Элһэтэ

Элһэтэ хото
Элһэтэ хото;
	— хотын тойрог —
Элһэтэ хото
	Skyline of Элһэтэ хото;
; Һүлдэ туг	; Һүлдэ тэмдэг
Улас орон	ОХУ
Можо нютаг	Хальмаг Улас
Хотын тойрог	Элһэтэ
5 хороо	Табан хороотой
Газар нютаг	92,36 км²
Газарай байса	д.н.д. 120 м
Хүн зон	2015 ондо 104 387 хүн
Нягтарал	1130,22 хүн/км²
Нютагай олон	Элһэтынхид
Телефоной_код	+7 84722
Сахим газар	gorod-elista.ru (ородоор)

Элһэтэ (ород: Элиста́, Загбар:IPA-ru (Зүблэлтын үедэ дэлгэрэнги байһан) гү, али Загбар:IPA-ru;^[1] Хальмаг: Элст, Elst, [ɛləsˈtə])^[2], болбол Оросой холбоото уласай Хальмаг Уласай ниислэл хото. Элһэтэ голой эрьедэ, Эрьеын жаран зургаан шэлын зүүн урда хэһэгтэ, Москва хотоһоо 1250 км зайда оршоно. Хальмаг Уласай шухала эдэй засагай, гүрэнэй түрын бодолгын, болбосорол-һуралсалай, эрдэм ухаанай ба соел уралигай түб.

104 мянган ажаһуугшадтай (2015), нютаг дэбисхэрынь — 92,36 км²^[3].

1865 ондо хүдөө газараар байгуулагдаһан, 1930 ондо хотын зэргые абанхай.

Түүхэ

Элһэтэ хото 1865 онһоо түүхэеэ эхилнэ. 1927 ондо Хальмаг ороной ниислэл болоһон байна. 136 жэлэй саана Элһэтэ, Уһата, Ноһата, Булагта нютагууд руу хальмагууд нүүжэ ерэбэ һэн. Ород эрхэтэн таряашан Степан Прокопьевич Кийков 1862 оной хабар нэгэн Хальмагай зүблэһэнөөр байшан бариһанаар һуури табигданхай. 1865 он гэхэдэ Элһэтэ 15 байшан баригдаһан байба. Энэһээ 1865 ондо Элһэтэ хотые үүсхэн байгуулагдаһан гэжэ үзэдэг. 1930 онһоо «Элһэтэ» хотын зэргые олобо. 1942 оной 8 һарада Элһэтэ хото германшуудта эзэлэгдэбэ. 1944—1957 оной хоорондо Хальмаг арадай геноцид мэтэ сүлэлгэ сагта Элһэтэ хотые «Степной» гэжэ нэрлэн Ставрополь можын нэгэн хэһэг гэжэ үзэдэг байһан аймшагтай үе бии.

Элэһэтын дурасхалтай газар

Элһэтэ хотодо дурасхалтай газарнууд олон байна. Сити-чесс, Сахюусан сүмэ, Хальмаг Уласын Дээдэ Һургуули болон гэхэ мэтэ юм хаража шадана. Элэһэтын сутэхэдэндэ Ленинэй талмай байна, талмай дээрэ олон дабхартай хийд дунгэнэ. Ойронь Сагаан гэр зогсоно. Энэ барилга хажууда Будда Багшын бумба байна. Байсрлснчнр сагтан, зоболонгоо үзэһэн сагтан амитан ерээд Үндэр Будда Бурханда мүргэнэ. Энэ бумба ногоон ургамал модон заагта зогсоно. Холо бэшэ сэрүүн уһан сорьёолон адхарана. Зунай халуун сагта эндэ ойро далай амитан ерээд амарна. Эндэ зураг абаха арга байна. Басагадууд нааран ерэжэ наадаха машинаар үлдэнэ. Наймадахи микрорайонай захада ехэ үндэр уула дээрэ баһа нэгэ хүшөө байна. Энэ хүшөөе габьяата скульптор Эрнст Неизвестный Шэбэр сүлэлгэдэ ябаһан хальмагуудта зорюулаа һэн. Элһэтэ декәдчн олон зүйл хүшөөнүүд байна. Тэдэнь: О.И.Городовиковин, Ээлэн Овлай, Хонгрин Элһэтэн гудамжуудаар ябаһан сагта хүнэй нюдэн байрлана. Тойрондо һайхан модод сарслдад зогсоно, олон зүйл сэсэгүүд ханхлана. Асгахадань болхла, хотын олон зүйл үнгэтэй гэрэлээр гэрэлнэ.

Театрнууд, музейнууд, кинотеатрнууд

Элһэтэдэ байдаг улас үдэр болоһон кинотеатр одна. Эндэ нэрэдэнь: «Родина» («Тоонто нютаг»), «Октябрь» («Арбадугаар һара»), «Жангар». Хэдэн театрнууд байна: Басангын Баатарай нэрэмжэтэй драмтеатр, ород театр, зара гэдэг театр. «Родина» («Тоонто нютаг») кинотеатрын өөр Амар-Һанаанай нэрэмжэтэй номой сан байна.

