Ааруул
Ааруул, айрһан, хурууд (монг., бур.) - монгол болон түрэг арадуудай һүнэй бүтээл.
Бэшэлгэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Ааруул гээшэ элдэб дүрсэ хэмжээтэй хатааһан ээзгэй. Олон хүн энээниие бяслаг гэжэ һанадаг байбашье тус баталалта буруу. Айрһан хэдэн түхэлтэй:
- Хорхой ааруул. Ээзгэй шэхэршэнэй шуудайһаа ута гэдэһэ гарьхаар хабшагдадаг.
- Хурганай хээтэй ааруул. Нюдаргаар хабшагдажа, ээзгэй онсо маягтай болодог.
- Хээтэй ааруул. Ээзгэй уул бообын түлөө хэб соо хабшагдадаг.
- Хабтагай (зүрһэм) ааруул. Түрүүшынхиеэ хаталгын һүүлдэ ээзгэй бүд уутаһаа гаргажа, татамал утаһанаар хабтагай болгон хэршэдэг.
- Бусалалга. Тараг бусалгадаг. Үдхэн ээзгэйн масс дары шахуу бүрилдэнэ. Галһаа абана.
- Түрүүшын хатаалга.
- Хэблэлгэ. Ээзгэй нягта болоходонь, тэрэнээ бага зүрһэмүүдтэ гү, али хабтагайнууд хубаана.
- Хоёрдохи хатаалга. Хабтагайнууд агаар оруулха һуурида наран доро хатаана.
Тарагһаа гадна снежок, хүрэнгэ эдлэдэг. Машина дорохи хоёр самбарай хоорондо ээзгэйн уута табижа, домкратаар шахаад, шара һү шахадаг.
Монгол уласта ааруул ехэ хэмжээндэ үйлэдбэрилнэ. Жэмэс ба шоколад амтатай гү, али нэмэлтэгүйшье олохо аргатай. Айрһан хадаа айраг адли эгээл суутай һүнэй бүтээл мүн.
Буряад орондо аха үеын зарим түлөөлэгшэд болон аймагуудай ажаһуугшад мүнөө болотор һанажа ябадагшье һаа, ааруул мартагдаһан эдеэн лэ. 2018 ондо олзын хэрэг эрхилэгшэдэй бүлэг ааруул нэбтэрүүлхэ гэжэ оролдоһоншье һаа, амжалтагүй байгаа. Хомор дурсалганууд хоол бариха уран зохёолдо үзэгдэдэг.
Ондоо арадуудай дунда
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]Түрэгүүдэй дунда курут, корт, ак гурт.
Армянуудай дунда чортан.
Зурагай сан
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]-
Хабтагай ааруул
-
Хоёрдохи хатаалга
-
Ула бообо
-
Хээтэй ааруул
-
Зүрһэм ааруул
Мэдээсэлэй эхи
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- Б.О. Дамдинжапова, Буряад монголой хоол. 200 заабари /Б.О. Дамдинжапова — Улаан-Үдэ: НоваПринт, 2018. - 240 х., зур.
- «Ааруул» - вкус забытых традиций