Эрхүү хото

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Эрхүү хото
—  хотын тойрог  —
Skyline of Эрхүү хото

Һүлдэ туг

Һүлдэ тэмдэг
Улас орон Орос ОХУ
Можо нютаг Эрхүүгэй можо
Хотын тойрог Эрхүү
4 хороо Дүрбэн хороотой
Газар нютаг 432 км²
Газарай байса д.н.д. 440 м
Хүн зон 2015 ондо Increase 620 099 хүн
Нягтарал 1435,41 хүн/км²
Нютагай олон Эрхүүгэйхид
Дарга Дмитрий Викторович Бердников
Телефоной_код +7 3952
Сахим газар admirk.ru (ородоор)

Эрхүү (Орос: Иркутск), Оросой холбоото уласай Эрхүүгэй можын засагай захиргаанай түб, Сибириин шухала томо хотонуудай нэгэн. Эрхүү голой Ангар мүрэн руу шудхажа ородог адагта һууна.

Газар зүй[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Эрхүү хото Орос уласай ниислэл Москва хотоһоо 5185 км, Байгал нуурһаа баруун хойшо 72 км зайда, Енисей мүрэндэ шудхажа ородог Ангар мүрэнэй эрьедэ оршдог. Эрхүүгэй Уһан сахилгаанай станциин хэһэгтэ мүрэн 580 м үргэн болодог. Хотын нэрын анхадагша удха болоһон Эрхүү гол хотын баруун урдаһаа ерэжэ Ангарта шудхадаг. Ангар хотые зүүн эрье, баруун эрье гэжэ хоёр хубаана.

Эрхүү зундаа халуун, үбэлдөө хүйтэн. 7 һарада дундажаар +18 °C, ехэдээ +37.2 °C, 1 һарада дундажаар −18 °C, туйлдаа −49.7 °C хүрэнэ.

Түүхэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

1652 ондо Иван Похабов хэжэ нэрэтэй хасаг, хасагуудай үбэлжөөнэй модон гэр (Эрхүү голой Ангар гол руу ородог адагта) болбосоруулаад бариһан байна. 1661 ондо Яков Похабов хажуудань модон хэрэм бариба. Энэ хэрэм алта наймаалха, мүн зэрлиг амитадай зөөлэн арһа буряад арадһаа абаха гэжэ хэрэглэн табигдаһан байна. Нэгэ хэды жэл болоод энэ модон хэрэм 1686 онһоо «хото» гэжэ нэрэллэдэг болобо. Түрүүшын Москва хүртэр харгы, Сибириин харгы гэжэ нэрэлһэн, 1760 ондо баригбада. Бараан ехынхиинь Хяагтаар гарадаг Ехэ Сайн замаар Хитад Уласһаа Ород руу оруулладаг байна. Энэл сагта Эрхүү хото, худалдаа наймаанай түб хото болоод, өөдөө гараба. Эрхүүгэй худалдаа наймаанай бараа алтанһаа, үнтэй шулуунһаа, зөөлэн арһанһаа, модонһоо, сайһаа, торгонһоо болон бусад юмэнүүдһэй бүридэбэ.

19-дэхиин зуун жэлэй эхиндэ Эрхүү хото баруун тэһээ декабрист-эльгээһэншүүдэй газар болоод байгаа. Сэрэгшэдэй нойод, уран зохёолшод, уран зурагшад, бусад Ород Эзэлһэн Уласай нойод-дарганууд Эрхүү руу Николай I Хаанаар эльгээдэһэн байна. Тэдээнһэй боложо, Эрхүү хото эрдэм ухаанай, хүүнэй хамтын ажаһууриин түб болобо. Мүнөөшье болотор эдээнһээ (декабристнуудһаа) үлэһэн соёлой түүхэ Эрхүү баряад байна. Тэрэ сагта баригдаһан баян, уран, гоё модон гэрнүүд мүнөө болотор Эрхүүгэй түб соо байдаг.

Хүн зон[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

1856—2013 оной Эрхүү хотын ажаһуугшадай тоо[1][2]
Он 1856 1897 1931 1967 2000 2013
Хүнэй тоо 24 100 51 000 113 200 420 000 593 700 606 137

Эрхүү хотодо 2013 ондо 620 мянган хүн ажа һуужа байна. 2010 оной тоололгоһоо үндэһэлбэл 91.8 процентынь ородууд, 2.3 процент буряадууд, 1,1 % украиншууд, 0,8 % татарнууд.[3]

Зүүлтэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Холбооһон[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]