Мацуо Басё (японоор 松尾 芭蕉 , нюуса нэрэнь; ондоо нюуса нэрэнь ‒ японоор 宗房 , Мунэфуса ; үшөө ондоо нюуса нэрэнь ‒ японоор 甚七郎 , Дзинситиро ; жэнхэни нэрэ ‒ японоор 金作 , Кинсаку ) (1644, Уэно, Ига можо , ‒ 12.10.1694, Осака ), Японой ирагуу найрагша , шүлэгэй онолшо. Самурайн бүлэдэ түрэбэ. 1664 онһоо Киотодо ирагуу найрагые һураба. 1672 онһоо Эдо (мүнөөгэй Токио) хотодо гүрэнэй алба хаагаашье һаа, түшэмэлэй амидаралда урмаа хухарба. Хожомынь ирагуу найрагай багша болобо. Хошоной рэнгагай шүлэгшээр алдартай болобо. Мацуо ‒ хокку жанрын болон эстетикын үндэһэлэгшэ юм. 1680-аад ондо Мацуо Дзэн шажанай гүн ухааниие дахажа өөрынгөө зохёолгын һуурида «гэгээрэлэй» заршам табяа һэн. Мацуогой болон шабинарайнь бэшэгдэһэн долоон суглуулбарида тэрэнэй ирагуу найрагай үб харуулагдана: «Үбэлэй үдэрнүүд» (冬の日 ( ) 春の日 ( ) 荒野 ( ) 瓢 ( ) 猿蓑 ( ) 炭俵 ( ) 奥の細道 ( ) дунда зуунай ба шэнэ сагай удха зохёолдо ехэхэн нүлөө үзэбэ[ 30] [ 31]
Басёгой Ига можодо түрэл гэр байшан. Мацуо Ига можын Уэно гэһэн бишыхан хотодо дунда зэргын амидаралтай Мацуо Ёдзаэмона самурайн (松尾与左衛門 ( )
Басё бүри багаһаан шүлэг зохёол бэшэхэ һонирхолдо хүтэлэгдэн хайку маягаар шүлэг туурбижа ехэхэн хүдэлмэрилһэнэй үрэ дүндэ тон нэрэдэ гаража, уламаар 1672 ондо уран бүтээл туурбиха эгээн боломжотой гэжэ тоосогдодог байһан Эдо хотодо ерэжэ, һуурижан өөрын һургуулиие үүсхэжэ, тэрэ үеын Японой нэрэ нүлөө бүхы зохёолшодтой холбоо тогтоожо ажаллаһаниинь ерээдүйн ехэ найрагша болохо замай эхилэл боллоһон юм. Энэ үедээ олон шабитай боложо, Японой хайкугай түрэлэй тэригүүн зэргын найрагша гэжэ үнэлэгдэхэ болотороо үдэһэн юм.
Харамтай тэрэ туйлай ядуу амьдаржа, бэшэһэн зохёолоо зараха гү, али шабинарайнгаа үгэһэн мүнгөөр хоног үнгэрүүлжэ байһан ушар ами зуухын эрхээр 1680 ондо Эдоһоо хүн үсөөтэй, Фукагавада ерэжэ һуурижаба. 1681 ондо тэрэнэй нэгэ шаби Рика тэдэнэй байшангай дэргэдэ гадил (японоор 芭蕉 басё гэдэг) модо һуулгаһаниинь үрэ жэмэсээ ехэ үгэжэ, нүхэдынь тэдэнэй байшан «гадилай байшан» (芭蕉庵 ( ) Басё-Ан ) гэжэ нэрлэһэнээр ирагуу найрагша өөртөө Басё гэдэг уран зохёолой нэрэ абаһан түүхэтэй. Энэ үеһөө Басё Дзэн буддизмые шудалжа эхилһэниинь тэрэнэй хожомой уран бүтээлдэ үлэмжэ ехэ нүлөөлһэн юм.
Сига можын Оцу хотодо Басёгой бунхан 1684 ондо тэрэ өөрын уран бүтээлэй замаа хубилгажа, олон удаагай аялалда удаа дараа ябаһаар 1694 ондо үбшэн туһажа, шабинартаа өөрын хогшол хүрэнгэ, гар бэшэмэл, номоо яаха тухай хэрээслээд 10 һарын 12-до наһа бараһан байдаг.
