Перейти к содержанию

Дмитрий Иванович Менделеев

Ссылкэнүүдые заһаха
Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
(Менделеев Дмитрий Иванович-һээ шэлжэн эльгээгдэбэ)
Дмитрий Иванович Менделеев
Дмитрий Иванович Менделеев
portrait
Түрэһэн үдэр:

27 1 һарын (8 2 һарын) 1834 оной[1][2][3][4]

Түрэһэн газар:

Тобольск[d], Тобольская губерния[d], Ородой эзэнтэ улас[1][5][6][2][3][7]

Эрхэтэнэй харьяалал:

 Ородой эзэнтэ улас[3]

Наһа бараһан үдэр:

20 1 һарын (2 2 һарын) 1907 оной[1][6][8] (72 наһатай)

Наһа бараһан газар:

Санкт-Петербург, Санкт-Петербургская губерния[d], Ородой эзэнтэ улас[6][5][3][7][8]

Гарай үзэг:

Дмитрий Иванович Менделеев ( 1834 оной 2 һарын 8 [Хуушан стиль 1 һарын 27], Тобольск —  1834 оной 2 һарын 2 [Хуушан стиль 1 һарын 20], Санкт-Петербург), Ородой химик. Санкт-Петербургын ехэ һургуулиин профессор; Эзэн хаанай Санкт-Петербургын Эрдэм Ухаанай Академиин сурбалжалагша-гэшүүн. Үелхэ системэдэ хуби нэмриеэ оруулжа байһан хүнүүдһээ илгарха тэрэнэй амжалтын онсолиг, тухайн үедэ нээжэ элирүүлээгүй байһан элементнүүдэй шэнжэ шанарые тодорхойлжо шадаһан ябадал юм.

Менделеевэй удаан сагай эрдэм ухаанай ажалябуулга тон олон янзын байха юм. Химиин олон һалбаринуудһаа гадноа байгаалиин байдалые гүнзэгыгөөр шэнжэлдэг байгаа. Кристаллографи, органик хими, үелхэ системэ, газуудые шэнжэлэлгэ, метеорологи, газарай тоһон, дари, шэгнүүр ба хэмжүүрые шэнэдхэн байгуулга — эдэ хадаа Менделеевэй шэнжэлһэн асуудалнуудай зарим нэгэниинь мүн болоно.

Намтар

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Дмитрий Иванович Менделеев Сибириин Тобольскын гимназиин директор Иван Павлович Менделеев, Мария Дмитриевна Менделеева хоёрой (басаганай обогынь Корнильева) бүлэдэ 1834 оной 2 һарын 8-да түрэһэн байна. Менделеев бүлынгээ арбан долоодохи [9] (ондоо мэдээсээр, арбан дүрбэдэхи[10]) одхон хүбүүн байгаа. Тэрэнэй үбгэн абань Павел Максимович Соколов санаартан байгаа[11]. Иван Павлович Менделеев, аха дүүнэрэй хамтаар үнэн алдарта семенарида һууха ябасадаа шэнэ обогтой болоһон байна[12]. Менделеев багаһаа үнэн алдарта шажантан боложо хүмүүжэһэн байгаа. Эсэгэнь гимназида хүмүүнлигэй ухаан, улас түрэ, философи багшалдаг байһаншье һаа, һоxоp боложо багшын албан тушаалһаан арсаха үедэ гэртээ ехэ санхүүгэй бэрхэшээл тулгардаба. Тэрэнэй ушарһаа, эхэнь урид гэр бүлээрээ ажаллуулажа байһан шилын үйлэдбэриие дахин һэргээн ашаглалтанда оруулба. 13 наһатай байхадань эсэгэнь наһа баража, эхын үйлэдбэри галда шатаһанай һүүлдэ[13]

Менделеев бага наһаяа Сибирьтэ үнгэргэһэн юм. Менделеев Тобольскын гимназида һуралсаба. Гимнази дүүргэһэнэйнгээ һүүлээр 1849 ондо Менделеевые дээдэ болбосорол эзэмшүүлхын тулада, эхэнь тэрэниие Сибирьһээ Москва хүрэтэр абажа ябаа. Харамтай Москвагай ехэ һургуули тэрэниие хүлеэжэ абаагүй тула, эжы хүбүүн хоёр Санкт Петебургта ерэжэ, уламаар эсэгынгээ түгэсһэн ехэ һургуули болохо Гол педагогой хүреэлэндэ 1850 ондо ороһон байна. Һургууляа түгэсһэнэй һүүлдэ сүрье үбшэнтэй болохонь оношологдон, тодорхой болоһоной уламһаа, Хара тэнгисэй хойто эрьеэ дээрэ байрлаха Крым хахад арал руу 1855 ондо нүүгээ. Тэндэ байхадаа Симферополиин нэгэдүгээр гимназиин шэнжэлхэ ухаанай ахлаха мастер зэргэтэй болоһон ба 1857 ондо Санкт-Петебургта бүрин эдэгэжэ бусажа ерэһэн байна.

