Фёдор Достоевский

Фёдор Достоевский
Ѳедоръ Михайловичъ Достоевскій
Ажал үйлэ:	зохёолшо
Түрэһэн үдэр:	30 10 һарын (11 11 һарын) 1821 оной
Түрэһэн газар:	Москва
Эрхэтэнэй харьяалал:	Ородой эзэнтэ улас
Наһа бараһан үдэр:	28 1 һарын (9 2 һарын) 1881 оной (59 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Санкт-Петербург
Гарай үзэг:

Фёдор Михайлович Достоевский (1821 оной 11 һарын 11 _{[хуушанаар 10 һарын 30]}, Москва — 1881 оной 2 һарын 9 _{[хуушанаар 1 һарын 28]}, Санкт-Петербург) — ород зохёолшо. Мариин эмнэлгын газарта (Мариинская больница) ажалһан ядуу эмшэнэй гэр бүлэдэ түрэбэ. 1843 ондо Петербургын сэрэгэй инженерэй һургуули түгэсөөд, тэрэ инженерэй һалбариин зурагай таһагта алба хэжэ эхилһэншье һаа, нэгэ жэл һүүлдэ албанһаан сүлөөрөө.

«Ядуу зон» (ород: Бедные люди, 1846) гэһэн Достоевскийн эгээн түрүүшын роман Гоголиин шэглэлэй алдартай зохёолшод — натуралис һургуули — дунда табяа. Белинский ниигэмэй эмгэнэл ябадалай дүрэсхэлэй ашаар ехээр магтаба. Белинский «Эхир хүн» (ород: Двойник, 1846) нэрэтэй удаадахи романда Достоевский үзэл баримталалай гүнзэгыень болон «бүтээлэй асар ехэ хүсэн» гэжэ хараһан, харин ажалай «гайхалтай колорит» голоһон. Хожом, «Сагаан һүни» (ород: Белые ночи, 1848) болон «Неточка Незванова» (1849) гараба. Тэндэ Достоевскийе натуралис һургуулиһаа илгадаг реализмын онсолигууд — гүнзэгы психологизм, үйлэ ябадал ба характернуудай онсогой шэнжэнүүд — үлүү тодорхой харуулһан.

Белинскийн арадшалһан социалис үзэл һанаа, Франциин утопист-социалистууд, тэрэ дундаа Шарль Фурьегэй онолоор нүлөөлһэн байна. 1847-һаа Достоевский М. В. Буташевич-Петрашевскийн бүлгэмые орожо, 1848 онһоо Н. А. Спешнев болон С. Ф. Дуровой хубисхалта бүлгэмэй эдибхэтэй оролсогшо юм. Петрашевецүүай суглаанда Достоевский хоёр удаа хориглоһон Белинскийн Гогольдо бэшэг уншаба. 1849 ондо петрашевецүүай тохёолдолоор Достоевский саазаар абаха яла шүүдхэгдэжэ, буудалгын урда хүнды хүдэлмэреэр андалдаба.

Намтар

Достоевский сүлэлгэдэ абаһан Шэнэ Хэлсээн. Энэ хадаа Достоевскийн ганса нэгэ уншалга байгаа.

Фёдор Михайлович Достоевский Москвада ядуу эмшэнэй гэртэ түрөө. Тэрэ Санкт-Петербургын сэрэгэй инженериин һургуулида һуралсажа байһаншье һаа, 1844 ондо сэрэгэй албанһаа гаража уран зохёолдо амидаралаа зорюулхаар болоһон. Тэрэ үедэ хада «Мария Стюарт», «Борис Годунов» гэһэн зүжэг бэшэһэн болобошье, зүбхэн һайн зохёол болоһонгүй. Гэхэдээ тэрэнэй баян хооһоной илгаа, барлаг үгытэйшүүлэй уйдхарта амидаралые харуулһан «Ядуу зон» нэрэтэй туужаа 1845 ондо хэблүүлһэниинь олониитын анхаарал татажа, нэрэтэ удха зохёол шүүмжэлэгшэ В. Г. Белинскийн бэшэһэнээр энэ бүтээлынь «ниигэмэй амидаралые харуулһан Оросой түрүүшын роман» болобо. 3 жэлэй хугасаада Достоевский 10 гаран богони хэмжээнэй зохёол бэшэжэ юрын хэлтэс болоһон удха зохёолые үдэрһөө үдэртэ һайжаруулһаар байгаа һэн. 1848 ондо Францида хубисхал гаража хэмжээгүй эрхэтэ түрые түлхин унагааһаниие І Николай хаан соносоод яаран һандаржа юунай урид Орос орондо Франциин гүн ухаантан Шарль Фурьегэй һургаалые баримталагша Михаил Петрашевскийн бүлгэм байдагые мэдээд тэдэниие хатуу шэрүүн залхаахаар шиидэбэ. Иимэ 23 залуушуул хубисхалта арадшалһан үзэл сурташалһан гэжэ тушааһанай дотор Ф. М. Достоевский орожо, Петропавловскын түрмэдэ хоригдобо. Хэдыгээр хархис хаанай саазаар абаха ялаһаа мултарһаншье һаа, шорондо хоригдохын гансата үбдэгөө болотор мүльһэн шэнги хүйтэн уһан дотор зогсожо, шэргүүл онгосоһоо ашаа буулгаха зэргэ хара ажалда тэрэниие зүдхүүлөө. Шоронгой 4 жэлэй арайхиин баратар хизаар нютагай Семипалатинск хотодо сэрэгтэ ябуулаа. Достоевский 10 гаран жэлээ түрмэ шорон, сэрэгэй хүндэ хүсэр албанда үреэд, 1859 ондо Петербургта бусажа ерээ.

