Хамнигад хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Инфобокс үндэһэтэн
|group=Хамнигад
|image=[[File:Evenk family in the early 1900s.jpg|200px]]
|image_caption = XX зунай эхиндэ эвенк бүлэ
|poptime   =  77 000 шахуу хүн
|region1   = 
{{flagicon|RUS}} [[ОХУ]]: 37 131 <ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls Перепись-2010]</ref>                                                                                                                   
|region2   = {{flagicon|PRC}} [[Хитад улас|Хитад]]: 39 534<ref>2010 оной тоосоо, тэрэнһээ дунда 8659 оротон.</ref>
|region3   = {{flag|Монгол}}: 1000 (1992)<ref name="ethnologue">{{Ethnologue|evn|Evenki}}</ref>
|rels=[[бөө мүргэл]], [[үнэн алдарта шажан]], [[Буддын шажан]]<ref>[http://asiaharvest.org/pages/profiles/china/chinaPeoples/E/EwenkiSolon.pdf Ewenki, Solon — Asia Harvest]</ref><ref>[http://asiaharvest.org/pages/profiles/china/chinaPeoples/E/EwenkiTungus.pdf Ewenki, Tungus — Asia Harvest]</ref><ref>Шубин А. Ц. Краткий очерк этнической истории эвенков Забайкалья (XVIII—XX век). Улан-Удэ: Бурят. кн. изд-во, 1973. С. 64, 65</ref>
|langs=[[Хамниган хэлэн|хамниган]], [[Монгол хэлэн|монгол]], [[Яхад хэлэн|яхад]], [[Буряад хэлэн|буряад]], [[Ород хэлэн|ород]], [[Хитад хэлэн|хитад]]
|related= [[манжа]], [[нанайшууд]], [[оротон]], [[эвенүүд]], [[сибо]], [[үдэгэйшүүд]]
}}
'''Хамнигад''' (өөрын нэрэ — ''эвэнкил''<ref>{{книга|заглавие=Этнографический сборник|ссылка=https://books.google.ru/books?id=PqsiAAAAMAAJ&q=Эвэнкил&dq=Эвэнкил&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwj8iLHWmsjUAhUJDZoKHWCgDV4Q6AEIZTAJ|место=Улаан-Үдэ|издательство=Буряадай номой хэблэл|год=1961|том=2|страницы=29}}</ref>; ''тунгусы'', {{lang-sah|тоҥ уус}}; {{lang-zho|鄂温克族}} — ''èwēnkè zú''; {{lang-mn|хамниган}}) – хойто зүгэй, Сибириин болон Алас Дурнын үсөөн тоото уугуул үндэһэ яһатан мүн. Хамнигад Оросто, Хитадта ба Монголдо ажаһуудаг.

Хамниган арадай хуушан нэрэнь «тунгус». Эвенк гэһэн тусхай нэрын баталагдатар (ХХ зуун жэлэй гушаад онууд), «тунгус» гэһэн нэрэ томьёо Орос гүрэнэй, мүн Европын зохёолдо маша дэлгэрэнги байһан. Хамнигадтай хүршэ арадуудтаяа нягта харилсаа холбоотой байлга тэдээнтэй адли бололгодо нүлөөлөө. Илангаяа [[ородууд]]тай, [[буряадууд]]тай, халха-[[монголшууд]]тай хажуугаар ажамидарһан хамнигадай дунда иимэ жэшээнүүд олон. Энэ үйлэ ябаса олон шалтагаантай: буряадуудай тэдээндэ орходоо диилэнхи байлга, [[Оросой эзэнтэ гүрэн|Орос эзэнтэ гүрэнэй]] мүлжэгшэ муухай алба татабариин бодолго, яһатан хоорондын гэрлэлгэнүүд, ажахын хушала янза болохо мал ажал эрхилэлгын хүгжэлтэ гэхэ мэтэ. Жэшээлбэл, моритон тунгусууд (мал ажалтан, «мурчен» гэжэ өөһэдыгөө нэрлэдэг) зүүн зүгтэ [[Байгал нуур|Байгалай]] баруун эрьеһээ [[Амар мүрэн]]эй эхин хүрэтэр, хойто зүгтэ [[Баргажан мүрэн|Баргажанай голһоо]] [[Кучидай нуур]]нууд хүрэтэр, урда зүгтэ [[Эргэнэ гол|Эргэнэ]], мүнөөнэй Монгол Уласай таланууд хүрэтэр ажаһуудаг һэн. Алба татабари түлэхэ талаар тэдэ хэдэн томо бүлэгүүдтэ хубаарадаг байгаа: баргажанай, [[Нэршүү|нэршүүгэй]], урулын, юрөөгэй, армагай, [[Сэлэнгэ мүрэн|сэлэнгын]] гэхэ мэтэ<ref name="Афанасьева">Афанасьева Е. Ф. [http://www.altargana.info/wp-content/uploads/2015/10/Buriad-sudlal-4-ex.pdf «Росиин эвенкнүүд»] — «Буриад судлал эрдэм шинжилгээний сэтгүүл», № 4, 2014 он, 80-82 хуудаһан</ref>.

2010 оной хүн зоной тоосоогой баримтануудай ёһоор, [[Оросой холбоото улас]]та 38396 хамниган зон ажаһуудаг. Хамнигад үсөөншье һаа, оршожо таархаһан нютаг дэбисхэрэйнгээ хэмжээгээр Сибириин ондоо үндэһэ яһатанһаа булюу байдаг. Хамнигад Оросой холбоото уласай 11 нютаг можодо (хизаарнуудта, уласуудта, можонуудта) ажаһуудаг, үндэһэн ажаһуугшадай эрхэ зэргэтэй юм<ref name="Афанасьева">Афанасьева Е. Ф. [http://www.altargana.info/wp-content/uploads/2015/10/Buriad-sudlal-4-ex.pdf «Росиин эвенкнүүд»] — «Буриад судлал эрдэм шинжилгээний сэтгүүл», № 4, 2014 он, 80-82 хуудаһан</ref>. Хитадай зүүн хойто зүгтэ Хинганай шэлэ шадар ([[Үбэр Монгол]]до ба [[Хара-Мүрэн можо]]до), Монголдо ажаһуудаг. 

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}

[[Категори:Оросой арадууд]]
[[Категори:Хитадай арадууд]]
[[Категори:Монголой арадууд]]