Джеймс Уатт
| Джеймс Уатт | |
| James Watt | |
 | |
| Ажал үйлэ: | |
|---|---|
| Түрэһэн үдэр: | |
| Түрэһэн газар: | |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: | |
| Наһа бараһан газар: | |
| Гарай үзэг: |
|
.svg){kind=small}
Джеймс Уатт (англи: James Watt, 1736 оной 1 дүгээр һарын 19-ндэ түрөө, 1819 оной 8 дугаар сарын 25-нда наһа бараһан)[9] — Шотландын зохёон бүтээгшэ, механик инженер болоод Ньюкоменай уурын хүдэлгүүрые һайжаруулһан Ехэ Британиин Хаанта Улас болон дэлхэй дахинда ажа үйлдэбэрэй хубисхалаар абашарха өөршэлэлтэй һуури боложо үгэһэн.
Намтар
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Джэймс Уатт 1736 оной 1 дүгээр һарын 19-ндэ Клайдай булангийн Рэнфрэширай Гринок хотодо түрэбэ. Түүнэй эсэгэ уһан онгосо барихаһаа гадана, уһан онгосотой гүйсэдхэгшэ байһан болоод хотынгоо юрэнхы хуули сахюулагшаар ажалалжа байһан боло түүнэй эхэ Агнес Муйрхэд нэрэ хүндэтэй гэр бүлэһээ гаралтай үндэр болбосоролтой эмэгтэй байба. Эсэгэ эхэ хоюулаа пресвисерианизм шажантай байһан болоод хатуу ковенантерүүд байба. Уаттай үбэг эсэгэ Томас Уатт тоогой ухаанай багша, Картсбёрнэй баронай хуули сахюулагша байгаа. Уатт һургуулида тогтомол ябажа шадаагүй. Эхилээд эхэ гэрээрээ түүндэ багшалжа байһан болобошье һүүлдэ Гринокой бага һургуулида ороһон.[10] Тэрээр гарай маша ехэ дүйтэй болоод тоогой ухаанта абьяастай болохоо харуулаа. Хэдыхээр латин, грек хэлэнүүдтэ һонирхолгүй байһан абашье шотландиин арад түмэнэй домог яриаг шэмтэн һонирхожо байба.
Түүные 18-тайда эхэ наһа баража, эсэгынхэ бэе доройтожо эхилбэ. Уатт Лондон руу хэмжэхэ багажа хэрэгһэл хэжэ һурахаар нэгэ жэлын хугасаатай ябажа ерээд Глазгодо багажа хэрэгсэл хэхэ бизнесээ байгуулахые зорибо. Гэбшье тэрээр дадалгын долоон жэлын хугасаагаа дүүргээгүй байһан ушарһаа хэдыгээр Шотландта тоогой ухаан багажа хэрэгсэл хэдэг өөр хүн байгаагүй болобошье Глазгогой алхашадай холбоо (алха хэрэглэдэг бүхы гар уршуудын нэгэдхэһэн) түүнэй үргэдэлые хүлээжэ абаагүй.
Уаттые энэхүү хүндэ байдалһаа Глазгогой Ехэ һургуулиин гурбан профессор абаража, ехэ һургуулиинхаа дотор зүжэг цех байгуулха боломжо үгэбэ. 1758 ондо энэ цех байгуулагдаһан болоод дээрэхэ гурбан профессорой нэгэ физик, химик Джозеф Блэк Уаттай анда нүхэр болоһон.
1764 ондо Уатт өөрын үеэл Маргарет Миллертэй һуужа, табан хүүгэдтэй болоһоной гурбан наһа бэе гүйсэжэ шадаагүй үнгэрһэн. Маргарет 1772 ондо хүүгэд түрүүлхэ гэжэ байгаад наһа бараһан. 1777 ондо Уатт дахин хүнтэй һуугаа һэн. Энэ удаа Глазгогой даабуунай будаг үйлдэбэрлэгшын охин Энн МакГрэгортой һуугаа. Энн 1832 ондо наһа бараһан.
Уатт Джон нэрэтэй ахатай байһан болоод Джеймсые 17-тойдо хүлэг онгосоной сүйрэлээр наһа бараһан.
Түрүүщын хүдэлүүрнүүд
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]1776 ондо анханай хүдэлүүрнүүдые үйлэдбэридэ һуурилуулжа, ажалалуулжа эхилээ. Эдгээр анханай хүдэлгүүрүүдые шахуурганда хэрэглэжэ байһан болоод уурхайн сооногой ёроолдо байха шахуургые ажалалуулахад ашаглажа байба. Захяалгашье субжв эхилһэн болоод дараашын 5 жэлэй хугасаанда Уатт ехэ түлэбэ Корнуоллдоо уурхайгаһаа уһан шабхаха зорюулалтатай олон хүдэлгүүр һуурилуулжа туншье забгүй байлаа.