1862 ондо Менделеев Феозва Никитична Лещеватай гэрлэбэ. 1876 ондо Менделеев Анна Ивановна Поповада дурлажа тэрэндэ гэрлэхэ һанал табиһан ба зүбшөөгүй бол, амяа хорлоно гэжэ занан айлгажа байгаа[14]. Поповатай гэрлээд, нэгэ һара үнгэрһэнэй һүүлдэ Менделеев Лещеваһаа албан ёһоор һалаба. Тэрэнэй ниигэмдэхи муу сэдьхэгдэл үлээһэн ябадалынь, Менделеевэй олон уластахи нэрэ хүндэһээ харгалзангүй, Менделеевые Эрдэм Ухаанай Академида орохо боломжые хаажа байгаа. Тэрэнэй хоёрдохи гэрлэлтэһээ гараһан охин болох Любовь Оросой алдарта ирагуу найрагша Александр Блоктой гэрлэһэн байна. Тэрэниие нэгэдэхи гэрлэлтэ гү, али Фоезвагай үхибүүд Ольга, Владимир хоёр бол Аннаһаа, Иван болон хоёр эхир үхибүүдтэй болобо.

Менделеев болбол 1890 ондо оюутанай мэдүүлгые гэгээрэлэй сайдта дамжуулан үгэһэнэйнгөө түлөө сайд Деляновһаа догодолго абажа, урмаа таһарһан дээрэһээ ехэ һургуулиһаа гаража ошохо баатай болоһон юм. Менделеев 1893 ондо шэгнүүр ба хэмжүүрэй палатын хүтэлбэрилэгшөөр томилогдожо, эндэ наһа баратараа хүдэлмэрилһэн байна.

Менделеев 1907 оной 1 һарын 20-до Санкт-Петербург хотодо пневмониһаа нүгэшэжэ, Волковское булашада хүдөөлүүлһэн байна[15].

Дурасхал 

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]

Дмитрий Иванович Менделеевэй дурасхалаар үелхэ системэ, үелхэ системын 101-дэхи элемент болохо сасарга эдэбхитэй менделевий гэжэ нэрлэһэн байна.

Тэрэнэй гадна, Менделеевэй нэрэмжээр олон юумэн нэрлэһэн байна:

Зүүлтэ

[Заһаха | үндэһэн бэшэгые заһабарилха]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Л. Чугаев Менделеев, Дмитрий Иванович // Новый энциклопедический словарь — СПб.: 1915. — Т. 26. Мацеевский — Молочная кислота. — С. 263–269.
  2. ↑ 2,0 2,1 И. Чельцов, В. К. Менделеев, Дмитрий Иванович // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XIX. — С. 82–85.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 https://www.biography.com/people/dmitri-mendeleyev-9405465
  4. ↑ Педагоги и психологи мира — 2012.
  5. ↑ 5,0 5,1 Погодин С. А. Менделеев Дмитрий Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 16 : Мёзия — Моршанск. — С. 67–69.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Mendeléeff, Dmitri Ivanovich // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
  7. ↑ 7,0 7,1 (unspecified title)
  8. ↑ 8,0 8,1 Менделеев, Дмитрий Иванович // Маммилярия — Мера стоимости — 1938. — Т. 38.
  9. ↑ Сторонкин А. В., Добротин Р. Б. Летопись жизни и деятельности Д. И. Менделеева. М.: 1984. С. 21
  10. ↑ Ходаков Ю. В. Общая и неорганическая химия: пособие для учителей. М.: 1959. С. 68
  11. ↑ Подушков Д. Л. Удомельские корни Дмитрия Ивановича Менделеева. Удомельская старина. 2004. № 35
  12. ↑ Летопись жизни и деятельности Д. И. Менделеева. Л.: Наука, 1984
  13. ↑ Валентин Иванович Стариков. Д. И. Менделеев. Средне-Уральское книжное изд-во, 1984. С. 36.
  14. ↑ Lib.ru/Классика: Менделеева Анна Ивановна. Менделеев в жизни. az.lib.ru. 2015-12-17 үдэртэ хандаһан.
  15. ↑ Могила Д. И. Менделеева на Волковском кладбище СПб. the original on 2015-04-02 үдэрһөө архивлагдаһан. 2018-01-01 үдэртэ хандаһан.
"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дмитрий_Иванович_Менделеев&oldid=72975" хуудаһанһаа абтаһан