Тайбэй хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Нютаг
|нэрэ                    = Тайбэй хото<br />{{mongolUnicode|ᠲᠠᠢᠪᠡᠢ<br />ᠬᠣᠲᠠ|v}}
|албан_нэрэ                    =
|type       = хото
|анхаарха_нэрэ           = {{lang-zho|臺北}}
|image_flag             = Flag_of_Taipei_City.svg
|flag_size              = 130px
|image_seal             = Emblem_of_Taipei_City.svg
|seal_size              = 80px
|image_skyline          = 1 taipei sunrise panorama dxr edit 141215 1.jpg
|imagesize              = 280px
|image_caption          = Үглөөнэй Тайбэй
|image_map              = Taiwan ROC political division map Taipei City.svg
|map_caption            = Тайваньтахи Тайбэй
|mapsize             =
|улас_эсбэл                 = Улас орон
|али_улас_эсбэл             = {{flagcountry|Taiwan}}
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нэгэжэ    =  
|нэгэдүгээр_зэрэгэй_нютаг   =
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нэгэжэ   = 
|хоёрдугаар_зэрэгэй_нютаг  = 
|гурбадугаар_зэрэгэй_нэгэжэ  =
|гурбадугаар_зэрэгэй_нютаг =
|нютагай_түбые_юу_гэхэ     = 
|нютагай_түб               = 
|газар_нютаг            = 271,8 км²
|газарай_байса            = 
|хүн_ама                 = 2 704 810 хүн (2015)
|хүн_ама_бөөгэнэрэл       = 
|цагийн_бүс             = 
|utc_offset             = +8
|нягтрал            = 9 951 хүн/км²
|цугаараа               = 
|utc_offset             = 
|website                = [http://english.taipei.gov.tw/ english.taipei.gov.tw] (англи)
|тэмдэглэл              = 
}}
'''Тайбэй''' ([[Хитад хэлэн|хит.]]<span> </span>[[Хитад үзэг|улам.]]<span> </span>臺北<span>,</span> хил.<span> </span>台北<span>, </span>пиньинь<span>: </span>''Táiběi'', урда минь<span> </span>''Tâi-pak-chhī'') — [[Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Улас]]ай ниислэл (БН Хитад уласай засагай «коммунис буһалгаанай саг зуурын Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Уласай засагай газарай байрлалга» гэнэ). [[Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Арад Улас]]ай үзэл һанааниие дахабал, Тайвань можын засаг захиргаанай түб юм.

2003 ондо Тайбэйдэ эгээн үндэр тэнгэри тулаһан барилгануудай нэгэ болохо Тайбэй 101 баригдаһан байна. Тайбэй хадаа — Тайваниин болбосоролой шухала түб, дээдэ һургуулинуудай дунда эгээн алдартай болбол Тайваниин үндэһэтэнэй ехэ һургуули.

== Түүхэ ==
[[Файл:U.S._President_Eisenhower_visited_TAIWAN_美國總統艾森豪於1960年6月訪問臺灣台北時與蔣中正總統-2.jpg|слева|мини|220x220пкс|Эйзенхауэрэй Тайбэйдэ ерэхэдэ Чан Кайшитэй уулзалга (1960 он)]]
XVIII зуун жэлэй болотор мүнөөгэй Тайбэйн газар нютагта кетагалан яһатад ажаһууба<ref><span class="citation">[http://english.taipei.gov.tw/TCG/index.jsp?recordid=109 History].&#x20; </span></ref>. [[Хитадууд]] (диилэнхидээ Фуцзянь можынхид) 1709 онһоо һуурижажа эхилбэ<ref name="kelly"><span class="citation" id="CITEREFKelly2007"><span class="citation">''Kelly Robert.''&#x20;</span></span></ref>. XIX зуунай эсэсээр Тайбэй хойто Тайваньтахи эгээн томо хүн зоной түб болобо; сайн худалдаанай ашаар Тайвань хоолойн эрьедэхи Тамсуй порт шухала болобо. 1875 ондо аралай хойто хэһэг Тайвань аймагһаа амяаржа, шэнэ Тайбэй аймаг болоо . 1886 ондо Тайвань Хитадай можо болоходо, Тайбэй тус можын ниислэл болобо. [[Манжын гүрэн|Манжын Цин гүрэнэй]] үеһөө гансал хойто хаалга үлэнхэй. Баруун хаалга ба хотын хэрэм Японой засагай усадхажа, урда ба зүүн хаалгань — Гоминьданай үедэ хубилагдаба.

