Америкын эрхэтэнэй дайн

Америкын эрхэтэнэй дайн
Зүүн дээдэ: Роузкранс Теннессиин Стоунз голой байлдаанай үедэ; баруун дээдэ: Геттисбургта олзологдоһон Холбооной уласай сэрэгүүд; дооро: Арканзасай Форт Хиндмэнэй байлдаан
Жэл он 1861 оной 4-р һарын 12 - 1865 оной 4-р һарын 9 (һүүлшын байлдаан 1865 оной 5-р һарын 13-нда дүүргэһэн) Байралал Голдуу АНУ-ай урда хэһэгээр Үрэ дагабари Нэгэдэһэн Уласай илалта; Һэргээн босхолто; АНУ-да богоолшолго усадхаһан
Байлдагша таланууд
Нэгэдэһэн Улас	Америкын Холбооной Улас
Ударидагшад
Авраам Линкольн † Улисс Грант Уильям Шерман Уинфилд Скотт Джордж Макклелан Генри Халлек	Джефферсон Дэвис Роберт Ли Пьер Борегар Джозеф Джонстон Томас Джексон †
Сэрэгэй хүсэн
2,200,000	1,064,000
Хохирол
110,000 хүн байлдаанда ами үригдэһэн ниитэ 360,000 хүн ами үригдэһэн 275,200 хүн шархадаһан	93,000 хүн байлдаанда ами үригдэһэн ниитэ 260,000 хүн ами үригдэһэн 137,000+ хүн шархадаһан

Америкын эрхэтэнэй дайн (1861–1865), мүн эргэнэй дайн Америкын Нэгэдэһэн Уласта гараһан эрхэтэнэй дайн юм. Үмэнын богоолшолгые усадхаагүй 11 можо улас АНУ-һаа һалан тусгаарлажа Америкын Холбооной Улас байгуулһанаа зарлаба. Тэдэ Джефферсон Дэвисээр ударидуулан АНУ-ай холбооной засагай газарда эсэргүү ("Нэгэдэһэн Улас") тулалдаһан болоод холбооной засагай газарые бүхы сүлөөтэ можо уласууд болон хилын богоолшолго бүхы табан можо улас дэмжэжэ байба.

Түүхэ

1860 оной АНУ-ай Юрэнхылэгшын һунгуулида Авраам Линкольноор ударидуулһан Бүгэдэ Найрамдаха Нам богоолшолгые одоо байгаа можо уласуудһаа сааша дэлгэрүүлхэдэ эсэргүү һунгуулиин кампанитай ажалаа үрнүүлһэн. Энэ һунгуулида Бүгэдэ Найрамдаха Нам илаһанай дараа Линкольниие 1861 оной 3-р һарын 4-ндэ албаа хүлеэжэ абахаһаа үмэнэ Үмэнын 7 можо улас Нэгэдэһэн Уласһаа һалаһанаа тунхаглаба. Засагай эрхээ үгэжэ, абалсажа байгаа таланууд хоюулаа энэ һалан тусгаарлалтые Нэгдэһэн Уласта эсэргүү босоһон хэрэг гэжэ үзэбэ.

1861 оной 4-р һарын 12-нд Холбооной сэрэгэй хүсэн Үмэнэ Каролинын Форт Самтер дахи АНУ-ай сэрэгэй бааза руу добтолһоноор дайн эхилбэ. Энэнэй харюуда Линкольн можо улас бүриһөө һайн дурын арми бүридүүлхые уряалаа. Энэ уряалгын харинууд Үмэнын богоолшолго бүхы дүрбэн можо улас һалан тусгаарлаһанаа мэдэгдэбэ. Дайнай эхин үедэ Нэгэдэһэн уласай хүсэн хилын можо уласуудые хиналтадаа абажа, Нэгэдэһэн уласай хориглолтые байгуулха үедэ хоёр тала армяа бүридүүлбэ. 1862 оной 9-р һарада Линкольн богоолшолгоһоо сүлөөлхэ тунхаг гаргаһанаар Урдада богоолшолгые усадхахые дайнай зорилго болгоһон болоод Британишуудые оролсохоһоо түдгэлзэхэдэ хүргэһэн. Холбооной хүсэнэй командовалагша Роберт Ли зүүн зүгтэ байлдаанда илажа байһан болобошье 1863 ондо тэрэнэй хойто зүгтэ хэһэн дабшалта Геттисбургта нисаагдажа, баруун зүгтэ Нэгэдэһэн уласай хүсэн Виксбургын байлдаанаар Миссисипи мүрэниие эзэлэн абажа, Холбооной хүсэниие хоёр хэһэгтэ таһадаба. Удаан хугасаанай турша Нэгэдэһэн улас хүн хүсэн, материал хэрэгсэлээр үлүү хангагдажа байһанай ашаар 1864 ондо Улисс Грант Литэй хүсэнииень бараха байлдаан хэжэ байха үедэ, Нэгэдэһэн уласай генерал Уильям Шерман Джорджи можо уласай Атланта хотые эзэлжэ, далай хүрэтэр давшаба. 1865 оной 4-р һарын 9-нд Ли Аппоматтокс шүүхын байрада Грантда буужа үгэһэнөөр Холбооной хүсэнэй эсэргүүсэл нуран унаба.

