дээдэ һургуулиин удха зохёолой факультедые дүүргэбэ (1934). 1938 ондо «Тэнэг ябадалай шэбээнэн» туужын суглуулбари хэблэжэ гаргаад, хүргэнгэтэ ниигэмдэ баян ба ядуу байдалай эрэд илгаае харуулба. Инаг амараг түүхын романуудые («Заяанай наадан», 1939; «Радобис», 1943; «Фив тэмсээл», 1944) бэшэһэнэй һүүлдэ дахин ниигэмэй сэдэбдэ эрьелдэбэ. Буржуа бүлын задарал тухай «Шэнэ Каир» (1945) реалис романдаа дайн һүүлдэ үеын Египедэй залуушуулай һунгаһан олон замые харуулба. 1919 оной Англида эсэргүү булгааһанай үеһөө 1939‒45 оной Дэлхэйн хоёрдугаар дайн болотор Египедэй ниигэмэй олон дабхаргын панорама «Хан аль-Халили» (1946), «Мидакк зам» (1947), «Эхин ба эсэс» (1949) романуудта зураагдаба. 1956‒57 ондо гараһан XX зуунай эхиндэ Египедэй бүлэ тухай хуушан Каирай квартал нэрэтэй Махфузай трилоги эгээн алдартай: «Бейн ал-Касрейн», «Каср аш-Шоук» (гүрэнэй шагнал, 1957) ба «ас-Суккарийа». Өөрын намтар роман «Толинууд» (1971—1972); «Бурханай дэлхэй» (1963), «Муу алдарта гэр» (1965), «Хара миисгэйн таверна» (1968), «Һарабша доро» (1969) туужын суглуулбаринууд.

Намтар

Каир хотын нэгэн худалдаашанай гэртэ түрөө. Тэрэниие эхэ бариһан Нагиб Паша Махфуз профессорой нэрээр нэрлэгдэбэ. Каирай ехэ һургуулиие түгэсэн, 70 жэл оршом Болбосорол ба соёлой яаманда түрын албанда зүдхэхын хажуугаар зохёол бэшэжэ байгаа. Ниитэ 34 роман, 350 гаран богони үгүүлэлгэ бэшээ. Мүн олон зохёол кино боложо лалын юртэмсэдэ экранизаци гараһан байна.

1959 ондо бэшэһэн «Гебелавиин үхибүүд» (Араб: أولاد حارتنا) зохёолыень «шажаниие баһамжалан доромжолһон» гэһэн шалтгаанаар Египетдэ худалдаалхые хоригложо байба.

«Бейн ал-Касрейн» зэргэ түрэһэн нютаг Каир хотоёо зохёолойнгоо талбари болгон бэшэхэнь үсөөнгүй. Ёһо заншал, уламжалал болон модернизациин хоорондо даажагнуулха хотын юрын эрхэтэн гол баатараа болгон бэшэжэ байһаниинь «Египедэй Бальзак» гэгдэхэ болгобо. Шажанай хүлисэнгүй, зохисто байдалай талаар тайлбарилжа бэшэжэ байба.

Тэрэшэлэн арадшалал зэргээр түрэ засагтаа захяалга һанал хүсэлтээ эльгээжэ, лалын үндэһэрхэг үзэлдэ шүүмжэлэлтэйгээр хандажа байба. 1988 ондо «ниитэ хүн түрэлхитэндэ зохимжотой арабай онсолигые тусхаһан бэшэгэй уралиг юм» гэжэ Египетһээ түрүүшынхиеэ, араб хэлээр бэшэдэг зохёолшодһоо анхалан Нобелиин шагнал хүртэбэ. Мафхузай бүтээлнүүд лалын юртэмсын эсэргүү гэһэн ехэнхи арабай уласуудта худалдаалхые хориглоһон байһаниинь, Нобелиин шагнал абаһанай дараа эдэ хоригые сусалһан байна.

1989 ондо Иранай ударидагша Рухолла Мусави Хомейни «шүдхэрэй (сатанай) шүлэг» романиие бэшэһэн Салман Рушдиие саазаар абаха ялаар алахада, лалын юртэмсэдэ энэниие хүлеэн зүбшөөрхэгүй байхые уряалжа байба.

1994 ондо Каир хотодо гэрэйнгээ дэргэдэ лалын хэт үндэһэрхэг үзэлтэдэй нэгэ болохо «Лалын бүлэглэлэй» гэшүүндэ хүзүүндөө хутагалуулһан болон (һүүлдэнь уг бүлэглэлынь алдаа байһан гэһэн хүлисэл гуйһан) тэрэ үедэ абаһан баруун гарайхинь шарха бэртэл хүндэ байгаа. Энэнһээ хойшо дандаа бэе хамгаалагшаар хамгаалуулха болоо.

1999 ондо Сириин соёлой зүдхэлтэнүүдэй хамтарһан хуралаар «XX-р зуунай шэлдэг араб зохёолшо» боложо байба. Тэрэ Каир хотын эмнэлгын газарта 2006 оной 8 һарын 30-да наһа эсэслэбэ.

Зохёолнууд

• Авляд харатина, Каир, 1959;
• ат-Тарик, Каир, 1964;
• аш-Шаххаз, Каир, 1965;

Ном зохёол

• Рощин Ю. Е., Трилогия египетского писателя Нагиба Махфуза «Байн ал-Касрайн» как произведение критического реализма, М., 1967;
• Надь О. Г., Проблема героя в романах Нагиба Махфуза, М., 1969;
• Ташмухамедова Г. А., Ранние социально-бытовые романы Нагиба Махфуза, Таш., 1970;
• Шукри Гали, Дирасат фи адаб Нагиб Махфуз, Каир, 1964.