Һуралсалай газар

Элһэтэдэ олон һургуулинууд байна. Энэ тоодо: Хальмаг гүрэнэй ехэ һургуули, автомашина-халһна техникум, эмшэн болон хото гоёшологшодой колледжууд, бэлиг-эрдэмтэй һургуулинууд, гуманитарна, коммерческэ болон техническэ лицейнууд, 3 мэргэжэлэй һургуулинууд, дунда һургуулинууд болон хүүгэдэй сэсэрлигүүд байна.

Ниитын тээбэри

Элһэтэ хотодо томо оборой автобус ниитын тээбэриин үйлэшэлгэдэ ябадаггүй, зүбхэн микроавтобус үйлэшэлдэг. 2012 оной байдалаар хотын ниитын тээбэридэ 10 үлүү тогтомол шэглэлээр микроавтобус үйлэшэлжэ байгаа. Таһалбариин үнэ 10 түхэриг. Үйлэшэлгэдэ троллейбус, автобус, микробус, такси, дуобус зэргэ үйлэшэлдэг.

Элст хотын нийтийн тээврийн чиглэлүүд
Дугаар	Чиглэл
1	8-р бичил хороолол — Поле Чудес
2	ЖДВ — Демьяновская гудамжа
5	6-р бичил хороолол — 1-р бичил хороолол (Залуучууд)
6	8-р бичил хороолол — Төмөр замын буудал
7	ул. Баруун Гар гудамж — Сити-Чесс
9	1-р бичил хороолол — Төмөр замын буудал
10	Төмөр замын буудал — Рашааны гудамж
11	Төмөр замын буудал — Баруун Гар
12	Студ. городок — 8-р бичил хороолол
15	Элст — Рашаан
17	Өмнөд — Төмөр замын буудал
19	Баруун хойд — 8-р бичил хороолол
20	Хүүгэдэй эмнэлгэ — 8-р бичил хороолол (Эхний автобус: 8-р бичил хороолол — КИТ, түүнээс хойш 8-р бичил хороолол — Ногооны зах)
21	Төмөр замын буудал — 8-р бичил хороолол
23	Кирбазарная гудамж — 8-р бичил хороолол
25	Төмөр замын буудал — 6-р бичил хороолол
26	6-р бичил хороолол — Поле Чудес
27	6-р бичил хороолол — Өмнөд
40	Төмөр замын буудал — СИЗО (цуцлагдсан)

Хүн зон

Он	Хун зон (мянган хүн)
1939	17,1
1959	23,171
1970	49,827
1979	70,282
1989	89,695
2002	104,254
2004	103,8
2005	103,3
2006	103,0
2007	102,7
2008	102,6
2009	102,8
2010	103,1

Шажанай тосхлт

Сахюусан-Сүмэ

Бурхан Багшын Алтан Сүмэ

Заалт

Энэ хуудаһан Элһэтэ гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
Элстин зәңглһнин элчлт
Хальмг үлмә уга хурал (форум) Архивировалһан 2 найма һара 2020 оной.
Хальмг зәңглһнин элчлт Архивировалһан 29 арба һара 2018 оной.
Хальмгин баатрльг дуулвр «Җаңһр» (орсаһар) Архивировалһан 29 арба һара 2018 оной.
Орс-хальмг толь болн күүндврч Архивировалһан 4 дүрбэ һара 2007 оной.

Энэ хуудаһан Элһэтэ гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.

Энэ богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.

↑ "Большой энциклопедический словарь", под ред. А. М. Прохорова. Москва и Санкт-Петербург, 1997, стр. 1402
↑ The approximate pronunciation of the Cyrillic Kalmyk name in IPA is [ˈeɮstʰ]. The name in Oirat clear script is ᡄᠯᡄᠰᡉᡐᡉ or ᠡᠯᠡᠡᠰᠦᠲᠦ, Êlêsütü
↑ Эшэ татахада гараһан алдуу: Неверный тег <ref>; для сносок autogenerated5 не указан текст

[Stress-1] "Большой энциклопедический словарь", под ред. А. М. Прохорова. Москва и Санкт-Петербург, 1997, стр. 1402

[OiratSp-2] The approximate pronunciation of the Cyrillic Kalmyk name in IPA is [ˈeɮstʰ]. The name in Oirat clear script is ᡄᠯᡄᠰᡉᡐᡉ or ᠡᠯᠡᠡᠰᠦᠲᠦ, Êlêsütü

[autogenerated5-3] Эшэ татахада гараһан алдуу: Неверный тег <ref>; для сносок autogenerated5 не указан текст

[1]

[2]

[3]