Басё аялалда ябахадаа олон гайхамшагтай хайку туурбижа, үдэрэй тэмдэглэл хүтэлһэниинь тэрэнэй амидаралай намтар болоод зогсоогүй, сэдьхэлгэ, үзэл бодол, үйлэ хэрэгэйнхинь элирэл болоһоноороо хойшо үеынхинэй дунда ехэхэн үнэ сэнэтэй юм. Энэ үеынхинь бүтээл дотор тэрэнэй шэлэдэг хайкунууд бии.
枯朶に烏のとまりけり秋の暮 kara eda ni / karasu no tomari keri / aki no kure
нюсэгэн мүшэр дээрэ / ганса хирээ һууна— / намарай үдэшэ… [1680] гэхэ юм гү, али
古池や蛙飛びこむ水の音 furu ike ya / kawazu tobikomu / mizu no oto
хуушан сөөрэм / мэлхэй үсэржэ— / уһан салгидаа… [1686] гэжэ мүнөөдэр хүрэтэр «эбдэгдээгүй» хайку түрэлэй түгэс түгэлдэрэй бэлгэдэл болоһон бүтээлнүүдээ туурбиһан юм.
Юрэнь хайку байгаалиин гоо һайханиие зураглаха, тэрэниие сэдьхэлтэйгээ холбожо мэдэрхэ ирагуу найраг юм. Харин Мацуо Басё хайкуда гүн ухааниие оруулжа ерэһэнээрээ сэрэл мэдрэмжын зохисол элирһэн жэнхэни хайку ирагуу найрагые үлэмжэ удхаарынь хүгжүүлһэн габьяатай ажа һэн.
Игадахи байрладаг Басёгой 300 наһанай ойдо зорюулһан Хайсейден (俳聖殿 , Ирагуу найрагшын дурасхалай танхим) Басёгой гараар бэшэгдэһэн «Хойто зүгэй харгы» Бүрхөөлтэ наадан (貝おほひ ( ) Kai Ōi ) (1672)Эдо сангин (江戸三吟 ( ) Edo Sangin ) (1678)Инака но куавасе (田舎之句合 ( ) Inaka no Kuawase ) (1680)То: сэй монтэй докугин нидзю: касэн (桃青門弟独吟廿歌仙 ( ) Tōsei Montei Dokugin Nijū Kasen ) (1680)Токивая но куавасе (常盤屋句合 ( ) Tokiwaya no Kuawase ) (1680)Минасигури (虚栗 ( ) Minashiguri ) (1683)Талын араг яһан (野ざらし紀行 ( ) Nozarashi Kikō ) (1684)Үбэлэй үдэрнүүд (冬の日 ( ) Fuyu no Hi ) (1684)*Хабарай үдэрнүүд (春の日 ( ) Haru no Hi ) (1686)*Мэлхэй мүрысөөн (かわすあわせ ( ) Kawazu Awase ) (1686)Касимада аяншалга (鹿島紀行 ( ) Kashima Kikō ) (1687)Утацуда аяншалга (卯辰紀行 ( ) Utatsu Kikō ) (1688)Сарасина аяншалга (更級紀行 ( ) Sarashina Kikō ) (1688)Хооһон тала (荒野 ( ) Arano ) (1689)*Сарасина аяншалга (更級紀行 ( ) Sarashina Kikō ) (1690)*Хисаго (瓢 ( ) Hisago ) (1690)*Бишэнэй суба (猿蓑 ( ) Sarumino ) (1-дэхи боти, 1691, 2-дохи боти, 1698)*Сага дэбтэр (さが日記 ( ) Saga Nikki ) (1691)Гадил модо һуулга тухай (芭蕉を移す詞＜ことば＞ ( ) Bashō no Utsusu Kotoba ) (1691)Даяаншын ахы тухай (閉館の説 ( ) Heikan no Setsu ) (1692)Нүүрһэнэй мэшээг (炭俵 ( ) Sumidawara ) (1694)*Тусгаар таһалга (別座舗 ( ) Betsuzashiki ) (1694)*Хойто зүгэй харгы (奥の細道 ( ) Oku no Hosomichi ) (1694)* Басёгой долоон суглуулбарида (Bashō Shichibu Shū) багтаһан зүйл[ 32] 甲比丹もつくばはせけり君が春 kapitan mo / tsukubawasekeri / kimi ga haru [1678] ばせを植ゑてまづ憎む荻の二葉哉 bashō uete / mazu nikumu ogi no / futaba kana [1680] 馬をさへながむる雪の朝哉 uma wo sae / nagamuru yuki no / ashita kana [1684] 年暮ぬ笠きて草鞋はきながら toshi kurenu / kasa kite waraji / hakinagara [1685] いざさらば雪見にころぶ所迄 iza saraba / yukimi ni korobu / tokoromade [1688] 荒海や佐渡によこたふ天河 araumi ya / Sado ni yokotau / amanogawa [1689]