«Шүдхэрнүүд» номой нэгэ хуудаһан

1861 ондо Хаанта засагай дэглэмдэ нюхашагдан дарлагдаһан хүнүүд тухай «Үхэншэ байшанһаа хэһэн тэмдэглэл» (ород: Записки из Мёртвого дома, 1860-61) гэдэг зохёолоо бэшэбэ. Энэ бүтээлые Иван Сергеевич Тургенев үндэр үнэлжэ, Дантегай «Тама» зохёолтой адлидхажа, А. И. Герцен, Микеланжелогой урлан бүтээһэн «Аймшагта залхаалта» зурагтай жэшэһэн байдаг. 1861 ондо дүүтэйгээ хамтарһан «Саг үе» (ород: Время) сонин хэблэн гаргажа эхилһэншье һаа, ажамидаралаа өөдэ татахада тус болоһонгүй, харин хаанта засагай хуули ёһые эсэргүүсэһэн удха һанаа бүхы олон үгүүлэл ниитэлһэн ушар удалгүй хаагдаба. Гэхэдээ тиимэ болобошье уг сониндо «Доройтуулагдан доромжологдоһон хүнүүд» (ород: Униженные и оскорблённые, 1861) гэдэг романаа ниитэлһэн юм. Уг зохёолынь ниигэмэй хоро хүнөөлые олон түмэнэй элишэлэн харуулаад зогсоһонгүй үгытэйшүүл нэгэдэн нягтархые уряалжа эрхэ сүлөө, тэгшэ байдалые олохо эрмэлзэлээр дүүрэн зохёол болоо. Тэрэнһээ хойшо табан жэлэй һүүлдэ уншагшадай сэдьхэл һанаае һэжэрһэн «Гэм зэмэ ба хэһээлтэ» романиинь хэблэгдэн гараба. Олондо нэрэтэй зохёолшо болоһон болобошье, гашагдал зоболон, үгытэй ядуу амидралһаа тэрэ гаража шадаһангүй. 1864 оной 4 һарада тэрэнэй эхэнэр наһа баража, 3 һарын һүүлдэ тэрэнэй аха Михайл наһа бараба. Гэбэшье, Фёдор Михайлович Достоевский гашагдал зоболондо буужа үгэһэнгүй шамдан ажаллажа, «Тоглооншон» (ород: Игрок, 1866), «Идиот» (ород: Идиот, 1868), «Шүдхэрнүүд» (ород: Бесы, 1870—1872), гэдэг роман туужа үгүүлэлгэеэ бэшэбэ. Тэрэ 1865 ондо Германиин Висбаден хотын казинодо хамаг мүнгөө мүрытэй тоглоондо алдаһанайнгаа дараа «Тоглооншон» гэдэг зохёолоо бэшэһэн. Өөрынгөө нэгэ наһанай үйлэ хэрэг гэжэ үзэжэ байһан туули романаа жаран наһанайнгаа бодон дээрэ бэшэжэ эхилээ. Энэ зохёолой түрүүшын дэбтэр «Аха дүү Карамазовтан» нэрээр 1880 ондо хэблэгдэһэншье һаа, дараашын дэбтэрэйнь бэшэжэ туршаһан гэнтэ наһа бараа.

