Үелхэ системэ

Д.И. Менделеев нэрэмжэтэ химиин элементнүүдэй үелхэ системэ гэдэгынь мэдэгдэжэ бай химиин элементнүүдэй жагсаалта юм. Үелхэ системэдэ химиин элементүүдынь өөһэдын атомай дугаарай дараалалаар (багаһаа ехэ рүү) байрална.

Химиин элементнүүдэй үелхэ системэдэ Үе болон Бүлэгүүдтэ хубаана.

Үелхэ системын мүрэй дагуу, 7 үе байха ба эхинэй үедэ (үе 1) зүбхэн Уһантүрэгшэ, Гели гэһэн 2 элемент, 2 ба 3-р үе тус бүри 8 элемент агуулна. Бусад үенүүд харисангуй олон химиин элементнүүдые агуулна.

Үелхэ системын баганые бүлэг гэжэ нэрлэхэ ба стандарт үелхэ системэдэ ниитэдээ 18 бүлэг илгана. Нэгэ бүлэгтэ багтаха химиин элементнүүдэй электрон байгуулалтань түһэтэй байха ушар химиин шинжэ шанариинь ойролсоо байна. Жэшээлбэл, 18-р бүлэгэй элементнүүдые инерт хиинүүд гэжэ нэрлэхэ ба эдэгээриинь өөр элементнүүдтэй урабалда ордоггүй.

Үелхэ системые Ород химик Д.И. Менделеев (1834-1907) 1869 ондо нээбэ.

Стандарт Үелхэ системэ

Бүлэг →

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Үе ↓

1

1 H

2 He

2

3 Li

4 Be

5 B

6 C

7 N

8 O

9 F

10 Ne

3

11 Na

12 Mg

13 Al

14 Si

15 P

16 S

17 Cl

18 Ar

4

19 K

20 Ca

21 Sc

22 Ti

23 V

24 Cr

25 Mn

26 Fe

27 Co

28 Ni

29 Cu

30 Zn

31 Ga

32 Ge

33 As

34 Se

35 Br

36 Kr

5

37 Rb

38 Sr

39 Y

40 Zr

41 Nb

42 Mo

43 Tc

44 Ru

45 Rh

46 Pd

47 Ag

48 Cd

49 In

50 Sn

51 Sb

52 Te

53 I

54 Xe

6

55 Cs

56 Ba

*

72 Hf

73 Ta

74 W

75 Re

76 Os

77 Ir

78 Pt

79 Au

80 Hg

81 Tl

82 Pb

83 Bi

84 Po

85 At

86 Rn

7

87  Fr

88 Ra

**

104 Rf

105 Db

106 Sg

107 Bh

108 Hs

109 Mt

110 Ds

111 Rg

112 Cn

113 Nh

114 Fl

115 Mc

116 Lv

117 Ts

118 Og

* Лантаноидууд

57 La

58 Ce

59 Pr

60 Nd

61 Pm

62 Sm

63 Eu

64 Gd

65 Tb

66 Dy

67 Ho

68 Er

69 Tm

70 Yb

71 Lu

** Актиноидууд

89 Ac

90 Th

91 Pa

92 U

93 Np

94 Pu

95 Am

96 Cm

97 Bk

98 Cf

99 Es

100 Fm

101 Md

102 No

103 Lr

Жирийн нөхцөл (стандарт температур, даралт) дэх төлвийг атомын дугаарын өнгөөр илэрхийлэв:

• Хүхэ үнгөөр хий
• Ногоон үнгөөр шингэн
• Хара үнгөөр хатуу төлвийг тэмдэглэв.

Цацраг идэвхит шинж

• Үргэлжилсэн шугамаар хүрээлэгдсэн элементүүд тогтвортой изотопитой
• Тасархай шугамаар хүрээлэгдсэн элементүүд байгальд тааралддаг цацраг идэвхит изотопитой
• Цэгээр хүрээлэгдсэн элементүүд байгальд тааралдахгүй (Синтетик элементүүд)
• Хүрээгүй элементүүдийн хагас задралын хугацаа хэт богино тул одоогоор нээгдээгүй байна

Мүн үзэхэ

• Үелхэ хуули
• Химиин элемент
• Үелхэ системын бүлэг
• Үелхэ системын үе

Холбооһон

• Энэ хуудаһан Үелхэ системэ гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
• Таблица Менделеева Архивировалһан 18 хоёр һара 2013 оной. на сайте IUPAC (pdf)(англ)
• Интерактивная таблица Менделеева
• Основы строения вещества. Глава 5. Структура периодической системы элементов
• Периодическая система элементов Архивировалһан 19 арба һара 2016 оной. (pdf)
• Статья: Филатов Д. В. Вклад европейских учёных в становление и укрепление периодического закона // Химический портал Новосибирска, 2009 Архивировалһан 14 юһэ һара 2009 оной.
• Periodic Table of the Elements - displays basic properties
• The Pictorial Periodic Table Архивировалһан 30 найма һара 2004 оной.
• WebElements Periodic table

Зүүлтэ

• Агафошин Н. П. Периодический закон и периодическая система элементов Д. И. Менделеева. — М.: Просвещение, 1973. — 208 с.
• Евдокимов Ю., кандидат химич. наук. К истории периодического закона. Наука и жизнь, № 5 (2009), С. 12-15.
• Макареня А. А., Рысев Ю. В. Д. И. Менделеев. — М.: Просвещение, 1983. — 128 с.
• Макареня А. А., Трифонов Д. Н. Периодический закон Д. И. Менделеева. — М.: Просвещение, 1969. — 160 с.
• Eric R. Scerri. The Periodic Table: Its Story and Its Significance. — Нью-Йорк: Oxford University Press, 2007. — 368 с. — ISBN 978-0-19-530573-9