Дурасхал [[|center|border|170x180px|alt=|Хираидзумидахи сүмэ соо хүшөө
]] Хираидзумидахи сүмэ соо хүшөө
Фукуи можын Цуругадахи Кэхи-дзингу Фукуи можын Цуругадахи Кэхи-дзингу
Огаки хотодохи хүшөө Огаки хотодохи хүшөө
Кэйункан, Японой эгээн томо Басё шүлэг һиилэгдэһэн шулуун Кэйункан, Японой эгээн томо Басё шүлэг һиилэгдэһэн шулуун
Дзододзи сүмэ, Басё шүлэг һиилэгдэһэн шулуун Дзододзи сүмэ, Басё шүлэг һиилэгдэһэн шулуун
Хораи-дзи сүмэдэ Басё шүлэг һиилэгдэһэн шулуун Хораи-дзи сүмэдэ Басё шүлэг һиилэгдэһэн шулуун
Басё шүлэг һиилэгдэһэн самбар (Миэ можо, Ига хото) Басё шүлэг һиилэгдэһэн самбар (Миэ можо, Ига хото)
Григорьева Т., Логунова В. Японская литература, М., 1964В. В. Соколова, В. Орлов Японская лирика, Современный литератор, 1999Абэ Кимио Мацуо Басё, Токио, 1961Хирота Дзиро Басё но гэйдзюцу, Токио, 1968Makoto Uoda Matsuo Basho, N. Y., 1970
↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118653369 // Общий нормативный контроль (GND) — 2012—2016. ↑ Краткая литературная энциклопедия — М. : Советская энциклопедия , 1962. ↑ Bibliothèque nationale de France — 2011. ↑ (not translated to mul) — Project Gutenberg Literary Archive Foundation , 1971. ↑ Swartz A. — 2007. ↑ Benezit Dictionary of Artists — OUP , 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7 ↑ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes — 1999. ↑ 8,0 8,1 SNAC — 2010. ↑ Encyclopædia Universalis — Encyclopædia Britannica , 1968. ↑ CONOR.Sl ↑ Faceted Application of Subject Terminology ↑ LIBRIS — Национальная библиотека Швеции . ↑ 13,0 13,1 Babelio — 2007. ↑ (unspecified title) ↑ Энциклопедия Брокгауз ↑ (unspecified title) ↑ (unspecified title) — 1995. ↑ Répertoire International des Sources Musicales — 1952. ↑ NUKAT — 2002. ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia , 1968. ↑ (unspecified title) ↑ (unspecified title) ↑ Национальная библиотека Португалии — 1796. ↑ KANTO – Kansalliset toimijatiedot — Национальная библиотека Финляндии . ↑ Bibliografie dějin Českých zemí — 1905. ↑ MAK ↑ Trove — 2009. ↑ (unspecified title) : El portal de datos bibliográficos de la Biblioteca Nacional de España — 2011. ↑ (unspecified title) ↑ Боронина И. А. Мацуо Басё // Большая советская энциклопедия: В 30 т.. — М. : "Советская энциклопедия", 1969-1978.↑ Мацуо Басё // Большой энциклопедический словарь / Под ред. А. М. Прохорова . — М. : Большая Российская энциклопедия, 2000.↑ Yuasa 1966, pp30-48
.jpg)
Энэ хуудаһан Мацуо Басё гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