Фёдор Михайлович Достоевский хадаа ниигэмэй амидаралые маша нарин дүрсэлэн харуулжа шададаг, сэдьхэл зүйн роман, зохёолоороо дэлхэйдэ нэрэдэ гараһан онсогой абьяастан байһан гэжэ олон үеын удха зохёол шудалаашад нэгэн һаналтай үнэлдэг юм.

Зохёолнууд

Романууд

• 1846 — Бедные люди
• 1861 — Униженные и оскорблённые
• 1866 — Игрок
• 1866 — Преступление и наказание
• 1868—1869 — Идиот
• 1871—1872 — Бесы
• 1875 — Подросток
• 1879—1880 — Братья Карамазовы

Туужа ба үгүүлгэ

• 1846 — Двойник
• 1846 — Как опасно предаваться честолюбивым снам
• 1846 — Господин Прохарчин
• 1847 — Роман в девяти письмах
• 1847 — Хозяйка
• 1848 — Ползунков
• 1848 — Слабое сердце
• 1848 — Честный вор
• 1848 — Ёлка и свадьба
• 1848 — Неточка Незванова
• 1848 — Белые ночи
• 1849 — Маленький герой
• 1859 — Дядюшкин сон
• 1859 — Село Степанчиково и его обитатели
• 1860 — Чужая жена и муж под кроватью
• 1860 — Записки из Мёртвого дома
• 1862 — Скверный анекдот
• 1864 — Записки из подполья
• 1865 — Крокодил
• 1870 — Вечный муж
• 1873 — Бобок
• 1876 — Мужик Марей
• 1876 — Кроткая
• 1876 — Мальчик у Христа на ёлке
• 1877 — Сон смешного человека

Публицистикэ ба шүүмжэлэл, эссе

• 1847 — Петербургская летопись
• 1861 — Рассказы Н.В. Успенского
• 1862 — Зимние заметки о летних впечатлениях
• 1876 — Столетняя
• 1880 — Приговор
• 1880 — Пушкин

Зохёолшын үдэрэй тэмдэглэл

• 1873 — Дневник писателя. 1873 год.
• 1876 — Дневник писателя. 1876 год.
• 1877 — Дневник писателя. Январь-август 1877 года.
• 1877 — Дневник писателя. Сентябрь-декабрь 1877 года.
• 1880 — Дневник писателя. 1880 год.
• 1881 — Дневник писателя. 1881 год.

Шүлэг

• 1854 — На европейские события в 1854 году
• 1855 —На первое июля 1855 года
• 1856 — На коронацию и заключение мира
• 1864 — Эпиграмма на баварского полковника
• 1864—1873 — Борьба нигилизма с честностью (офицер и нигилистка)
• 1873—1874 — Описывать все сплошь одних повов|Описывать все сплошь одних попов
• 1876—1877 — Крах конторы Баймакова
• 1876 — Дорого стоят детишки
• 1879 — Не разбойничай, Федул

Ном зохёол

• Достоевский Полное собрание сочинений и писем. — СПб.: Наука, 2013—.
• Достоевский Полное собрание сочинений. — Загбар:Л.: Наука, 1972—1990.
• Достоевский Собрание сочинений. — Загбар:Л.: Наука, 1988—1996.
• Достоевский Полное собрание сочинений в прижизненных публикациях (1844—1881) / Кафедра рус. лит-ры и журналистики ПетрГУ. — Электрон. науч. издание.
• Достоевский Полное собрание сочинений. — Петрозаводск: ПетрГУ, 1995—2011.

Холбооһон

• Достоевский Ф. М. (ород)
• Достоевский, Федор Михайлович // Энциклопедия Кругосвет (ород)
• Ф. М. Достоевский. Зохёолго. (ород)
• philolog.ru — Достоевский (ород)
• Burry, Alexander (2011). Multi-Mediated Dostoevsky: Transposing Novels Into Opera, Film, and Drama. Northwestern University Press. ISBN 978-0-8101-2715-9.  (англ)
• Carr, Edward Hallett (1962). Dostoevsky 1821-1881. Taylor & Francis. OCLC 319723.  (англ)
• Catteau, Jacques (1989). Dostoyevsky and the Process of Literary Creation. Cambridge University Press. ISBN 9780521324366.  (англ)
• (2010) New Essays on Dostoyevsky. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-15531-1.  (англ)

Энэ хуудаһан Фёдор Достоевский гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.