Дунда зуун

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Бретон болон бурбон баатарнуудай хоорондо рыцариин тэмсээн, XV зуун.

Дунда зуун (латаар medium aevum) — эртын түүхые дараахи болон Шэнэ сагай түүхые үмэнэхи дэлхэйн түүхын үе.

Дунда зуунай үзэл баримталал XV—XVI зуунда нэбтэрүүлэгдэһэн байна. Һэргэн мандалтын үеын Италиин гуманистууд Римэй эзэнтэ гүрэнэй уналтаһаа хойшо Һэргэн мандалта хүрэтэр үе Европын соёлой «мунхаг зуун» түүхэ гэжэ үзэдэг байгаа. Италиин гуманист Ф. Бьондо түрүүшын системэтэй Европын Дунда зуунай түүхын танилсуулгые бэшэһэн аад, харин Дунда зуун гэһэн нэрэ томьёонь Келлерэй «Дунда зуунай түүхэ» нэрэтэй номой хэблэлые дараа Европын историографиин ухаанда нэршэнхэй. XVIII зуунда дунда зуунай түүхые шудалдаг түүхын эрдэм ухаанай медевистика гэһэн тусхай һалбари бии болобо.

Үе шатанууд[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Дунда зууниие үндэһэн гурбан үедэ хубаагдажа болоно[1]:

  • Эртын Дунда зуун (V зуунай һүүл — XI зуун дунда).
  • Үндэр Дунда зуун (XI зуунай дунда — XIV зуунай эсэс).
  • Хожом Дунда зуун гү, али Эртын Шэнэ саг (XIV—XVI зуун).

Дунда зуунай түүхын шухала һара үдэрнүүд[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Франкуудай хаан I Хлодвиг (465—511)
Франк гүрэнэй газарай хубилалта
Владимир Святославовичай хэрээснэг бололго
  • 929 — Саксони ба Бавариин гүнлигүүдэй сэрэгүүд Чехи руу добтолоо.
  • 955, 8 һарын 10 — Лех голой байлдаан.
  • 962, 2 һарын 2 — I Оттогой хаан шэрээндэ залалга.
  • 969 — Никифор Фокагай алалга.
  • 981 — Киев Улаан Русиие Польшоһоо абаба.
  • 988 — Киевын Владимирай хэрээснэг бололго.
  • 993 — Энэдхэгтэ Дели байгуулагдаһан.
  • 1000 — Викингууд Хойто Америкэ руу экспедицидэ ябаһан.
  • 1040 он тухай — Хитадта түрүүшын хэблэхэ хэблэл зохёоһон.
  • 1054 — Ехэ Схизма — Христосой шажан зүүн, баруун хэһэгтэ хубаагдадаг.
Гарольд Гастингсын байлдаанда алагдаһан.
1135 оной Ойрохи Дурна
  • 1113 — Госпитальернуудай Орден байгуулагдаһан.
  • 1122 — Вормсын Конкордат (Pactum Calixtinum) инвеститура түлөө тэмсэлые дүүргэһэн.
  • 1147 — Москва байгуулагдаһан.
  • 1147—1149 — Хоёрдугаар хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1152, 4 марта — I Фридрих Барбаросса Германиин хаан шэрээндэ залалга.
  • 1155 18 июня — I Фридрих Барбаросса Римэй эзэн хаан шэрээндэ залалга.
  • 1161 — Нэгэдүгээр Ганза байгуулагдаһан.
  • 1164 — Кларендоной Үндэһэн хуули.
  • 1167 — Санкт-Феликс-де-Караман хотодо Катар шажантануудай хурал.
  • 1170, 29 декабря — Кентербериин архиепископ Томаса Бекет алагдаһан.
  • 1189—1192 — Гурбадугаар хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1190, 10 июня — Германиин эзэн хаан I Фридрих Барбаросса наһа бараһан.
  • 1200 — Түб Америкэдэ тольтек соёлой задарал.
  • 1202-1204 — Дүрбэдүгээр хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1204 12 апреля — Хэрээһэтэд Константинополиие абаба.
Чингис хаан
  • 1206 — Тэмүүжэн Чингис хаан нэрэ абаһан, Ехэ Монгол Улас байгуулагдаһан.
  • 1210 — Хэрээһэнэй Рыцарьнууд Ливониие эзэмдэбэ.
  • 1212 — Хүүгэдэй Хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1213 — Альбигойн Хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1214, 27 июля — Германиин эзэн хаан IV Отто болон Англиин хаан Газаргүй Джон, Франциин хаан II Филипп Август сэрэгүүдэй хоорондо Бувине байлдаан. Франциин сэрэгүүдэй илалта.
  • 1215
    • Латеранай хурал.
    • Магна Карта — Англиин хаан Джон изагууртануудай дарамта доро түсэбэй болон шүүхын һалбарида хаадай эрхые хизгаарлаха хуулиие гаргаһан.
    • Чингис хаан Бээжэн хотые эзэмдэжэ абаба.
  • 1217-1221 — Табадугаар хэрээһэтэнэй аян дайн.
Ехэ Монгол Улас
  • 1219-1221 — Хойто Хитадта дайн боложо байһаншье һаа, Монголшууд түб Азиин дайн эхилээд Хорезмын эзэнтэ гүрэниие усадхаһан байна.
  • 1223 — Монголшууд Калка голой байлдаанда шиидбэрлэхэ илалта абаһан, Монгол болон Зүүн славян сэрэгүүдэй хоорондо анханай дайн.
  • 1227 — Чингис хаан наһандаа хүрэбэ.
  • 1229 — Үгэдэй хаан Ехэ хаанаар үргэмжэлэгдэбэ.
  • 1228—1229 — II Фридрих эзэн хаанай нюурай хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1232 — Монгол Кайфэн хотын бүһэлэлтэ.
  • 1234 — Монголшууд Алтан уласые байлдан дагуулжа, Алтан хаан Айжон амяа хорлобо.
  • 1236 — Монголшууд Солонгос руу добтолоо. Монгол Европын кампаниин эхилэл.
  • 1236-1237 — Монгол-Сүн дайн эхилһэн.
  • 1240 — Монголшууд Киевые абаба.
  • 1244 — Монсегюр нютагай альбигойцуудые алалга.
  • 1246 — Гүюг хаан Ехэ хаанаар үргэмжэлэгдэбэ.
  • 1248-1250 — Зургадугаар хэрээһэтэнэй аян дайн.
  • 1251— Мүнхэ хаан Ехэ хаанаар үргэмжэлэгдэбэ.
  • 1258 — Оксфордой провизинууд.
Багдад хотын бүһэлэлтэ
Жанна д’Арк

Зүүлтэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

  1. История средних веков. — М., 2003. С. 26-27.

Мүн үзэхэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]