Перейти к содержанию

Отто фон Бисмарк

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
Отто фон Бисмарк
Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen
portrait
Ажал үйлэ:

гүрэнэй ажал ябуулагша, Германиин эзэнтэ гүрэнэй райхсканцлер

Түрэһэн үдэр:

1815 оной 4 һарын 1(1815-04-01)[1][2][3][4][5][6][7][8][9]

Түрэһэн газар:

Шёнхаузен, Саксони, Прусси

Эрхэтэнэй харьяалал:

 Прусси хаанта улас[8]
 Германский рейх[d][8]

Наһа бараһан үдэр:

1898 оной 7 һарын 30(1898-07-30)[1][2][3][4][5][6][7][8][9] (83 наһатай)

Наһа бараһан газар:

Фридрихсру, Германи

Гарай үзэг:

Отто Эдуард Леопольд фон Бисмарк-Шёнхаузен (герман: Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen, 1815 оной 4 һарын 1 — 1898 оной 7 һарын 30) — Германиин гүрэнэй ажал ябуулагша болон улас түрын эрхилэгшэ байба. Тэрэ 1862 онһоо 1890 хүрэтэр — 1873 ондо тобшо таһалдахатайнь — Пруссиин Юрэнхэлэгшэ сайд, 1867 онһоо 1871 он хүрэтэр Хойто-Германиин Холбооной канцлер байһан; ба 1871 онһоо 1890 хүрэтэр Германиин эзэнтэ гүрэнэй Райхсканцлер байгаа.[10]

1862 онһоо 1890 хүрэтэр Пруссиин Юрэнхэлэгшэ сайд байхадаа, тэрэ олон бэе даанги Германиин улас оронуудые нэгэдхэгшэ, 1871 ондо Германиин эзэнтэ гүрэниие байгуулагшаар голлон харюусажа байһан юм. Тэрэ шэнэ эзэнтэ гүрэнэй түрүүшын канцлер болоһон бэлэй. Тэрэ 1865 ондо Граф фон Бисмарк-Шёнхаузен (Бисмарк-Шёнхаузенай Гүн) болоһон, 1871 онһоо хойшо Фюрст фон Бисмарк (Бисмаркын Ноён), мүн 1890 онһоо хойшо Һерцог фон Лауенбург (Лауенбургын ван). Түрүүн тэрэ ван нэрэ солые хүсэхэгүй байгаа юм бэ, харин дараань солые хүлеэн абаһан.

Бисмаркын улас түрын бодолго маша консерватив байгаад, тэрэ хаанта холбогдоһон байгаа. Тэрэ арадшалалай томо дэмжэгшэ бэшэ байһан. Хамагай шухала зорилгонь Прусси хүсэтэй болгохын тулада болоод тэрэ Германиие даяар герман бэшэ нэгэдэхэ замаар хүрэжэ шадаһан юм. Бисмарк социалис хүдэлөөниие зогсоожо, Католик Церковиин хүсые бууруулха гэжэ оролдоһон.

Намтар

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Албанай дэбжэлтын эхил

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Бисмаркын һүлдэ

Отто фон Бисмарк Шёнхаузенда 1815 оной дүрбэдүгээр һарын 1 түрэһэн. Помераниин юнкер гэр бүлэһээ гараһан. Гёттенген, Берлин хотодо хуули һураһан. 1847—1848 онуудта Пруссиин Нэгэдэһэн Ландтагай депутат; 1848 хубисхалай үедэ тулалдаанаа зэбсэгтэ даралга зүбшөөһэн. Пруссиин Консерватив намын зохёон байгуулагшадай нэгэ юм.

1851—1859 ондоо Бисмарк Майн дахи Франкфуртай Бундестагда Пруссиин түлөөлэгшэ байһан. 1859—1862 ондо Ород соо Пруссиин элшэн сайд, 1862 ондо Франци соо элшэн сайд. 1862 оной юһэдүгээр һарада Пруссиин хаанта засаг болон Пруссиин Ландтагай сүлөөтэ олонхиин хоорондохо үндэһэн хуулиин мүргэлдөөнэй үедэ Пруссиин хаан I Вильхельм Бисмарк Юрэнхэлэгшэ сайдаар томилобо; Бисмарк буурахгүй титимэй эрхые хамгаалжа, хаан засаг талада зүршэлгые шиидхэһэн.

Германиин нэгэдэлгэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Отто фон Бисмарк — Пруссин Юрэнхэлэгшэ сайд

Гурбан Пруссиин илалтата дайнуудай эсэстээ (1864 ондо Австритай хамта Дани урдаһаа, 1866 ондо Австри урда, 1870—1871 ондо Франци урда) Отто фон Бисмаркын ударидалга доро «оройлогшодто хубисхал» аргаар Германиин нэгэдэлгэ бэелүүлһэн. Пруссиин титимда, юнкеруудта үнэн шударгуу байхада, Бисмарк энэ үедэ Германиин үндэһэнэй либерал хүдэлөөн хамтарха баатай болоһон. Тэрэ ажаүйлэдбэриин ниигэмэй замда Германи уласда нэгэ томо нүлөө үзүүлэд, буржуазиин найдабари нэмэгдэжэ, Германиин арад түмэнэй үндэһэнэй хүсэл эрмэлзэлые хангаһан юм.

