Консерватизм

Консерватизм (лата: conservo — «хадагалнаб») — ёһо заншалта, уламжалалта удха ба журамые, ниигэмэй гү, али шажанай һургаалые дахажа мүргэхэ үзэл юм. Консерватизмын эгээн шухалал удхань ниигэмэй ёһо заншалые, байгуулгануудые ба удха үнэлэмжые хадагалалга мүн.

Дотоодо улас түрын бодолгын талаар, консерваторнууд байнга улас гүрэнэй ба ниигэмэй журамай ажа холбогдолые тусгаарлан тэмдэглээд, экстремизм мэтэ гэжэ һанагдадаг туйлай шэнэшлэлнүүдые хүлеэжэ абанагүй. Гадаада улас түрын бодолгын талаар, консерваторнууд гүрэнэй аюулгүй байдалые тусгаарлажа, сэрэгэй хүсэнэй хэрэглэлые хүлеэн абаад, уламжалалта холбоотонуудые дэмжэжэ туршана, гадаада эдэй засагай харилсаанда протекционизмые хамгаална. 

Консерватизмын үзэл суртал «Франциин хубисхалай аймшагта» (Эдмунд Бёркой алдарта тунхаг, 1790) хархис этэгээдээр бии болобо. Эдэй засагай эрхэ сүлөө нэхэдэг либерализмтай болон ниигэмэй тэгшэ байдалые нэхэдэг социализмтай зүршэлдэнэ. Бёркой гадна франциин иезуит Жозеф де Местр (1753—1821), англиин философ Томас Һоббс (1588—1679) ба австриин канцлер Клемент Меттерних (1773—1859) консерватизмын түлэбшэлдэ хуби нэмэрээ оруулаа.

Мүнөө үеын ниигэмдэ консерватизм гурбан үндэһэн үзэл баримталалнуудай (либерализм, социализм ба консерватизм) нэгэ юм. Шэнэшлэл хубилалтада эсэргүүсэдэг обскурантизм ба традиционализм шалгарна. Мүнөө үеын консерватизм (неоконсерватизм) ондоо улас түрын хүдэлөөнһөө тэршээ, нугархай байжа болоно. Жээшэнь — АНУ-гай Рейган юрэнхылэгшын шэнэшлэлнүүд, Ехэ Британидахи Тэтчерэй шэнэшлэлнүүд.

Һүүлдэнь торизм болоһон Англиин консерватизм Стюардтанай Һэргээлтын үедэ (1660—1688) бии болобо. Энэ үзэл баримталал хизааргүй засагтай эзэн хаанда түблэрһэн ниигэм соогой хүнүүдэй иерархида үндэһэлээ. Хэрбээ сэдьхэлэй эрхэ сүлөө ба үндэһэн хуулита засаглалые байгуулха зорилготой Алдарта хубисхал торизмые ондоогоор томьёолбо. Мүнөө торизмын тулгуури хадаа гурбан дабхар ангитай (хаашуулай обог, ноёдой танхим ба ниитын танхим) эрхэ мэдэл юм.

Түүхэшэдэй диилэнхи хуби Рокинһемэй маркизай нюурай нарин бэшэгэй дарга байһан Эдмунд Бёркые консерватизмын үндэһэлэгшээр гэжэ үзэнэ. 

Ном зохёол

• Философия и социально-политические ценности консерватизма в общественном сознании России: От истоков к современности. Под ред. Ю. Н. Солонина. Вып. 1. СПб.: С.-Петербургский гос. ун-т, 2004, 320 с.
• Полякова Н. В. Антропология российского консерватизма // Александр Иванович Введенский и его философская эпоха. — СПб., 2006, с. 252—265
• А. Ю. Минаков. Особенности русского консерватизма в первой четверти XIX века // Диалог со временем. Альманах интеллектуальной истории, 34, 2011,
• Современный российский консерватизм. Сборник статей. М., 2011. http://www.cscp.ru/files/rmoHZ2U1hEbQgIW.pdf Архивировалһан 3 зургаа һара 2013 оной.
• Михаэль Дорфман Что такое консерватизм Архивировалһан 30 юһэ һара 2016 оной.