Пётр Чайковский
| Пётр Ильич Чайковский | |
 | |
| Ажал үйлэ: | |
|---|---|
| Түрэһэн үдэр: | |
| Түрэһэн газар: | |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: |
25 10 һарын (6 11 һарын) 1893 оной[8][1][2][3][4][5][6][7] (53 наһатай) |
| Наһа бараһан газар: | |
| Ажал хэһэн саг: | |
| Гарай үзэг: |
|
Пётр Ильич Чайковский ( 1840 он оной 4 һарын 25 [Хуушан стиль 5 һарын 7] — 1893 он оной 11 һарын 6 [Хуушан стиль 10 һарын 25]) романтик шэглэлэй Оросой хүгжэмэй зохёолшо.
Чайковский болбол 1840 ондо Воткинскын заводой эрхилэгшын гэр бүлэдэ түрэһэн ба арба наһатай хүбүүн байхадаа, хуулиин хэрэгээр түшэмэлые бэлэдхэдэг Петербургын һургуулида һуралсаһан байна. Чайковский хадаа 1859 ондо һургуулиие дүүргэжэ, дүрбэн жэлэй турша соо түшэмэлээр хүдэлмэрилһэн юм. Тэрэниие үшөө багаһаань хойшо хүгжэмдэ һургадаг байгаа. Тэрэ хүгжэмдэ һонирхолтой тула Петербургын хүгжэмэй дээдэ һургуулида һуралсажа 1866 онһоо Москвада багшалха болоһон. Петербургын хүгжэмэй дээдэ һургуулида оролго ба хүгжэмэй зохёолой онолые (дээдэ һургуулиин үндэhэлэгшэ, гайхамшаг хүгжэмэй зохёолшо ба абьяастай пианист Антон Григорьевич Рубинштейнэй хүтэлбэри доро) ёhотоор шудалалга хадаа Чайковскийн бүтээлшын замайнь эхин байгаа. Петербургын хүгжэмэй дээдэ һургуулиие 1865 ондо дүүргэһэнэйнгээ һүүлээр, Чайковский болбол шэнээр нээгдэһэн Москвагай хүгжэмэй дээдэ һургуулида хүгжэмэй теориин багшаар уригдаһан байгаа. Тэрээнһээ хойшо 11-12 жэлэй турша соо тэрээнэй ажабайдал Москватай холбогдобо. Эндэ, Чайковский болбол өөрынгөө хүгжэм зохёолшын бэлигэй хүгжэлтэдэ тон таарамжатай оршон байдал олоһон юм. Москвада байха үедөө, Чайковский болбол 4 дуури ба балет, 3 симфони, 4 симфоническэ поэмэ, 3 квартет, фортепианада ба хиилдэ зорюулһан 2 эрхим концертнүүдые ба бусад олон зохёолнуудые бэшэһэн байгаа. Москвада һүүлэйгээ жэлдэ байхадаа, Чайковский болбол өөрынгөө гайхамшаг зохёолнууд — «Евгений Онегин» гэжэ дуури ба 4-дэхи симфони дээрээ хүдэлмэрилһэн байна.
Москваһаа гаража ошоходоо, Чайковский болбол хэдэн олон жэлэй турша соо нэгэ тусхай газарта ажаһуугаагүй, харин зарим нэгэн зохёолнуудаа дүүргэхэдээ ниислэлдэ ерэдэг һэн. Урдын Киевэй можын Камянкада өөрынгөө инаг эгэшэ Александра Ильинична Давыдовагайда ходо ерэдэг ба ехэнхи сагаа хилын саана үнгэргэһэн байна. 1880-аад онуудай үедэ Чайковскийн зохёол хадаа хүсэд дээдэ хэмжээдэ гараһанай тэмдэг олоо. Хүгжэмэй зохёолшо хадаа симфониин хүгжэмые, «Орлеанай хүүхэн», «Мазепа», «Эльбэшэ эхэнэр» гэжэ дууринуудые, дуу дуулалгын, мүн инструментээр наададаг камерта зохёолнуудые бэшэжэ үргэлжэлһөөр байгаа. Чайковскийн бүтээл болбол Оростошье ба хилыншье саана улам улам бүри мэдэрэгдэн дэлгэржэ эхилээ һэн. Хүгжэмэй зохёолшо болбол өөрынгөө зохёолнуудай тайлбарилагша дирижёр болон концерт үгэхэ эхилһэн ба өөрынгөө зохёолнуудые Оростошье, Баруун Европодошье дэлгэрүүлэн суурхуулһан байна.