Дотоодын бодолго

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
Сагаан хубсагатай Бисмарк Германиин эзэнтэ гүрэнэй тунхаглалда."1871 оной Версальда хаанай тунхаглал", Антон фон Вернер, 1885

1867 ондо Хойто Германиин холбооной байгуулга һүүлдэ Отто фон Бисмарк бундесканцлер болоһон. 1871 оной 1 һарын 18 үдэртэ Германиин эзэнтэ гүрэн тунхаглаһан һүүлдэ тэрэнь Эзэнтэ гүрэнэй канцлерай тушаалда ороһон, 1871 оной үндэһэн хуулида тааруугаар шахам хизааргүй этигэмжые хүртэһэн. Эзэнтэ гүрэнэй түрүүшын онуудта Бисмарк парламентта олонхинь либералуудай һанамжые тоодо абаха баатай байгаа. Гэбэшье Пруссиин эзэрхэг туйлахаяа, ёһо заншалай ниигэмэй ба улас түрын иерархиие бүхэлхэеэ, өөрынгөө засагые бүхэлхэеэ эрмэлзэлгэ канцлер ба парламент хоорондо үргэлжын хабирсалдааниие байгуулһан. Бисмарк байгуулһан ба хамгаалһан системэ — хүсэтэй гүйсэдхэгшэ засаг (өөрөө Бисмарк), шадалгүй парламент, ажалшадай ба социалист хүдэлөөндэ хэһээлтын бодолго — ажалүйлэдбэриин ниигэмэй бодолгодо таруу байгаагүй. Энэнь 1880-дахи он жэлүүдта Бисмаркын һуларуулгын ушар болобо.

1872—1875 он жэлүүдта Бисмаркын үүсхэлээр, хашалтаар Католик Церковь урда хуулинууд абагдаһан: церковиин һургуулинуудта хиналта эрхэнь хаһалгын хуулинууд, Германи дотор иезуидуудай орденые хорюул, уялгатай эргэнэй гэрлэгэ, церквиин автономито байдалые болюулга, гэхэ мэтэ. Эдэгээр партикулярист клерикуудай эсэргүү хүсэнэй эсэрэг тэмсэл шууд заригдаһан «Kulturkampf» (Соёлой барилдаан) гэжэ нэрлэгдэдэг үйлэ ябадалнууд сэбэр улас түрын асуудалнууд католик санаартадай эрхые гайтайгаар хизгаарлаһан; мэдэлээ үгэхэгүй ябадал тушаалгые дуудаба. Энэнь Католик хүн амын уласһаа суглааниие хизгаарлаха хүргэһэн. 1878 ондо Бисмарк Ниигэм-Арадшалһан байгууллагуудай үйлэ ажалалгаае хориглоһон социалистуудһаа эсэрэг Райхстаг "онcогой байдалай тухай хуули"ин замаар урагшалһан.

1879 ондо Отто фон Бисмарк Райхстагда протекционист гаалиин тарифаар дамжуулан орожо байба. Либералнууд үндэр улас түрэһээ гаража хабшажа барижа байһан. Томо Ажаүйлэдбэри, томо газарай эзэдэнь ашаг сонирхолдо ниисэһэн Шэнэ хэлэлсээ, эдэй засаг, санхүүгай бодолго. Тэдэнэй холбоо улас түрын амидарал, түрын захиргаанай дабамгайлха байра һуури баримталжа байба . 1881—1889 он жэлүүдта Отто фон Бисмарк (хуушан наһанай тэтгэбэри, хүгжэлэй бэрхэшээлтэйнь тохёолдолдо үбшэн, осол гэмтэл гараһан тохёолдолдо ажалшадай даатгал) "ниигэмэй хуули"да ниигэмэй хамгаалалай ажалтан эхэ һууриие табиһа. Гэһэн хэдышье, тэрэ хатуу эсэрэг хүдэлмэриин бодолгые шаардажа буй, 1880 ондо амжалтатай сунгуулхад эрэлхэлһэн «онсогой хуули». Ажалшад болон социалистуудһаа шэглэһэн Хос бодолгын эзэнтэ гүрэнэй, ниигэм, түрын бүтсэдэнь нэгэдэмэл сэргиилдэг.

Гадаадын бодолго — Реалполитик

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Тэрэнэй гадаадын бодолго Франциин Франко-Пруссиин дайнда илагдалда болон Эльзас ба Лотрингенай нүлөөлгэдэ үндэһэлһэн байба. Орёо холбооной системэ дамжуулан Бисмарк Франциие тусгаарлаба, Австри-Унгарда ойртолдуулба, Ород дахи һайн хариласааниие дэмжэлгэбэ. Холбооной системын аргаар («гурбан эзэн хаашуулай холбоо» — Германи, Австри-Унгар ба Ород 1873 он ба 1881 он; 1879 оной австри-германиин холбоо; 1882 оной «Гурбалдахи холбоо» — Германи, Австри-Унгар и Итали; 1887 оной «Газар дундада тэнгисэй хэлсээн» — Австри-Унгар, Итали ба Англи; болон 1887 оной Ородой хамта «бэеэ сагааруулха хүсэлэй хэрээ бэшэг») Бисмарк Европодо эбые үргэлжэлүүлбэ; Германиин эзэнтэ гүрэн улас хоорондын политкагай ударидагша болоһон.

