Шадаев Аполлон Иннокентьевич

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ

Аполлон Иннокентьевич Шадаев (1902—1969, Буряад Улас) Эрхүүгэй можын Боохоной аймагай Үбэсэ нютагта түрэһэн юм. 1916 ондо Үбэсын хоёр класстай училищи дүүргээ һэн. Саашаа һураха арга боломжогүй байһанаа, шэнэ совет засагай үедэ һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ аргатай болоһон байна.

1924 ондо Улаан-Үдэдэ һая нээгдэһэн Буряадай багшанарай техникумдэ орожо, тэрэнээ 1928 ондо дүүргээд, Захааминай аймагта гурбан жэл соо багшалаад, һөөргөө Дээдэ-Үдэеэ бусажа, Буряадай искусствын техникумдэ багшаар, Уран зохёолшодой холбооной правлениин харюусалгата секретаряар хүдэлөө һэн.

Аполлон Шадаев буряад литературын эхин хүгжэлтэдэ драматургиин талаар нилээд үүргэ дүүргэһэн юм. Бүри техникумдэ һуража байхадаа, «Золгүй хүүхэн», «Хаанай хашалан» (1925), «Зүблэлтэ засаг» (1927) гэжэ зүжэгүүдые бэшээ һэн. Хожомынь «Шэнэ зам» (1932), «Хаалтанууд» (1933), «Лимбэ» (1935), «Мэргэн» (1937), «Колхозно зүжэгүүдэй суглуулбари» (1939), «Баяр» (1940) зүжэгүүдые, «Онтохонууд» (1946), «Хабарай баяр» (1947), «Буряад — Монгол онтохонууд» (1950), «Нарата хабар» (1951), «Эдир ангуушад» (1954), «Шэдитэ шулуун» (1958), «Бар тайга соо» (1959), 1959 ондо М. Степановай оршуулгаар ород хэлэн дээрэ «Мэргэн годли» гэжэ зохёолнуудые хэблэн гаргаа.

1961 ондо А. Шадаевай «Жаргалта үдэр» гэжэ шэлэгдэмэл зохёолнуудайнь нэгэ боти хэблэгдэһэн байна. Аполлон Шадаев зүжэгүүдһээ гадна, рассказуудые, очеркнуудые бэшэдэг, арадай үльгэр, онтохонуудые ехэ олоор суглуулжа, тэдэнээ шадамар бэрхээр найруулдаг байһан юм.

Һүүлшын жэлнүүдтэ «Гургалдайн гурбан сэсэн» (1965), «Алтан үндэгэн» (1967) гэһэн онтохо, домогуудай номуудые хэблүүлээ, «Байгал» сэтгүүлдэ буряад жороо үгэнүүдые гаргуулһан, «Шуран Даша» гэжэ зүжэг бэшэһэн байна.