Хүхэ мүрэн

Хүхэ мүрэн (長江) Чанцзян
Боро харанаар Хүхэ мүрэн
Хүхэ мүрэнэй һабын зураг
Маяг	Мүрэн
Шудхан юумэн	Ялунцзян, Миньцзян, Цзялин-цзян ба Ханынуй (Изюйхэ)
Эхин	Улаан мүрэн, Хүхэнуур (Намаг мүрэн, Түбэд)
Урдан гаралга	Зүүн Хитадай тэнгис
Сүнхэрэгэй һаба	1 808 500 км2
Һабын оронууд	Хитад
Эгээн утань	6300 км
Эгээн гүнзэгэнь	~100 м
Һууринууд	Ибинь, Чунцин, Ухань, Наньжин; адаг хажууда — Шанхай хотын далайн буумта

Хүхэ мүрэн (хитадаар 長江 «ута мүрэн») — Азидаа хамагай урта, дэлхэйдэ гурбада ордог болоод 6418 километр ута. Хүхэнуур можо (Цинхай) дахи Түбэдэй тэгшэ үндэрлигэй мүльһэн голһоо эхэ абан баруун урдаһаа зүүн урда зүг хүндэлэн урһан түб болон зүүн Хитадай нютагаар урһажа Шанхай хотын тушаа Зүүн Хитадай тэнгистэ шудхадаг. Мүн уһанай шудхалын хэмжээгээрээ дэлхэйн томохон мүрэнэй тоондо багтадаг. Шара мүрэнтэй ойро болоод Хитадай түүхэ, эдэй засаг, соёлой хубида хамагай томо нүлөөтэй байдаг. Хүгжэн сэсэглэжэ бай Хүхэ мүрэнэй бэбшэрэй бүһэ нютагынь Хитад уласай Дотоодын ниитэ бүтээгдэхүүнэй 20%-ые бүридүүдэг. Хүхэ мүрэниинь хойто болон урта Хитадые соёл болон газар нютагай хубида заагладаг. Мянга мянган жэлэй турша хүмүүн Хүхэ мүрэнэй уһые бохир уһан зайлуулха системэ, уһажуулалта, ажаүйлэдбэрилэлтэ, тээбэрлэлтэ, хилэ зааглаха болон дайнай зорюулалтаар ашаглажа байна. Мүн Хүхэ мүрэнэй Уһан сахилгаан станциинь дэлхэйдэ хамагай томодо тоосогдодог. Һүүлшын жэлүүдтэ мүрэнэй уһан ажаүйлэдбэрилэлэй бохирдол, хүдөө ажа ахуйн хаягдал гэхэ мэтэ хүнэй үйлэ ажалалгаанһаа болоод ехэ бохирдожо байгаа. Мүрэнэй зарим хэһэгые байгаалиин тусгай хамгаалалтатай газарай жагсаалтанда багтаан хамгаалжа байгаа.

Ном зохёол

• Carles, William Richard, "The Yangtse Chiang", The Geographical Journal, Vol. 12, No. 3 (Sep., 1898), pp. 225–240; Published by: Blackwell Publishing on behalf of The Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers)
• Danielson, Eric N. 2004. Nanjing and the Lower Yangzi, From Past to Present, The New Yangzi River Trilogy, Vol. II. Singapore: Times Editions/Marshall Cavendish. ISBN# 981-232-598-0.
• Danielson, Eric N. 2005. The Three Gorges and The Upper Yangzi, From Past to Present, The New Yangzi River Trilogy, Vol. III. Singapore: Times Editions/Marshall Cavendish. ISBN# 981-232-599-9.
• Grover, David H. 1992 American Merchant Ships on the Yangtze, 1920-1941. Wesport, Conn.: Praeger Publishers.
• Van Slyke, Lyman P. 1988. Yangtze: nature, history, and the river. A Portable Stanford Book. ISBN 0-201-08894-0
• Winchester, Simon. 1996. The River at the Center of the World: A Journey Up the Yangtze and Back in Chinese Time, Holt, Henry & Company, 1996, hardcover, ISBN 0-8050-3888-4; trade paperback, Owl Publishing, 1997, ISBN 0-8050-5508-8; trade paperback, St. Martins, 2004, 432 pages, ISBN 0-312-42337-3