Бисмаркын албанай дэбжэлтын барагдалга

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
«Жолоодогшо хажууһаа орхижо ябана» Панч журналай карикатура, 1890

1880-дахи он жэлүүдта энэ системэ буруу һүрэжэ эхилһэн. Ород Францида дүтэлсэбэ. 1880 ондо эхилһэн Германиин колониин үргэдэлгэ Англо-Германиин харилсаа улам хурсадһан. 1890 оной эхиндэ «бэеэ сагааруулха хүсэлэй хэрээ бэшэг» гэжэ үргэлжэлүүлэн Ородой татгалзаха ностой ухралта канцлер байһан юм. Дотоодо полтикада, Бисмарк алдаа тохинуулалда социалистуудһаа эсэрэг «онсогой хуули» эргэжэ тэрэнэй түлэблэгөөнэй алдаа байһан юм. 1890 оной нэгэдүгээр һарада Райхстаг хуулиие шинэшлэхэ татгалзаһан байна. Шэнэ эзэн хаан, II Вильхельм, болон гадаада, колониин бодолго, хүдэлмэриин асуултын Бисмарк сэрэгэй тушаалаар мүргэлдөөнэй үр дүнд өөрын хүдэлхэ хүрэнгэ Фридрихсру тэрэнэй амидаралай һүүлын 8 жэлэй гурбадугаар һарада 1890 ондо халагдаһан байба.

Отто фон Бисмарк Фридрихсрудань 1898 оной долоодугаар һарын 30 үдэртэ наһа бараһан бэлэй.

Зүүлтэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Barkin K. Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 SNAC — 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 Nationalencyklopedin — 1999.
  5. ↑ 5,0 5,1 Берлинская академия искусств — 1696.
  6. ↑ 6,0 6,1 https://frankfurter-personenlexikon.de/node/1637 — 2014.
  7. ↑ 7,0 7,1 Энциклопедия Брокгауз
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Meyer A. Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog / Hrsg.: A. Bettelheim — B. — Т. 3. — S. 1–42.
  9. ↑ 9,0 9,1 Stolberg-Wernigerode O. z. Neue Deutsche Biographie — Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 1955. — Т. 2. — S. 268–277. — doi:10.1163/9789004337862_LGBO_COM_140215
  10. ↑ Christopher Clark: Preußen. Aufstieg und Niedergang 1600—1947. Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-421-05392-3, S. 592 f.; Lothar Gall: Bismarck. Der weiße Revolutionär. 2. Auflage, Ullstein, Berlin 2002, ISBN 3-548-26515-4, S. 27-30; Volker Ullrich: Otto von Bismarck. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1998, ISBN 3-499-50602-5, S. 14 f.

Холбооһон

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Biografia

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  • Busch, Moritz. Bismarck: Some secret pages from his history, 2 volums, Macmillan (1898).
  • Crankshaw, Edward. Bismarck. The Viking Press. (1981).
  • Eyck, Erich. Bismarck and the German Empire. W. W. Norton & Company. (1964).
  • Hiss, O.C. Bismarck: Gesetze und Würste. Sans Souci Druck (1931)
  • Hollyday, F. B. M. Bismarck (Great Lives Observed), Prentice-Hall, (1970).
  • Lerman, Katharine Anne. Bismarck: Profiles in Power. Longman, 2004. ISBN 0-582-03740-9.
  • Ludwig, Emil, Wilhelm Hohenzollern: The last of the Kaisers, Nova York (1927a)
  • Ludwig, Emil, Bismarck: The Story Of A Fighter, Little, Brown (1927b)
  • Ludwig, Emil, Bismarck: Geschichte Eines Kämpfers, Paul Zsolnay Verlag (1932)
  • Palmer, Alan. Bismarck, Charles Scribner’s Sons. (1976)
  • Otto Pflanze. Bismarck and the Development of Germany. 3 volums. (Princeton University Press, 1963-90).
  • Werner Richter, Bismarck, G.P. Putnam’s Sons, Nova York (1965).
  • Stern, Fritz. Gold and Iron: Bismarck, Bleichröder and the Building of the German Empire. Penguin. (1977).
  • Taylor, A. J. P. Bismarck: the Man and the Statesman. Alfred A Knopf, New York, (1969).
  • Wehler, Hans-Ulrich «Bismarck’s Imperialism 1862—1890» pages 119—155 de Past and Present, No. 48, agost del 1970.
  • Thomas Weiberg: … wie immer Deine Dona. Verlobung und Hochzeit des letzten deutschen Kaiserpaares. Isensee-Verlag, Oldenburg 2007, ISBN 978-3-89995-406-7.
"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Отто_фон_Бисмарк&oldid=73217" хуудаһанһаа абтаһан