1895 оной Симоносекиин хэлсээнэй ёһоор Тайвань Японой эзэмдэбэ. Японоор Тайхоку гэжэ нэрэтэйгээр, Японой колониин засаг захиргаанай түб болобо. Японой захиралтын сагта тус хото засаг захиргаанай түбэй олон тэмдэгтэй болоо, энэ дунда ниигэмэй барилганууд бии болоо. 1945 ондо Японой илагдаһанай дараа Гоминьдан засаг захиралтые абаа.

1949 оной 12 һарын 7-да Чан Кайшиин ударидаһан Гоминьдангай засагай газар эрхэтэнэй дайнай үргэсэдэ Тайбэй саг зуурын ниислэл тунхагдаба<ref name="ng"><span class="citation" id="CITEREFNg1998"><span class="citation">''Ng Franklin.''&#x20;</span></span></ref>.

== Хүн зон ==
{| class="standard" style="text-align: center;"
! colspan="8" | Хүн зон<ref name="The population of Taiwan"><span class="citation">[http://www.citypopulation.de/Taiwan-Cities.html The population of all cities and urban townships in Taiwan].</span></ref>
|- class="bright"
! 1981
! 1991
! 2001
! 2011
! [[2015 он|2015]]
|-
| 2 270 983
| ↗ 2 717 992
| ↘ 2 633 802
| ↗ 2 650 968
| ↗ 2 704 810
|}
Хотын хүн зон 2 700 000 ажаһуугшад боложо, бөөгнэрэлэй (Тайбэй-Цзилун) хүн зониинь — 6 776 264 хүн. 2008 оной байдалаар түрэлтын түбшэн 7,88 ‰ байгаад, наһа баралтын түбшэн — 5,94 ‰ байгаа<ref name="demographics"><span class="citation">[http://english.taipei.gov.tw/ct.asp?xItem=1084529&ctNode=29491&mp=100002 Demographical Overview].&#x20; </span></ref>. Томо асуудалнуудай эгээн шухала хадаа хүн зоной наһажалта байгаад, 2009 оной байдалаар 10 % шахуу 65 дээшэ наһатайшуул байгаа<ref><span class="citation">[http://www.etaiwannews.com/etn/news_content.php?id=1163105&lang=eng_news Taiwan’s elderly population reaches one in 10: interior ministry] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111201201320/http://www.etaiwannews.com/etn/news_content.php?id=1163105&lang=eng_news |date=2011-12-01 }}, Central News Agency (23 января 2010).&#x20;<small>Проверено 11 июля 2010.</small></span><span class="citation"></span></ref>. Хотынхидой 43,48 % дээдэ болбосоролтой байгаад, 99,18 % бэшэг мэдэсэтэй. Тайваниин ондоо хотонууд шэнги хүн зон дунда хокло, хакка, хитад (хань) ба Тайваниин угуул яһатад бии.

== Эдэй засаг ==
[[Файл:ShiLin.jpg|справа|мини|220x220пкс|Шилинь һүниин дэлгүүр]]
Тайваниин ниислэл хотоор тус хото түргэн хүгжэлэй ба эдэй засагай гайхамшагай түб болоо. 2007 оной байдалаар Тайбэйн нэрын ДНБ 160 тэрбум доллар оршом болоод, бүхы бөөгнэрэлэй ДНБ — оройлсойгоор 260 тэрбум доллар. Нэгэ хүндэ ДНБ хадаа 48 400$ болоод, Азида 65 453$ ДНБ-тэй Токио һүүлдэ хоердохи<ref name="gdppercapita"><span class="citation">[http://www.cens.com.tw/cens/html/en/news/news_inner_26710.html Taipei City Has Second-highest Per Capita GDP in Asia: TIER] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130122073824/http://www.cens.com.tw/cens/html/en/news/news_inner_26710.html |date=2013-01-22 }}.&#x20; </span></ref>.

Тайбэй — шухала тээбэриин түб. Шухала һалбаринууд хадаа электроникын ба тэрэнэй хэһэгүүдэй, тоног түхеэрэмжын, нэхэмэлэй ба хубсаһанай, хоолой бүтэгдэхүүнэй бүтээлгэ. Эдэй засагта наймаан, тээбэри болон банкын хэлтэс шухалажална. Туризмынь томо бэшэшье һаа, баһа шухала һалбаринуудай нэгэ.

== Түүхэ ==
2003 ондо Тайбэйдэ эгээн үндэр тэнгэри тулаһан барилгануудай нэгэ болохо Тайбэй 101 баригдаһан байна. Тайбэй хадаа — Тайваниин болбосоролой шухала түб, дээдэ һургуулинуудай дунда эгээн алдартай болбол Тайваниин үндэһэтэнэй ехэ һургуули.