Америкын эрхэтэнэй дайн АНУ-ай түүхэдэ хамагай ехэ шуһа урасгаһан дайн болоһон болоод ниитэ 620,000 сэрэг амяа алдажа, тодорхойгүй тооной энгын эрхэтэд алагдаһан юм. Дайнай үрэ дүндэ АНУ-да богоолшолгые усадхажа, Нэгэдэһэн уласые һэргээн байгуулжа, холбооной засагай газарай үүргые бэхэжүүлһэн. Америкын эрхэтэнэй дайнай ниигэм, улас түрэ, эдэй засаг, арһа үнгын асуудал АНУ-ай һэргээн босхолтын үеэ хэлбэрижүүлһэн болоод XXI зуундашье нүлөөлэлөө үзүүлһээр байна.

Мүн үзэхэ

• Россиин эрхэтэнэй дайн

Зүүлтэ

Тойм Beringer, Richard E., Archer Jones, and Herman Hattaway, Why the South Lost the Civil War (1986) influential analysis of factors; The Elements of Confederate Defeat: Nationalism, War Aims, and Religion (1988), abridged version Catton, Bruce, The Civil War, American Heritage, 1960, ISBN 0-8281-0305-4, illustrated narrative Davis, William C. The Imperiled Union, 1861–1865 3v (1983) Donald, David et al. The Civil War and Reconstruction (latest edition 2001); 700 page survey Eicher, David J., The Longest Night: A Military History of the Civil War, (2001), ISBN 0-684-84944-5. Fellman, Michael et al. This Terrible War: The Civil War and its Aftermath (2nd ed. 2007), 544 page survey Foote, Shelby. The Civil War: A Narrative (3 volumes), (1974), ISBN 0-394-74913-8. Highly detailed military narrative covering all fronts McPherson, James M. Battle Cry of Freedom: The Civil War Era (1988), 900 page survey of all aspects of the war; Pulitzer prize James M. McPherson. Ordeal By Fire: The Civil War and Reconstruction (2nd ed 1992), textbook Nevins, Allan. Ordeal of the Union, an 8-volume set (1947–1971). the most detailed political, economic and military narrative; by Pulitzer Prize winner 1. Fruits of Manifest Destiny, 1847–1852; 2. A House Dividing, 1852–1857; 3. Douglas, Buchanan, and Party Chaos, 1857–1859; 4. Prologue to Civil War, 1859–1861; 5. The Improvised War, 1861–1862; 6. War Becomes Revolution, 1862–1863; 7. The Organized War, 1863–1864; 8. The Organized War to Victory, 1864–1865 Rhodes, James Ford. History of the Civil War, 1861–1865 (1918), Pulitzer Prize; a short version of his 5-volume history Ward, Geoffrey C. The Civil War (1990), based on PBS series by Ken Burns; visual emphasis Weigley, Russell Frank. A Great Civil War: A Military and Political History, 1861–1865 (2004); primarily military Лавлах ном Blair, Jayne E. The Essential Civil War: A Handbook to the Battles, Armies, Navies And Commanders (2006) Carter, Alice E. and Richard Jensen. The Civil War on the Web: A Guide to the Very Best Sites- 2nd ed. (2003) Current, Richard N., et al. eds. Encyclopedia of the Confederacy (1993) (4 Volume set; also 1 vol abridged version) (ISBN 0-13-275991-8) Faust, Patricia L. (ed.) Historical Times Illustrated Encyclopedia of the Civil War (1986) (ISBN 0-06-181261-7) 2000 short entries Esposito, Vincent J., West Point Atlas of American Wars online edition 1995 Heidler, David Stephen, ed. Encyclopedia of the American Civil War: A Political, Social, and Military History (2002), 1600 entries in 2700 pages in 5 vol or 1-vol editions Resch, John P. et al., Americans at War: Society, Culture and the Homefront vol 2: 1816–1900 (2005) Tulloch, Hugh. The Debate on the American Civil War Era (1999), historiography Wagner, Margaret E. Gary W. Gallagher, and Paul Finkelman, eds. The Library of Congress Civil War Desk Reference (2002) Woodworth, Steven E. ed. American Civil War: A Handbook of Literature and Research (1996) (ISBN 0-313-29019-9), 750 pages of historiography and bibliography online edition

