Хёморол
Хёморол (ᠬᠢᠮᠤᠷᠠᠯ, химарал, хямарал[1]) гээшэ ниигэмэй, эдэй засагай, улас түрын ажал ябуулгада хаа-яа тохёолдохо бэрхэшээл,[2] эбдэрэл, хубилалта, хүндэ урбалтын үе мүн.[3]
Түхэл
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- Мүнгэн һангай хёморол — гээшэ юрэнхыдөө эдэй засагай агентнууд (засагай газарнууд, түб банкнууд, олзын хэрэг эрхилдэг банкнууд, компанинууд гэхэ мэтэ) санхүүгэй уялгаяа дүүргэхэ этигэл найдабарияа алдаха байдал юм. Али агент нүлөөлһэнһээ дулдыдажа, санхүүгэй химарал гурбан түхэлтэй байдаг: валютын ханша, банкын, үриин химарал.[4]
- Хэтэ үйлэдбэрилэлэй хёморол — марксизмын ёһоор хүрэнгэтэ үйлэдбэриин дээдэ зэргын хүгжэлтын һүүлээр болодог хёморолой тусхай үе; эд бараае үлэмжэ ехээр хэжэ гаргаһан дээрэһээ тэрээнээ худалдаха газар үгы болоно, наймаанай хэрэг муудажа, мүнгэн бага болоно; фабрика, заводууд хааража ажалгүй хүдэлмэришэн олошордог ба зарим үйлэдбэриин газар бүри үгы болодог. Химарал болбол капитализмын гол зүрилдөөгөөр үндэһэлжэ бии болодог— үйлэдбэриин ябадал олониитын характертай аад, бүтөөн гаргаһан бараае үмсэ хүнүүд эзэмдэдэг дээрэһээ гол зүрилдөөн гарадаг: капитализмын юрэнхы химарал хүрэнгэтэ журамай системын доройтолго мүн.[3]
- Улас түрын хёморол — тус нютагай бүхы зоной гомдол; «ноёд һайдууд» («дээшэнхинь») урданайхидал адли захиржа шадахаа болино үгытэй «адаг» («доошонхинь») зон энэ хуушанай захиргаае эрхэбэшэ һэлгэхэ хүсэлэнгэй болохо ябадал мүн. «Ноёд һайдай» хуушан янзаараа гүрэнэй хэрэгүүдые ябуулжа шадахаа болихо ба мүн үгытэй «адаг» зон тэрэ хуушан ёһые аса зүбшөөрхэ — энэ хоёр ябадалнуудай тохёолдоһонние юрэнхы үндэһэтэнэй масштаб соохи улас түрын хёморол гэжэ (нэгэ бага эли бэшээр хэлэхэдэ) нэрлэдэг юм.[3]
- Үндэһэн хуулиин хёморол — үндэһэн хуули ба гүрэнэй журамуудые эбдэхэ эрилгэтэй байдаг.
- Оршон байгаалиин хёморол — алибаа нэгэ биологиин зүйлэй гү, али популяциин үргэлжэлһэн амидаралые тогтууригүй болгодог оршон байгаалиин доройтолго.[1]
- Уларил амисхалай хёморол — үргэлжэлһэн хүлэмжын хиин илгаруулалтаһаа, Дэлхэйн дулааралгаһаа шалтагаалһан гарагта тулгаржа байһан аюулнуудай хүндэ байдал.
Зүүлтэ
[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]- ↑ 1,0 1,1 Очиров М.-Ж. (2005). Краткий русско-бурятский словарь современных понятий и терминов (ород хэлээр). Улаан-Үдэ: Республиканская типография, 33.
- ↑ Химарал. Монгол хэлэнэй ехэ тайлбари толи (2016). 2024-07-09 үдэртэ хандаһан.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Абашеев Д.А. (1941). Военно-политическэ терминүүдэй хуряангы словарь (буряад хэлээр). Улаан-Үдэ: Бурят-монгол гүрэнэй хэблэл, 71-72.
- ↑ Д.Энхзаяа (2019). Санхүүгэй химарал. Монгол банкын Эдэй засагай шудалгаанай ба һургалтын хүреэлэн. 2024-07-09 үдэртэ хандаһан.