Эжэл мүрэн

Эжэл мүрэн
Ульяновск хото дундаар урдаха Эжэл мүрэнэй хэһэг
Эжэл мүрэнэй һаба
Шудхан юумэн	Кама гол, Ока гол
Эхин	Валдай үндэрлиг, Тверь можо
Урдан гаралга	Каспиин тэнгис
Сүнхэрэгэй һаба	1380000 км²
Һабын оронууд	Ород, Казахстан
Эгээн утань	3692 км
Гадаргуугай үндэрынь	225 м (Валдай)
Урьһаса	8060 м³/с (Волгоград оршомдо)

Хадамал
Монгол үзэгээр
буряад кирилл.	Эжэл мүрэн
монгол кирилл.	Ижил мөрөн
хальмаг кирилл.	Иҗл мөрн

Эжэл мүрэн (ᠢᠵᠢᠯ ᠮᠦᠷᠡᠨ, Татар: Идел, ород: Волга) — Европын хамагай ута, арбин уһатай мүрэн юм. Валдай үндэрлигһээ (347 м) эхин абажа Ород ороной Европо түбида харьяалагдадаг талаар зүүн урагша шэглэн 3530 км (бүри эхинэй горхи булгаһаа тоособол — 3690 км) газар аласуур тахиин урдажа Каспиин тэнгистэ (-28 м) шудхадаг. Мүрэнэй адагиин үргэн һадраанай ехэнхи бэень ОХУ-да, зүүн үзүүрэй багахан хэһэгиинь Казахстанай нютаг гэжэ харьяалагдадаг.

Газарзүй

Эжэл мүрэниинь Москва, Санкт-Петербург хотуудай дунда далайн түбшэнһээ дээшэ 225 м үндэртэ оршохо Валдайн толгодоһоо эхэ абан баруун зүг уруу Стерж нуур, Тверь, Дубна, Рыбинск, Ярославль, Доодо Новгород, Казань зэргэ хотуудаар урдана. Тэндэһээ үмэнэ зүг уруу эргэжэ Ульяновск, Тольятти, Самара, Саратов,Волгоград хотуудые үнгэржэ Каспиин тэнгистэ шудхадаг. Эжэл мүрэн олон һалаа голтойеһоо томохондо тоосогдохонь Кама, Ока, Ветлуга, Сура гэхэ мэтэ болоно. Эдэгээр болон бусад олон жаахан голнууд ниилэн Эжэл мүрэнэй һаба газарые бүридүүлхэ ба ОХУ-ай хамагай хүн зоной нягтаралтай газаруудай уһаар хангадаг байна. Эжэл мүрэнэй бэлшээри 160 км хүрэтэр урта үргэлжэлхэ ба хотон, фламинго шубууд, бадма сэсэг зэргые хаража болохо ганса мүрэн юм. Жэл болгон Эжэл мүрэниинь 3 һарын турша хүлдэдэг.

Түүхэн баримтууд

Эжэл мүрэниинь дундада зуунай үедэ Алтан ордоной Монгол Уласай түбэлэрһэн нэгэ гол бүһэ нютаг байгаа. Эжэл мүрэнэй эрье хүбөөдэ Алтан ордоной уласай ниислэл болохо Сарай Бата болон Сарай Бэрхэ хотонуудай туури мүнөө хүрэтэр хадагалагдан үлэһэн байдаг.