1880-аад онуудай һүүлдэ ба 1890-ээд онуудай эхиндэ, Чайковский хадаа өөрынгөө зохёолгын тон дээдэ бадаралтада хүрөө һэн. Эдэ жэлнүүдтэ, өөрынгөө найруулгаар бүри эмгэнэлтэ зохёолнуудые: «Манфред» гэжэ симфониие, 5 ба 6-дахи симфонинуудые, «Елбэрэй хатан» дуурие зохёогоо бэлэй. Тэрэ үедэ, Чайковский болбол Москва шадар, эгээн түрүүн Клин хотын оршон шадар ба һүүлдэнь тон хотот дээрэнь байралһан юм. Эндэ Чайковский хадаа 6-дахи «Патетическэ» симфониие бэшэһэн байна. 6-дахи симфони хадаа эгээн түрүүн 1893 оной 10 һарада Чайковскийн өөрынь хүтэлбэри доро Петербургда наадагдаһан байгаа. Энэ концертын һүүлээр, юһэн хоног үнгэрөөд байхадань, үхэл болбол 53 наһатай хүгжэмэй зохёолшые абааша һэн.
Чайковский хадаа «Могучая кучка» (Хүсэ шадалтай обоо) нэрэтэй патриот хүгжэм зохёогшодой тоодо ородоггүйшье һаа, уянгата, бодомжолхо, хүгжэмэй хубааряар элирхэйлэгдэһэн уянгата аялгатай, гармонитой ород маягай хүгжэм ехээр зохёоһон юм. Чайковский — ородой үндэһэтэнэй хүгжэмэй зохёолшо мүн. Тэрэнэй бүхы ажалябуулга, сюжет, сэдэбүүд, зурагууд, хүгжэмэй хэлэн хадаа үндэһэтэнэй онсо өөрэ зүйлнүүдээр дүүрэнхэй байдаг. Ородой ба украин дуунуудта Чайковский ехэ һонирходог байһан ба тэрэниие дууриин, симфониин ба камерта зохёолнууд соогоо хэрэглэдэг байгаа.
Пётр Чайковскийн үндэһэн зохёолнууд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- Дуури
- Воевода (1868), Ундина (1869), Опричник (1872), Евгений Онегин (1878), Орлеанай хүүхэн (1879), Мазепа (1883), Черевички (1885), Эльбэшэ эхэнэр (1887), Елбэрэй хатан (1890), Иоланта (1891)
- Балет
- Хун шубуутай нуур (1877)
- Унтажа байһан сэбэр һайхан (1889)
- Щелкунчик гү, али Сүмөөхэй (1892)
- Симфони
- Симфони № 1 «Үбэлэй зүүдэн» op. 13 (1866)
- Симфони № 2 op.17 (1872)
- Симфони № 3 op. 29 (1875)
- Симфони № 4 op. 36 (1878)
- «Манфред» — симфони (1885)
- Симфони № 5 (1888)
- Симфони «Амидрал» (дууһаагүй) (1892—1893).
- Симфони ми-бемоль мажор (1892—1893).
- Симфони № 6 «Патетическэ» op. 74 (1893)
- Сюитэ
- Сюитэ № 1 op. 43 (1879)
- Сюитэ № 2 op. 53 (1883)
- Сюитэ № 3 op. 55 (1884)
- Сюитэ № 4 Моцартиана op. 61 (1887)
- Щелкунчик, op. 71a (1892)
- Оркестрын бүтээлнүүд
- Торжественная увертюра на Датский гимн op. 15 (1866)
- «Буря» op. 18 (1873)
- Славянский марш (1876) op. 31
- «Франческа да Римини» — симфоническая фантазия (1876) op. 32
- Итальянское каприччио op. 45 (1880)
- Серенада для струнного оркестра op. 48 (1880)
- «1812 год» — торжественная увертюра (1880) op. 49
- «Гамлет», увертюра-фантазия, ор. 67, 1888
- «Гроза», увертюра к драме op. 76 (1864)
- «Фатум» — симфоническая фантазия op. 77 (1868)
- «Воевода» симфоническая баллада op. 78 (1891)
- «Ромео и Джульетта» — увертюра-фантазия (1869, 1870, 1880)
- Марш Добровольного флота (1878)
- Марш Юрьевского полка (1893)
 | |
| Piano Concerto No.1 in B-flat minor Op.23 – I. Allegro | |
| Туһа | |
| |
| Valse in F-sharp minor | |
| Туһа | |
Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Энэ хуудаһан Пётр Чайковский гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
- ↑ 1,0 1,1 Брянцева В. Н. Чайковский Петр Ильич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1978. — Т. 29 : Чаган — Экс-ле-Бен. — С. 12–13.
- ↑ 2,0 2,1 Poznansky A. Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 SNAC — 2010.
- ↑ 4,0 4,1 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 5,0 5,1 International Music Score Library Project — 2006.
- ↑ 6,0 6,1 Itaú Cultural (unspecified title) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ↑ 7,0 7,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
- ↑ Н. Соловьев Чайковский, Петр Ильич // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 373–375.