1895 оной [[Симоносекиин хэлсээн]]эй ёһоор Тайвань Японой эзэмдэбэ. Японоор Тайхоку гэжэ нэрэтэйгээр, Японой колониин засаг захиргаанай түб болобо. Японой захиралтын сагта тус хото засаг захиргаанай түбэй олон тэмдэгтэй болоо, энэ дунда ниигэмэй барилганууд бии болоо. 1945 ондо Японой илагдаһанай дараа Гоминьдан засаг захиралтые абаа.

1949 оной 12 һарын 7-да [[Чан Кайши]]ин ударидаһан [[Гоминьдан]]гай засагай газар эрхэтэнэй дайнай үргэсэдэ Тайбэй саг зуурын ниислэл тунхагдаба<ref name="ng"/>.

== Засаг захиргаанай дүүргэнүүд ==
Тайбэй 12 дүүргэнүүдтэ хубаагдана. Хамагай томо хүн зонтойнь: Даань, Суншань ба Датун<ref><span class="citation">[http://english.taipei.gov.tw/np.asp?ctNode=27185&mp=100002 Taipei City Government — Administrative Districts] (англ.).&#x20;<small>Проверено 14 сентября 2010.</small>&#x20;<small>[http://www.webcitation.org/61BEM3k4j Архивировано из первоисточника 24 августа 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201020011422/https://www.webcitation.org/61BEM3k4j |date=2020-10-20 }}.</small></span><span class="citation"></span></ref>.
{| class="" style="border: 1px solid rgb(242, 242, 242); text-align: right;" cellpadding="2" cellspacing="0"
| rowspan="14" | [[Файл:Districts_of_Taipei-Taiwan.png|329x329пкс]]
! colspan="3" align="center" |Дүүргэ
! width="80px" |Хүн зон
! width="80px" |Нютаг дэбисхэр
! rowspan="2" align="right" width="80px" |Щууданай
индекс
|-
| align="left" | [[Буряад хэлэн|Буряад]]
| align="center" width="70px" | [[Хитад үзэг|Хитад]]
|Пиньинь
|''2009 ондо хүн''
|''км²''
|-
| align="left" |<big>■</big> Чжунчжэн
| align="center" |中正區
|Zhōngzhèng
|159 464
|7,6071
|100
|-
| align="left" |<big>■</big> Датун
| align="center" |大同區
|Dàtóng
|124 466
|5,6815
|103
|-
| align="left" |<big>■</big> Чжуншань
| align="center" |中山區
|Zhōngshān
|218 551
|13,6821
|104
|-
| align="left" |<big>■</big> Суншань
| align="center" |松山區
|Sōngshān
|209 903
|9,2878
|105
|-
| align="left" |<big>■</big> Даань
| align="center" |大安區
|Dà'ān
|313 371
|11,3614
|106
|-
| align="left" |<big>■</big> Ваньхуа
| align="center" |萬華區
|Wànhuá
|190 050
|8,8522
|108
|-
| align="left" |<big>■</big> Синьи
| align="center" |信義區
|Xìnyì
|227 232
|11,2077
|110
|-
| align="left" |<big>■</big> Шилинь
| align="center" |士林區
|Shìlín
|285 459
|62,3682
|111
|-
| align="left" |<big>■</big> Бэйтоу
| align="center" |北投區
|Běitóu
|249 319
|56,8216
|112
|-
| align="left" |<big>■</big> Нэйху
| align="center" |內湖區
|Nèihú
|267 120
|31,5787
|114
|-
| align="left" |<big>■</big> Наньган
| align="center" |南港區
|Nángǎng
|113 462
|21,8424
|115
|-
| align="left" |<big>■</big> Вэньшань
| align="center" |文山區
|Wénshān
|261 523
|31,5090
|116
|}

== Зурагай сомог ==
<center style="" class=""><gallery widths="140" heights="180">
Taipei,_Taiwan_CBD_Skyline.jpg|Тайбэй
EntranceChiangKaiShek.JPG|Чан Кайшиин дурасхалта бунханда оролго
GrandHotelTaipei_v1.jpg|Тайбэйн Гранд-отель
Grand Hotel Taipei and Central Broadcasting System 20040809.jpg|Тайбэйн Гранд-отель
Central Pictures New World Building night 20061222.jpg|[[Симэньдин]] хороо һүниндөө
</gallery></center>

== Зүүлтэ ==
<div class="references-small" style="">
<references />
</div>

[[Категори:Азиин ниислэлнүүд]]
[[Категори:Хитадай хотонууд]]