Намтрууд American National Biography 24 vol (1999), essays by scholars on all major figures; online and hardcover editions at many libraries McHenry, Robert ed. Webster's American Military Biographies (1978) Warner, Ezra J., Generals in Blue: Lives of the Union Commanders, (1964), ISBN 0-8071-0822-7 Warner, Ezra J., Generals in Gray: Lives of the Confederate Commanders, (1959), ISBN 0-8071-0823-5 Цэргүүд Berlin, Ira, et al, eds. Freedom's Soldiers: The Black Military Experience in the Civil War (1998) Hess, Earl J. The Union Soldier in Battle: Enduring the Ordeal of Combat (1997) McPherson, James. For Cause and Comrades: Why Men Fought in the Civil War (1998) Wiley, Bell Irvin. The Life of Johnny Reb: The Common Soldier of the Confederacy (1962) (ISBN 0-8071-0475-2) Wiley, Bell Irvin. Life of Billy Yank: The Common Soldier of the Union (1952) (ISBN 0-8071-0476-0) Анхдагч эх сурвалж Commager, Henry Steele (ed.). The Blue and the Gray. The Story of the Civil War as Told by Participants. (1950), excerpts from primary sources Hesseltine, William B. ed.; The Tragic Conflict: The Civil War and Reconstruction (1962), excerpts from primary sources

Гадаада холбооһон

• Ohio in the Civil War Archive: Collaborative research archive Архивировалһан 4 арбан нэгэ һара 2008 оной.
• Declarations of Causes of Secession
• Alexander Stephens' Cornerstone Speech
• Lincoln's Call for Troops
• The Civil War Home Page
• Civil War photos at the National Archives
• Civil War in Virginia Архивировалһан 15 нэгэ һара 2009 оной.
• Online texts of Civil War books Архивировалһан 10 зургаа һара 2007 оной. at the National Park Service
• University of Tennessee: U.S. Civil War Generals
• The Civil War, a PBS documentary by Ken Burns
• Individual state's contributions to the Civil War: California, Florida, Illinois #1, Illinois #2, Ohio, Pennsylvania
• Civil War Memorials in & around D.C. (with photos)
• WWW-VL: History: USA Civil War 1855-1865
• Civil War Preservation Trust
• Description and Pictures of Civil War Battlefields Архивировалһан 26 арба һара 2020 оной. Over 2,100 pictures from Civil War sites
• Civil War Era Digital Collection at Gettysburg College This collection contains digital images of political cartoons, personal papers, pamphlets, maps, paintings and photographs from the Civil War Era held in Special Collections at Gettysburg College.
• ”Fort Morgan and the Battle of Mobile Bay”, a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan
• ”Battle of Prairie Grove: Civilian Recollections of the Civil War”, a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan
• “Andersonville: Prisoner of War Camp”, a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan
• TOCWOC Civil War Blog A group Civil War blog consisting of informed amateurs.
• Civil War Books and Authors Blog A Civil War blog focusing mainly on book reviews.
• Civil War Bookshelf American Civil War historiography and publishing blogged daily by Dimitri Rotov.
• American Civil War in Alabama, Encyclopedia of Alabama Архивировалһан 27 арба һара 2010 оной.
• U.S. Civil War Era Uniforms and Accouterments