Тюмениин можо

Холбооной тойрог	Ураалай ТХ
Эдэй засагай тойрог	Баруун Сибириин ЭЗБН
Засаг захиргаанай түб	Тюмень
Газар нютаг	1 464 173 км²
Хүн зон (2016)	3 615 485 хүн (9-р)
Нягта һиирэг	2.47 хүн/км²
Амбан сайд	Владимир Якушев
Можын Думын; түрүүлэгшэ	Сергей Корепанов
Сагай бүһэ	MSK +2
Автомашинын дугаар	72

Оросой Банкын 10 дүхэриг нэрлэһэн үнэ сэнэтэй зоос (2014)

Тюмениин можо — Оросой холбоото уласай нютаг можо^[1]. Ураалай холбооной тойрогто, Баруун Сибириин эдэй засагай бүһэдэ оруулдаг мүн. Тюмениин можо Ханты-Манси автономито тойрог болон Ямал-Ненец автономито тойрогые багтаана^[2]. Засаг захиргаанай түб — Тюмень хото.

Түүхэ

Можо нютагай һуурижалга 43 мянган жэлэй урда эхилһэн байна^[3]^[4].

XIII—XVI зуун жэлдэ Тюменка голой эрьегээр (Турын шудхал) татарнуудай хэрэйдэй Тюмениин ханлигай ниислэл Чинги-Тура (Чимги-Тура) байрлажа байгаа. Тус ханлиг Алтан Ордоной мэдэлдэ байгаа. 1500 оной оршомдо Тюмениин ханлигай хан Баруун Сибириин ехэнхи хубиие нэгэдхэжэ Кашлык ниислэлтэй Сибириин ханлигые байгуулба.

«Тюмень» гэһэн нэрэ түрүүшынхиеэ 1406 ондо Архангелогородой түүхэдэ дуридана.

1708 ондо Тобольск Оросой эзэнтэ гүрэнэй эгээн томо Сибириин амбан можын засаг захиргаанай түб болоһон. 1782 ондо үгы болоһон Тобольскын аймагай нютаг дэбисхэрһээ Тобольскын амбан нютаг боложо, 1796 ондо Тобольскын можо болобо.

Тюмениин можо 1944 оной 8 һарын 14 үдэртэ Омскын болон Курганай можын зарим аймагуудһаа байгуулба^[5].

Газар зүй

Ураалай нюруугай зүүн урда хэһэгтэ, Баруун Сибириин тэгшэ газарай баруун захада оршоно. Урда талаараа Казахстанай Хойто-Казахстанай можотой хилэлнэ. Баруун хойто талаараа (Ямал-Ненец автономито тойрогоор) Архангельскын можотой, баруун талаараа Коми Улас, баруун урда талаараа Свердловскын ба Курганай можотой, зүүн урда талаараа Омскын ба Томскын можотой, зүүн талаараа Красноярскын хизаартай хилэлдэг. Хойто талада Хойто мүльһэн далай байдаг. Түби газарай уларилтай.

Сагай бүһэ

Тюмениин можо Екатеринбургын саг сагай бүһэдэ байрлана. UTC-һаа +5:00 шэлжэлтэтэй. Москвагай сагһаа тус сагай бүһэ +2 сагай үргэлжын шэлжэлтэтэй байгаад Оросто MSK+2 гэжэ тэмдэглэгдэнэ.

Зүүлтэ

↑ Конституция Российской Федерации. Часть 3. Федеративное устройство. the original on 2011-08-27 үдэрһөө архивлагдаһан. 2011-03-15 үдэртэ хандаһан.
↑ Устав Тюменской области. the original on 2015-09-23 үдэрһөө архивлагдаһан. 2016-11-06 үдэртэ хандаһан.
↑ Новые данные к эволюции человека
↑ Ражев Д. И., Косинцев П. А., Кузьмин Я. В. ПЛЕЙСТОЦЕНОВАЯ ТАРАННАЯ КОСТЬ (OS TALUS) ЧЕЛОВЕКА С МЕСТОНАХОЖДЕНИЯ БАЙГАРА (центр Западной Сибири)
↑ Указ Президиума ВС СССР от 14.08.1944 «Об образовании Тюменской области в составе РСФСР»

[1] Конституция Российской Федерации. Часть 3. Федеративное устройство. the original on 2011-08-27 үдэрһөө архивлагдаһан. 2011-03-15 үдэртэ хандаһан.

[2] Устав Тюменской области. the original on 2015-09-23 үдэрһөө архивлагдаһан. 2016-11-06 үдэртэ хандаһан.

[3] Новые данные к эволюции человека

[4] Ражев Д. И., Косинцев П. А., Кузьмин Я. В. ПЛЕЙСТОЦЕНОВАЯ ТАРАННАЯ КОСТЬ (OS TALUS) ЧЕЛОВЕКА С МЕСТОНАХОЖДЕНИЯ БАЙГАРА (центр Западной Сибири)

[5] Указ Президиума ВС СССР от 14.08.1944 «Об образовании Тюменской области в составе РСФСР»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]