Дамдинов Николай Гармаевич
| Николай Гармаевич Дамдинов | |
 | |
| Түрэһэн үдэр: | |
|---|---|
| Түрэһэн газар: |
Угнасай[d], Баргажанай аймаг, Буряадай АССР[d], Зүүн Сибириин хизаар[d], РСФСР, Зүблэлтэ холбоото улас |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: |
1999 оной 12 һарын 12 (67 наһатай) |
| Наһа бараһан газар: | |
Дамдинай Гармын Николай (ород: Николай Гарма́евич Дамди́нов) (1932 январиин 6 — 1999 декабриин 12) — буряад уран бэшэгшэ, шүлэг бэшэгшэ. Буряадай АССР-эй арадай шүлэг бэшэгшэ (1973). Буряад ба ород хэлэнүүдээр бэшэдэг байһан. 1962 ондо КПСС-тэ ороһон юм.
Наһанай зам
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Гармын Николай Хурумхаанай аймагай Угнасай нютагта түрэгдэһэн юм. М. Горькын нэрэмжэтэ Литературна институт Москва хотодо дүүргэһэн байгаа. 1960—1970-аад онуудта Буряадай АССР-эй уран бэшэгшэнүүдэй холбооной толгойлогшоор хүдэлһэн юм.
Николай Дамдиновай түрүүшын ном 1955 ондо хэблэгдээ. Тэрээнһээ хойшо Н. Дамдинов уран зохёолой хэрэгтэ бэлиг шадабаряа хандуулһан. «Эсэгын нэрэ», «Минии багша — Ленин», «Доржо Банзаров тухай дуун» гэжэ поэмэнүүдынь олондо мэдээжэ болонхой. «Шэнхинээтэ нарһад», «Шэнэ газар», «Талын дуун», «Мүшэтэ харгы» гэхэ мэтэ лирико-философско удха шанартай зохёолнууд хэблэгдэһэн юм. «Шэнхинээтэ нарһадай» үгэдэ тааруулжа, композитор Б. Ямпилов оратори бэшэһэн байдаг. Мүн композитор А. Андреев «Минии багша — Ленин» гэжэ поэмээрнь оратори бэшэжэ дүүргэһэн юм. Поэдэй үгэ дээрэ олон дуунууд бэшэгдэнхэй.
Николай Дамдиновай бэшэһэн сценаряар 1958 ондо Свердловско киностудида «Ургын һалбаржа байхада» гэжэ кинофильм табигданхай. 1967 онһоо Н. Дамдинов зүжэг бэшэжэ эхилээ һэн. Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй драмын академическэ театрай тайзан дээрэ: «Үнгэрһэн хэрэг», «Доржо Банзаров», «Илалтын дархашуул», «Декабристын бэһэлиг» гэһэн зүжэгүүдынь табигдаһан байха юм.
Николай Дамдиновай шүлэгүуд, поэмэнүүд ород хэлэн дээрэ оршуулагдажа, «Новый мир», «Дружба народов», «Огонёк», «Октябрь», «Наш современник» сэтгүүлнүүдта толилогдожо, номууд боложо согсологдон Москвада хэблэгдэһэн. Уран зохёолой хүгжэлтын асуудалнуудаар статьянуудые, тэмдэглэлнүүдые бэшэжэ, сонин, сэтгүүлнүүдтэ гаргадаг һэн. Тэдэнь сугларжа ерэхэдээ, хоёр боти ном болоһон юм: «Уран үгын хизаар», «Арадай ажабайдалай түүхэ».
Ородой поэзиин зэндэмэни жасаһаа шэлэжэ оршуулха ябадалые Н. Дамдинов уран мэргэжэлэй үндэр һургуули гэжэ тоолодог байгаа. Тиин, Александр Пушкинай «Бишыхан трагединуудые», Михаил Лермонтовэй шүлэгүүдые, Владимир Маяковскиин «Ехэл һайн» гэжэ поэмын найман бүлэгые оршуулһан байна. Шүлэгүүдынь манай Эхэ ороной олон хэлэн дээрэ оршуулагданхай, тиихэдэ Улаан-Баатарта номынь монгол хэлэн дээрэ хэблэгдээ. Николай Дамдинов 1958 онһоо СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн.
Н.Г. Дамдинов олониитын ажабайдалда эдэбхитэйгээр хабаадажа Буряадайнгаа ажалшадтай уулзажа, шүлэгөө уншаха дуратай, өөрынгөө түрэл уран зохёолой үмэнэһөө Москва, Киев, Волгоград, Грозный, Махачкала, Семипалатинск, Самарканд, Ереван, Псков, Кострома, Горно-Алтайск, Кызыл, Хабаровск, Шэтэ, Эрхүү хотонуудта үнгэргэгдэһэн Россиин болон бухэхолбооной поэзиин үдэшэнүүдтэ хабаадаһан намтартай. 1980 оной апрель һарада Москвагай Политехническэ музей соо Николай Дамдиновай авторска үдэшэ амжалтатайгаар үнгэрөө бэлэй. Гадна, Н. Дамдинов РСФСР-эй болон СССР-эй Уран зохёолшодой съезднүүд дээрэ үгэ хэлэһэн байдаг, мүн уласхоорондын литературна зүблөөнүудтэ (Монголдо) хабаадалсаа. 1976 оной май һарада Ази-Африкын арадуудай һаналаа нэгэдэлгын IV-хи конференцидэ Баку хотодо ошоһон юм. Тэндэ Ази-Африкын конференциин Советскэ комитедэй гэшүүн боложо һунгагдаа. Н. Дамдинов — эб найрамдал хамгаалха Буряадай республиканска комитедэй гэшүүн байһан.
1975 ондо Николай Дамдинов Буряадай АССР-эй Уран зохёолшодой холбооной правлениин түрүүлэгшээр һунгагдаа, тиихэтэй хамта, РСФСР-эй Уран зохёолшодой холбооной правлениин секретарь, СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной правлениин гэшүүн ябаһан байна.
Николай Гармаевич Дамдинов Буряад Уласай Гүрэнэй шангай лауреат, Буряадай АССР-эй арадай уран зохёолшо, РСФСР-эй Максим Горькиин нэрэмжэтэ Гүрэнэй шангай лауреат болоһон байгаа.
Тэрэ «Баргажан», «Шэнхинээтэ нарһад», «Эсэгын нэрэ», «Битва за солнце» гэжэ шүлэгүүдэй холбоонууды зохёожо гаргаһан байна. «Эсэгын нэрэ», «Харгын талаан» гэжэ поэмэнууды бэшэһэн байна. 1962 ондо А. Пушкинэй «Маленькие трагедии» гэжэ ном ород хэлэнһээ буряад руу оршуулба.
Дамдиновэй шүлэгөөр нэгэ хэды оратори зохёогдоһон байна: 1965 ондо «Шэнхинээтэ нарһад» гэжэ Б. Б. Ямпилов хүгжэмшэнтэй, ба «Минии багша — Ленин» — А. А. Андреев хүгжэмшэнтэй 1980 ондо.
СССР-эй Верховно Совеэдэй 10-дахи уряалай депутат (1979—1984).