Баултон Ваттые бүлүүрэй хүдэлгөөные нунтаглаха, нэхэхэ, тээрэмдэхэ эргэлтэтэ хүсэн болгохые итагаһанаар шэнэ бүтээлые хэрэглэхэ һалбарые маша ехэ үргэжүүлээ һэн.
Нэмжэ уншаха материал
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- «Some Unpublished Letters of James Watt» in Journal of Institution of Mechanical Engineers (London, 1915).
- Andrew Carnegie, James Watt University Press of the Pacific (2001) (Reprinted from the 1913 ed.), ISBN 0-89875-578-6.
- Dickenson, H. W. (1935). James Watt: Craftsman and Engineer. Cambridge University Press.
- H. W. Dickinson and Hugh Pembroke Vowles James Watt and the Industrial Revolution (published in 1943, new edition 1948 and reprinted in 1949. Also published in Spanish and Portuguese (1944) by the British Council)
- Hills, Rev. Dr. Richard L., James Watt, Vol 1, His time in Scotland, 1736—1774 (2002); Vol 2, The years of toil, 1775—1785; Vol 3 Triumph through adversity 1785—1819. Landmark Publishing Ltd, ISBN 1-84306-045-0.
- Hulse David K. (1999). The early development of the steam engine. Leamington Spa, UK: TEE Publishing, 127 - 152. ISBN 1 85761 107 1.
- Hulse David K. (2001). The development of rotary motion by steam power. Leamington, UK: TEE Publishing Ltd.. ISBN 1 85761 119 5.
- Marsden, Ben. Watt’s Perfect Engine Columbia University Press (New York, 2002) ISBN 0-231-13172-0.
- Muirhead, James Patrick (1854). Origin and Progress of the Mechanical Inventions of James Watt. London: John Murray.
- Muirhead, James Patrick (1858). The Life of James Watt. London: John Murray.
- Samuel Smiles, Lives of the Engineers, (London, 1861-62, new edition, five volumes, 1905).
- Холбогдохо сэдэбэ
- Schofield, Robert E. (1963). The Lunar Society, A Social History of Provincial Science and Industry in Eighteenth Century England. Clarendon Press.
- Uglow, Jenny (2002). The Lunar Men. London: Farrar, Straus and Giroux.
Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Энэ хуудаһан Джеймс Уатт гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.- James Watt by Andrew Carnegie (1905)
- James Watt by Thomas H. Marshall (1925)
- Archives of Soho Архивировалһан 9 долоо һара 2009 оной. at Birmingham Central Library.
- BBC History: James Watt
- Revolutionary Players website Архивировалһан 8 гурба һара 2006 оной.
- Cornwall Record Office Boulton & Watt letters
- Significant Scots — James Watt
- Chapter 8: The Record of the Steam Engine. www.history.rochester.edu. 2009-07-06 үдэртэ хандаһан.
Холбооһон
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- Энэ хуудаһан Джеймс Уатт гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118629484 // Общий нормативный контроль (GND) — 2012—2016.
- ↑ Bramwell F. Dictionary of National Biography // Dictionary of National Biography, 1885–1900 / L. Stephen, S. Lee — London: Smith, Elder & Co., 1885.
- ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 с.
- ↑ 5,0 5,1 (unspecified title)
- ↑ Kingsford P. W. Encyclopædia Britannica
- ↑ SNAC — 2010.
- ↑ Lundy D. R. The Peerage
- ↑ Нэр хүндтэй эх сурвалжууд түүний нас барсан огноог 1819 оны 8 дугаар сарын 19 гэдэг боловч түүний үеийн бүх бүртгэл мэдээлэлд нас барсан огноог нь 8 дугаар сарын 25 гэж тэмдэглэсэн байдаг бөгөөд 9 дүгээр сарын 2-нд оршуулсан гэсэн байдаг. Наймдугаар сарын 19 гэдэг сар өдөр анх Жэймс Пэтрик Мүйрхэдийн бичсэн Жэймс Ваттын амьдрал (1858, х. 521) номноос эхтэй юм. Мүйрхэд Ваттын зээ дүү байсан учраас нас барсан огноог сайн мэдэх учиртай хүний нэг үзжээ. Гэвч Мүйрхэдийн бичиг баримт дунд 8 дугаар сарын 25-ныг өөр газар дурдсан байдаг. Наймдугаар сарын 25-ны өдрийг тухайн үеийн сонингийн мэдээнд тавьж байсан (жишээ нь, 8 дугаар сарын 28-ны өдрийн Дэ Таймс сонины 3 дугаар нүүрт) бөгөөд Ваттын гэрээслэлд тийнхүү тусгажээ. (Сэнт Мэригийн сүмийн оршуулгын бүртгэлд Ваттын нас барсан огноог дурдаагүй байна.)
- ↑ Tann, Jennifer (2004). “James Watt (1736–1819)”, Oxford Dictionary of National Biography. Oxford, England: Oxford University Press.
