Хальмаг хэлэн

Хальмаг хэлэн (хальмаг Хальмг келн)

Хальмаг хэлэнэй бэшэгэй заншал 1640-гшэ жэлһээ абана эхилнэ. Ородой Холбооной Уласай олоной болоно полиитик үүлдэшэ Заяа-Бандида хэлэн-уласай «Тодо бэшэг» үүдэһэн болодог. Энэ үдэр хальмагуудай голлогшо ангиинь Ородой Холбооной уласай Хальмаг Тангачада байдаг (175 мянган хүн), Ород гатаса байдаг хальмагууд болохо лэ, бэшэниинь Дээдэ Хитадта: Шэнжаанда 149 857 хүн (2000) (Борталын Монгол өөртөө засаха тойрогто, Баянголой Монгол өөртөө засаха тойрогто - 43 544 хүн (2000), Хобоксар Монгол өөртөө засаха аймагта, Или Хасаг өөртөө засаха тойрогто), Хүхэнуурта (Хайси Монгол ба Түгэд өөртөө засаха тойрогто - 24 020 хүн (2000), Хэнань Монгол өөртөө засаха аймагта) ба баруун Ганьсуда (Сүбэй Монгол өөртөө засаха аймагта - 4112 хүн (2000), Аксай Хасаг өөртөө засаха аймагта)) - хамта 166 мянган хүн ойрод (1982) (106 мянган - торгууд, бэшэниинь - дүрбэд), Хэйлунжяанда (Фүюй аймагта) ба Үбэр Монголой Үбэртэгэн Засаха Ороной Хүлэнбуйр хотын Имин аймагта - 2 мянган хүн хүрэхэгүй үлэд, Үбэр Монголой Үбэртэгэн Засаха Ороной Алша шулууда - 21 мянган хүн; Дээдэ Монголдо (Хобдо дэхэд Үбсэ аймагта 160 мянган хүн); Хиргисстанда (Иссык-Күл нуурай өөрэй Хараколдо (һарата хальмаг, хара хальмаг) - 5 мянган алда хүн), ехэ бэшэ багаар хальмагууд Дээдэ Эврооподо болон Америкэдэ (Пенсильвааниин Филадеэльфи хотодо, Шэнэ Джеэрсиин Паттерсон ба Хауэллда) (2 мянган алда хүн) байна, Тайванда ехэ бэшэ хальмагууд бии.

Халимаг кирилл үсэг	Харгалзах олон улсын авиа зүйн үсэг	Монгол кирилл үсэг		Халимаг кирилл үсэг	Харгалзах олон улсын авиа зүйн үсэг	Монгол кирилл үсэг
Аа	a	a		Оо	ɔ	o
Әә	æ	а		Өө	o	ө
Бб	p, pʲ	б		Пп	(pʰ, pʲʰ)	п
Вв	w, wʲ	в		Рр	r, rʲ	р
Гг	ɡ, ɡʲ, ɢ	г		Сс	s	с
Һһ	h	г (зөөлөн)		Тт	tʰ, tʲʰ	т
Дд	t, tʲ	д		Уу	ʊ	у
Ее	je	е		Үү	u	ү
Ёё	jɔ	ё		Фф	(f)	ф
Жж	tʃ	ж		Хх	x, xʲ	х
Җҗ	dʒ	ж		Цц	tsʰ	ц
Зз	ts	з		Чч	tʃʰ	ч
Ии	i	и		Шш	ʃ	ш
Йй	j	й		Щщ	(stʃ)	щ
Кк	(k, kʲ)	к		Ыы	i	ы
Лл	ɮ, ɮʲ	л		Ьь	ʲ	ь
Мм	m, mʲ	м		Ээ	e	э
Нн	n, nʲ	н		Юю	jʊ	ю
Ңң	ŋ	н (нг)		Яя	ja	я