Үбэр Монгол

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Үбэр Монголой газарай зураг
Үбэр Монголой Гоби

Үбэр Монгол (хитад: 内蒙古自治区 Nèi Měnggǔ Zìzhìqū; монг. ᠥᠪᠦᠷ ᠮᠣᠩᠭ᠋ᠤᠯ ᠤᠨ ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠡᠨ ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ ᠣᠷᠤᠨ; товч. ҮМӨЗО, Үбэр Монгол, Үбэр Монголой ӨЗО) - Хитад Уласын Өөртөө Засах орон.

Хэлэнууд[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Баргу Буряад хэлэн[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Алтайн хэлэнэй изагуурай монгол хэлэнэй аялгуу юм, уугарха, хэлэхэ Хитад Улас, Хүлүүн Буир һомон, Үбэр Монголой Өөртөө Засах орондо ажаhуудаг буряадууд хэлэлсэдэг.[1][2]

Хитад хэлэн[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Манжуур хэлэн[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Манжуур али Манжу хэлэн (Manzhou, хитад: 滿洲 али 满洲 , пинин: Mǎnzhōu)

Монгол бэшэг[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Монгол хэлэн[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Нэгэ из гурба Алтайин хэлэн. Монгол хзлэхэ бэшэхэ Монголшууд. Энэ гурэнэй хэлэн Монгол Уласай. Монгол хэлэн - турэлхи хэлэн обо 10.000.000 хγн.

Алтай хэлний язгуурын ерөнхий шинж болох SOV(өгүүлэгдэхүүн-тусагдахуун-өгүүлэхүүн) гэсэн дарааллаар орно. Мөн нэр үгийн холбоос болон үйл үгийн хувирал нь үгийн төгсгөл нь хувирах зарчимтай. Эгшиг зохицох ёсд захирагдана.

Грамматикын байгуулалтын хубида монгол хэлэн залгамал хэлэн болоно. Аялган абяанууд аялганай тааралдалай хуулида захирагдадаг, мүн түргэн, удаан гэжэ илгардаг. Буряад хэлэн өөрын гэhэн онсолигтой, тон баялиг үгын hантай юм. Монголшууд 95 %-нь монгол хэлые.

Үбэр-Монголой телевидени хараха боломжо[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Монголой, Үбэр-Монголой, Хятадай, Австралиин телевидени үзэхэ дуратай һаа, иимэ утаһаар холбоо барина уу: 8-924-396-79-00. Сансарын телевидениин хүлеэн абагшын үнэ – 5000 түх., танай гэр байшанда угсаржа тохиргоо хэхэ ажалтайгаа – 8 000 түх.[3]

Уласууд[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Газарай зураг
# Буряад нэрэ Засаг захиргаан
түрэл
Хитад нэрэ (ханзыг латинчлах
пиньинь галигийн хамт)
Монгол нэрэ (эрдэм шинжилгээний
латин галигийн хамт)
Газар нютаг
(км²)
Хүн ама
(2010 тоол.)
Засаг захиргаанай
түб
1 Алшаа аймаг аймаг 阿拉善盟 (Ālāshàn Méng) (alaša ayimaɣ) 267,574 231,334 Баян хото
2 Баян Нуур хото тойрогой
энтэй хото
巴彦淖尔市 (Bāyànnào'ěr Shì) (bayannaɣur qota) 65,788 1,669,915 Линьхе дүүргэ
3 Үхай хото тойрогой
энтэй хото
乌海市 (Wūhǎi Shì) (üqai qota) 1,754 532,902 Хайбовань дүүргэ
4 Ордос хото тойрогой
энтэй хото
鄂尔多斯市 (È'ěrduōsī Shì) (ordus qota) 86,752 1,940,653 Дуншэн дүүргэ
5 Бугат хото тойрогой
энтэй хото
包头市 (Bāotóu Shì) (buɣutu qota) 27,768 2,650,364 Хүндэлэн дүүргэ
6 Хүхэ хото тойрогой
энтэй хото
呼和浩特市 (Hūhéhàotè Shì) (kökeqota) 17,271 2,866,615 Хуйминь дүүргэ
7 Улаанцав хото тойрогой
энтэй хот
乌兰察布市 (Wūlánchábù Shì) (ulaɣančab qota) 54,491 2,143,590 Жинин дүүргэ
8 Шилын голой аймаг аймаг 锡林郭勒盟 (Xīlínguōlè Méng) (sili-yin ɣoul ayimaɣ) 201,494 1,028,022 Шилын хото
9 Улаан Хада хото тойрогой
энтэй хото
赤峰市 (Chìfēng Shì) (ulaɣanqada qota) 90,021 4,341,245 Хуншань дүүргэ
10 Тонляо хото тойрогой
энтэй хото
通辽市 (Tōngliáo Shì) (töngliyao qota) 59,535 3,139,153 Хоршин дүүргэ
11 Хянган аймаг аймаг 兴安盟 (Xīng'ān Méng) (qingɣan ayimaɣ) 59,806 1,613,250 Улаан хото
12 Хүлүүн буир хото тойрогой
энтэй хото
呼伦贝尔市 (Hūlúnbèi'ěr Shì) (kölün-buyir qota) 263,953 2,549,278 Хайлар дүүргэ

Зүүлтэ[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

  1. Raymond G. Gordon, Jr, ed. 2005. "Ethnologue: Languages of the World". 15th edition. Dallas: Summer Institute of Linguistics.
  2. China Buriat language (or China Buryat, Bargu Buriat)
  3. Улаан-Үдэдэ Монголой, Үбэр-Монголой телевидени хараха боломжо

Холбооһон[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]