Үгэ

«Номын сан» (ᠨᠣᠮ ᠤᠨ ᠰᠠᠩ) гэдэг Буряад Эрдэмэй Түбэй байра

Үгэ (ᠦᠭᠡ) — ухагдахууниие элидхэдэ хэрэглэхэ хэлэнэй нэгэжэ; хэлэһэн, бэшэһэн зүйл юм.

Үгын удха гэдэг бол бодото юумэн үзэгдэл, хүдэлөөн, тэдэнэй тухай ухагдахуун, хэлэнэй тэмдэг гурбанай шүтэн барилдаһан харисаа гэжэ хэлэшэнжэлэл тодорхойлдог. Иимэ ушарһаа үгэ бол үнгэн ба гүн бүридэлэй нэгэдэл юм. Үгын удхын дабхаарта бүридэлые сүм удха, һаламал удха, шэлжэмэл удха, олдомол удха гэжэ үндэһэн хэдэн бүлэгтэ хубаан үзэжэ байна.

Үгэ гэдэг бол:

1. Хураангуйлан тодорхойлжо байгаа юумэн болон тэрэнэй хүдэлөөн, үйлэ, хүнэй сэдьхэхын юрэнхы ойлголто;
2. Хүнэй уураг тархиин дээдэ зэргын бүтээгдэхүүн болохо юрэнхылхэ сэдьхэхын нэгэ шата гү, али ухагдахуун;
3. Хэлэнэй тэмдэгынь өөр өөр болобош сэдьхэхэ сэдьхэлээнь адли байха тэрэ арга маягай нэгэдэл юм;

Удхансар (seme) гэжэ хэлэнэй нэгэжээр дохёолходо һэрэгдэхэ нэгэ зүйл шэнжэ тэмдэгые хэлнэ. Өөрөөр хэлэбэл, нэгэ үгэдэ байха олон удхын нэгэдэлые удхансар гэнэ. Удхалбар (sememe) гэдэгынь олон удхансарай нэгэдэлээр тодорхойлогдохо хэлэнэй удха шудлалай үндэһэн нэгэжэ юм.